بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیرآموزش قصه درمانی برقضاوت اخلاقی، مهارت اجتماعی وبهداشت روان کودکان6 تا10 سال بود. روش پژوهش حاضر، آزمایشی با طرح پیشآزمونB پسآزمون با گروه کنترل و انتساب تصادفی، جامعه آماری این پژوهش را کلیه کودکان دختر و پسر 6 تا 10 سال آموزشگاه هنر کودکان بادبادک شهر بابل در شش ماهه اول سال 1395 بودند، نمونه آماری در این پژوهش شامل 30 کودک دختر و پسر 15 - نفر برای گروه کنترل و 15 نفربرای گروه آزمایش - که به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند.
ابزارگرد آوری دادها پرسشنامه قضاوت اخلاقی دورگاندا B سینها و میراوارما - - 1971، که پایایی این آزمون با استفاده از ضریب همبستگی0/93 به دست آمده است، پرسش نامه مهارت های اجتماعی گرشام و الیوت - 1990 - ، که پایایی درونی مقیاس برای فرم معلمان از 0/74 تا 0/95 است، پرسشنامه سلامت روان کودکان - - 1984، که اعتبار این پرسشنامه برای فرم والدین0/85 است، بود.
جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از بسته نرم افزاریSPSS نسخه 21 و از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره؛ مانکووا - MANCOVA - استفاده شد. نتایج به دست آمده از پژوهش بیانگر آن است که، قصه گویی بر آموزش مفاهیم قضاوت اخلاقی، مهارت اجتماعی وبهداشت روان کودکان تأثیر مثبت داشت.
بدین معنی که، قصه گویی در مرحله پس آزمون باعث افزایش معنادار قضاوت اخلاقی، مهارت اجتماعی و بهداشت روان در گروه آزمایش شد. با توجه به تفاوت معنادار بین گروه های آزمایش و کنترل، می توان از قصه گویی برای ارتقاء مولفه های روانشناختی کودکان استفاده کرد.
مقدمه
رشدانسان دردوران کودکی مسئله ای است که کم وبیش درسرتاسرجهان به آن توجه کرده اند. اکنون این مرحله رشدرا ازحساس ترین ومهم ترین مراحل رشدانسان می دانند. عقیده بسیاری ازمتخصصان تعلیم وتربیت براین است که شخصیت هرانسان دردوران اولیه زندگی اوشکل می گیرد. سال های اولیه زندگی کودک ازنظرتعلیم وتربیت چنان پراهمیت است که حتی یک ساعت تاخیردرآن زیان باراست واگرگفته شود
هرکسی فرزند دوران کودکی خویش است اغراق نخواهد بود، بدین جهت نبایدکودک راتنها به عنوان یک انسان کوچک درنظرگرفت وشاهدرشد وقد کشیدن اوبود
یکی ازمتغییرهای مهم وتاثیرگذاردوران کودکی، قضاوت اخلاقی1 است. قضاوت اخلاقی به چگونگی نظر شخص درباره مقررات، آداب، رسوم، و هنجارهایی که مردم باید در تعامل با دیگران رعایت کنند و برداشت او از آنها اشاره دارد که با رشد فکری و به تبع آن رشد اخلاقی همراه با افزایش سن در افراد تکامل می یابد
ژان پیاژه از نظریه پردازان شناختی در زمینه رشد اخلاق و قضاوت اخلاقی معتقد است که اخلاق از رشد شناختی تاثیر میپذیرد و همانند هوش، طی مراحل متوالی رشد میکند. همچنین به نظر او هرگونه شناخت در کودک، از جمله شناخت ارزش های اخلاقی از طریق تعامل فعال او با محیط خارج بوجود می آید. ازمتغییرهای مهم دیگرکه دردوران کودکی اهمیت داردمهارت اجتماعی است.
مهارت اجتماعی مجموعه رفتارهای آموخته شده ای است که فرد را قادر می سازد با دیگران رابطه اثر بخش داشته و از واکنش ها ی نامعقول اجتماعی خودداری کند.ازمتغییرهای مهم دیگرکه دردوره کودکی اهمیت دارد بهداشت وروان3 می باشد. مفهوم بهداشت روان در واقع جنبه ای از مفهوم کلی سلامت است و به کلیه ی روش ها و تدابیری اطلاق می شود که برای جلوگیری از ابتلا به بیماری های روانی به کار می رود.
به عبارت دیگر مجموعه عواملی که در پیشگیری از ایجاد و یا پیشرفت روند وخامت اختلالات شناختی، احساسی و رفتاری در انسان نقش موثر دارند و هدف اصلی آن پیشگیری از وقوع بیماری هاست و پیشگیری به معنای وسیع آن عبارت است از به وجود آوردن عواملی که مکمل زندگی سالم و طبیعی است، همراه با درمان اختلالات جزئی رفتار به منظور جلوگیری از وقوع بیماری های شدید.
ازجمله ابزارهایی که کودکان از طریق آن مفاهیم رابهتر درک می کنندقصه وقصه گویی است. زبان قصه زبانی است سرچشمه گرفته از فطرت انسانی و دوست داشتن قصه ها و شنیدن آنها، ازطبیعت انسان برخواسته است. از آنجا که کودکان به فطرت نزدیکترند قصه و قصه گویی را دوست دارند واز آن تأثیرمی پذیرند و می توان از آن به عنوان یک فن آموزشی و درمانی استفاده کرد. ازآنجایی که یکی از اهداف نهایی تعلیم وتربیت، رفع نیازهای اجتماعی انسان ها است وآموزش مفاهیم پایه باید ازابتدای کودکی وبا زبان آشنای کودکان صورت گیرد، بنابراین می توان از قصه گویی به عنوان یکی از مهمترین ابزارها جهت آموزش متغییزهای روانشناختی استفاده کرد
بیان مساله
سال های دوران کودکی مرحله ی شکل گیری شخصیت انسان ها ست. این سال های طلایی چنانچه محیط آموزشی غنی باشد، هوش شکوفا می شود، استعداد ها پرورش می یابد و کودکان می توانند از حداکثر توانایی های خود بهره مند گردند. جهت ایجاد محیط و آموزش های مؤثر باید تلاش نمود تا تجارب آنان نسبت به محیط و محرک های مختلف بیشتر گردد
قصه و قصه گویی4 از مهمترین ابزار هایی است که می تواند تجارب کودک رابیشترگرداند و او را با دنیای اطراف و محیط زندگیش آشنا کند. از این رو از قصه به عنوان پلی بین کودک و جهان اطرافش یاد می شود. رویدادهای که در قصه اتفاق می افتد دارای یک نوع نظام خاصی است که این توالی می تواند امید به آینده و معنا را در زندگی انسان به تصویر بکشد. قصه یا داستان وجوه مختلف دارد. یکی از وجوه آن جنبه ی آموزشی آن است. به وسیله ی قصه می توان کودکان را به کشف توانایی های خود برای برخورداری ارتباطات واقعی و شناخت افکار و احساسات خود یاری رسانده و آنها را در حل و فصل بین فردی به صورت آرام از طریق گفتگو هدایت کرد.
بنابراین قصه می تواند از نظر تربیت اجتماعی و عاطفی مؤثر باشد و بسیاری از مقررات و هنجار های اجتماعی را به کودک منتقل نماید
سیروسی وهمکاران - - 1392 در بررسی تاثیر آموزش گروهی قصه بر قضاوت اخلاقی دانشآموزان متوجه شدندکه، آموزش گروهی داستان بر قضاوت اخلاقی تاثیر معنادار دارد و بر ابعاد تشخیص، مقایسه، بهترین پاسخ اخلاقی، استدلال اخلاقی تاثیر می گذارد.
ازمولفه های روانشناختی دیگرپژوهش، مهارت اجتماعی است. مهارت اجتماعی بر رفتار های فراگرفته مطلوبی اشاره دارد که فرد را قادر می سازد با دیگران رابطه مطلوبی داشته واز واکنش های نامعقول اجتماعی خودداری کند ازجمله مولفه های روانشناختی مهم که، تحت تاثیرقصه قرارمی گیرد، قضاوت اخلاقی می باشد. چراکه استفاده از قصه برای آموزش و شناساندن حقیقت، شیوههای درست زندگی، اخلاقیات و روشهای دستیابی به کمال و موفقیت است
از شیوه هایی که در آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان بسیار موثر بوده است، قصه گویی است. وقتی کودکان به داستانها گوش میدهند، ممکن است با یک شخصیت، موضوع یا حادثه در داستان همدلی برقرار کنند. کودکان از طریق تجربه جانشینی با قهرمان داستان همانندسازی کرده، پیامدهای رفتار را مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهند و سپس آن را الگو برداری کرده و به کار میبرند .
ازمتغییرهای دیگرپژوهش بهداشت روان می باشد. علم بهداشت روان با پیشگیری از اختلال های روانی، و حفظ بهینه ی زندگی و بهداشت عاطفی سروکار دارد. این علم با چهار هدف شکوفایی توان بالقوه، شادکامی، رشد و تحول هماهنگ، و زندگی مؤثر و کارآمد سعی می کند از طریق آموزش بهداشت روانی، پیشگیری، درمان اختلال های روانی، و حفظ و تداوم بهداشت روانی در اشخاص سالم شرایطی ایجاد کند که انسان ها بتوانند در خانه، مدرسه، جامعه، محیط های کاری، ونهایتاً با خود سازگار شوند
بنابراین، با توجه به نقش آموزش قصه وقصه گویی در رشد و تحول اجتماعی B روانی وهمچنین با توجه به اینکه دوره کودکی می تواند حساس ترین دوره تربیتی و شخصیت گزینی افراد باشد، این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این مسئله می باشد که آیا آموزش قصه درمانی برقضاوت اخلاقی، مهارت اجتماعی وبهداشت روان کودکان تاثیر دارد؟
اهمیت وضرورت تحقیق
کودکی اولین و مهمترین دوره ی زندگی آدمی است. در این دوره کودک نخستین بار با طبیعت رابطه برقرار می کند، روابط اجتماعی خود را بنا می نهد و به مفهومی از خود دست می یابد. از آنجا که در این دوره ساختار شخصیتی و رفتاری انسان بنیان گذاشته می شود، دوران کودکی را در دوران سرنوشت ساز و مثبت دانسته اند. به همین خاطر ضرورت و اهمیت آموزش در دوران اولیه کودکی به حدی محسوس و شایان توجه است که بازتاب آن در کلیه بحث ها وپژوهش های علمی و برنامه های آموزشی کاملا هویداست. با توجه به اهمیت دوران کودکی، ضرورت آموزش مهارت های لازم برای هر چه بهتر برخورد کردن با کودکان به منظور پرورش کودک سالم و ارتقای سطح بهداشت روانی روز به روز بیشتر احساس می شود
همچنین هر جامعه ای برای پیشرفت و رشد در ابعاد مختلف اجتماعیB اقتصادی و فرهنگی نیاز به افرادی دارد که از نظر روانی و جسمانی سالم باشند. با توجه به اینکه کودکان امروز، صاحبان بلافصل آینده جامعه هستند، سلامتی و بیماری آنان در سلامتی و بیماری جامعه فردا و نسل های آینده اثراتی قابل توجه خواهد داشت. بنابراین، لازم است به سلامت روانیB جسمانی این قشر عظیم بیشتر توجه شود و گام هایی اساسی در جهت رشدمتغییرهای روانشناختی همچون بهداشت وروان، رشداخلاقی ومهارت اجتماعی گرفته شود.
