بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی رابطه هموار سازی سود و مسئولیت اجتماعی شرکتها در برابر خطر ریزش قیمت سهام با ارزیابی شرکت-های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. این پژوهش از لحاظ هدف، تحقیقی کاربردی است. به لحاظ طرح پژوهش از نوع پس رویدادی میباشد. به عبارت دیگر از نظر مقیاس اندازهگیری کمی و از نظر کنترل متغیرها توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش تمامی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. نمونهی آماری در دوره زمانی 1389 تا 1392 جهت بررسی انتخاب شدهاند. برای جمع آوری دادهها از روش کتابخانهای و اطلاعات سایت سازمان بورس، نرم افزارهای رهآورد نوین، تدبیر پرداز استفاده شده است.
متغیرهای وابسته خطر ریزش قیمت سهام، مسولیت اجتماعی و متغیر مستقل هموارسازی سود است. آزمونهای مورد استفاده در تحقیق شامل آزمون دیکی فولر،VIF، جارک برا، دوربین واتسون، آزمون فیشر و غیره میباشد. در این پژوهش آزمون فرضیات با استفاده از روش پیرسون صورت گرفته است. سپس تجزیه و تحلیل نهایی با استفاده از نرم افزار ای وی یوز71 به روش سری زمانی انجام گرفت. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از رگرسیون خطی چند متغیره نشان می دهد بین هموارسازی سود و مسئولیت اجتماعی شرکتها در خطر ریزش قیمت سهام رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. در شرکتهای تحلیلگر بیشتر و مالکیت نهادی این رابطه ضعیف بوده و در شرکتها با اقلام تعهدی اختیاری مثبت بیشتر بوده است.
واژگان کلیدی: هموارسازی سود، مسولیت اجتماعی، ریزش قیمت سهام، ارزیابی شرکت.
مقدمه
یکی از اشکال مدیریت سود، هموارسازی سود است که توجه زیادی را در ادبیات حسابداری به خود جلب کرده است. هموارسازی سود عبارت است از تلاش مدیریت واحد تجاری برای کاستن نوسانهای غیرعادی سود، تا آن اندازه که اصول حسابداری و صلاحدید مدیریت اجازه داده باشند. - حقیقت و رایگان ،40،. - 1387 فرضیه هموارسازی سود پیشنهاد میکند که سود برای کاهش نوسانهای آن حول سطحی که برای شرکت نرمال به نظر می رسد، به طور آگاهانه دستکاری می شود - رانن و سیمچا2 ، - 1 :1981 و مدیران در محدوده اصول پذیرفته شده حسابداری از سیاستها و روش هایی استفاده می کنند که واریانس سود گزارش شده را کاهش دهند. - یون و گری3، - 247: 2002
دی هالیوال و همکاران - - 2012 معتقد بودند که هموارسازی سود شامل مسئولیت اجتماعی شرکت و ارزش گذاری شرکت از درآمد خالص، اقلام تعهدی، سرمایه گذاری ها و پاسخ به مسئولیت هاست. - دی چاو و همکاران، . - 33: 2010 دیکو و اسکینر - 2000 - 4 بیان می کنند که مدیریت سود به انگیزه مدیریت مربوط می شود و انگیزه مدیریت بیشتر با عملکرد سهام مرتبط است . بنابراین، اگر در تحقیقات هموارسازی سود تاکید بر ارزش شرکت باشد، تحقیق سودمندتر خواهد بود.
هموار سازی هم می تواند بهبود و هم اختلال اطلاعات درآمد واقعی شرکت را نشان دهد. تیتمن - 1988 - ادعا می کنند که با هموار سازی برای نفوذ ذینفعان و صاف کردن محتوای اطلاعات از اعلان سود تدارکاتی فراهم آورد. همانطور که شرکتهای بزرگ معمولا از هموارسازی سود استفاده میکنند تا عملکردشان را نشان ندهند. - بهاتتاچاریا و همکاران5؛ . - 22: 2003 بنابراین یکی از راه هایی که مدیران شرکتهای دارای بحران مالی ممکن است برای مخفی کردن عملکرد ضعیف خود از آن استفاده کنند ، دستکاری افزایش سود حسابداری است که در صورت انجام ، به کاهش قابلیت اتکای سود شرکتهای مذکور منجر می گردد. همچنین ،ریسک ریزش قیمت سهام در بازار یکی از نگرانیهای اصلی سرمایهگذاران است و پژوهش در این زمینه میتواند برای بازار سرمایه حائز اهمیت باشد کار قابل توجه توسط کیم و همکاران - 2012 - نشان می دهد که شرکت هایی که دارای مسئولیت اجتماعی هستند،
- 1 به مدیریت درآمد از طریق اقلام تعهدی اختیاری، - 2 به دستکاری فعالیت های عملیاتی واقعی، و - 3 به موضوع تحقیقات SEC6، به عنوان حسابداری و اجرای حسابرسی اعﻻمیه علیه مدیران ارشد کمتر توجه می کند.افزایش پدیده ریزش قیمت سهام، سبب بدبینی سرمایهگذاران در مورد سرمایهگذاری در بورس اوراق بهادار میشود، که این مسأله در نهایت میتواند سبب خارج ساختن منبع سرمایهگذاران توسط آنها از بورس اوراق بهادار شود. بنابراین با توجه به اهمیت هموارسازی سود و ریسک ریزش قیمت سهام ، در این تحقیق به بررسی ارتباط اثر هموار سازی سودو مسئولیت اجتماعی بر ریسک ریزش قیمت سهام پرداخته شده است و پیگیر اهدافی است که در ادامه به آن می پردازیم.
1. بررسی رابطه بین هموارسازی سود و مسئولیت اجتماعی شرکتهادر خطر ریزش قیمت سهام
2. بررسی رابطه بین هموارسازی سود و خطر ریزش قیمت سهام در شرکتهای با تحلیل گر بیشتر
3. بررسی رابطه بین هموارسازی سود و خطر ریزش قیمت سهام در شرکتهای با مالکیت نهادی
4. بررسی ارتباط بین هموارسازی سود و خطر ریزش قیمت سهام در شرکتهای با اقلام تعهدی اختیاری مثبت
هموارسازی سود در خط مقدم تفکر مدیران است. گراهام7، هاروی8 و راجو پال - 2005 - 9 با نظرسنجی ، چند شرکت استدلال می-کنند که شرکت ها با تفکر مدیریت درآمد حرکتشان را شروع می کنند" و این بررسی اشاره می کند که تعداد قریب به اتفاق 96,9 درصد از پاسخ دهندگان ترجیح می دهند یک مسیر هموار درآمدی را پیش رو داشته باشند .و مدیران نیز بیشتر به مسئله هموار سازی سود و ارزیابی شرکتها در دراز مدت فکر میکنند. - جایارامان10، 545،2008، گل و تاکور11، 156،. - 2003 پدیده هموارسازی سود به طور بالقوه میتواند در رفتار استفاده کنندگان از صورتهای مالی مؤثر واقع گردد . بسیاری از سرمایه گذاران، سرمایه گذاری در شرکت هایی را ترجیح میدهند که از روند ثابت سودآوری برخوردارند، زیرا شرکتهایی که سود پرنوسان گزارش میکنند، نسبت به شرکتهایی که سودهای هموار گزارش میکنند،
دارای ریسک بیشتری تصور میشوند. سرمایه گذاران و سهامداران در خصوص خرید سهام نیاز به بررسی و پیش بینی ارزش سهام شرکت ها در سالهای آتی دارند و بدیهی است که تعیین این ارزش، منوط به پیش بینی قدرت سودآوری شرکت ها و پایداری و ثبات آن در آینده است. سودهای گزارش شده در صورت های مالی و گزارشات مالی به دلیل استفاده از حسابداری تعهدی و وجود قضاوتها و ارزیابیهای شخصی، نمی تواند به طور مناسب قدرت موسسه را در ایجاد جریانهای نقدی مطلوب منعکس نماید . شرکت هایی که مسئولیت اجتماعی - CSR12 - بهتر دارند و با عملکرد مطلوبتری عمل می کنند، سود بیشتری نیز دارند. - قول, گدهمی, کوک, اند میشرا13،. - 61: 2011 با این وجود، برخی استدلال می کنند که تعامل در فعالیت های مسئولیت اجتماعی، اگر هزینه های بیش از منافع داشته باشد، ارزش فعلی جریان های نقدی یک شرکت را کاهش می دهد. - مک ویللیامس ، سیگل;2000 14
مکی مکی و برنی;2007 15 رننبوگ، تر هورست، ژانگ16 ،. - 4: 2008 ریزش قیمت سهام نیز پدیدهای است که عمومأ به علت وجود حباب در قیمت سهام شرکت رخ میدهد و این مسأله به علت اقدامات مدیریتی نظیر تعویق در انتشار اخبار بد و تسریع در انتشار اخبار خوب، فرار از مالیات، استمرار پروژههای با ارزش فعلی منفی و عدم شفافیت اطلاعات مالی صورت میپذیرد - کیم و ژانگ،5 :2010 ، کیم و همکاران، 65: 2011، هاتن و تهرانیان، . - 23: 2009 با توجه به بیانات اخیر سوال اصلی تحقیق حاضر اینست که آیا هموار سازی سود شرکت ها رابطه ای با مسئولیت اجتماعی شرکت ها در خطر ریزش قیمت سهام و ارزیابی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد؟
پیشینه پژوهش
اخگر و جلوزان - - 1394 به بررسی اثر هموار سازی سود بر ریسک غیر سیستماتیک شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. برای شناسایی شرکتهای هموارساز سود، از الگوی ایکل - 1981 - استفاده شد. بدین ترتیب، در فرضیه اول این پژوهش، با استفاده از آزمون رگرسیون خطی ساده، به بررسی و شناسایی اثر هموارسازی سود بر ریسک غیرسیستماتیک شرکتها پرداخته شد. در ادامه، رابطه بین عوامل مؤثر بر رفتار هموارسازی سود بر ریسک غیر سیستماتیک شرکتها با آزمون رگرسیون چندگانه خطی بررسی شد. همچنین، در فرضیههای دوم تا ششم، اندازه شرکت، نسبت نقدینگی، نسبت بدهی، تغییرپذیری سود و نوع صنعت، بهعنوان متغیرهای مستقل و ریسک غیر سیستماتیک به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد. نتایج پژوهش بیانگر این بود که هموارسازی سود باعث کاهش ریسک غیرسیستماتیک شرکتها میشود و اندازه شرکت، نسبت نقدینگی، نسبت بدهی، تغییرپذیری سود، نوع صنعت با ریسک غیر سیستماتیک رابطه معناداری دارند.
عباسی و همکاران - 1393 - به بررسی تاثیر محافظه کاری بر خطر ریزش قیمت سهام پرداختند. نمونه آماری شامل 124 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره ی زمانی 1390-1386 می باشد . برای اندازه گیری محافظه کاری از شاخص خان و واتس - 2009 - و برای اندازه گیری خطر ریزش قیمت سهام از الگوی رگرسیون چند متغیره و جهت آزمون فرضیه ها از الگوی رگرسیون لجستیک استفاده شده است. نتایج نشان داد محافظه کاری بر احتمال سقوط قیمت سهام تاثیر منفی ومعناداری دارد.
مهرانی و همکاران - - 1393 تاثیر محافظه کاری مشروط و غیرمشروط بر کیفیت سود بررسی کردند. در این پژوهش به منظور اندازه گیری محافظه کاری ازدو مدل باسو - - 1997و بال و شیواکومار - 2005 - استفاده شده است. این دو مدل قادر به سنجش محافظه کاری مشروط می باشند و با افزودن متغیرنسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام - - MTBآنها را برای سنجش محافظه کاری غیر مشروط همانند تحقیق انجام شده توسط طارق و همکاران 2011 بسط دادیم. متغیر دیگری که به دو مدل اضافه شد عبارت است از نسبت جریان نقد عملیاتی به سود خالص - - NI/CFO که به عنوان نماینده کیفیت سود در نظر گرفته شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که بین محافظه کاری مشروط و غیر مشروط با کیفیت سود در مدل باسو هیچ ارتباط معناداری ندارد، اما طبق مدل بال و شیواکومار بین محافظه کاری مشروط و غیرمشروط با کیفیت سود رابطه منفی معنادار مشاهده شده است بدین معنی است که شرکتهایی با محافظه کاری بالا کیفیت سود پائینتری دارند و با اعمال روشهای محافظه کارانه کیفیت سود گزارش شده کمتر میگردد.
ثنایی و همکاران - - 1392به بررسی نقش سازوکارهای حاکمیت شرکتی در کاهش ریسک ریزش قیمت سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. از سهامداران نهادی، نسبت اعضای غیر موظف هیات مدیره نسبت به اعضای هیات مدیره، وجود حسابرس داخلی و تفکیک وظایف مدیرعامل از رئیس هیات مدیره به عنوان متغیرهای حاکمیت شرکتی استفاده شده و تعداد 163 شرکت در دوره زمانی 1383-90 به عنوان نمونه آماری انتخاب گردیدند . یافتههای پژوهش حاکی از وجود رابطهی منفی و معنادار بین سهامداران نهادی و ریسک ریزش قیمت سهام، و رابطهی مثبت و معنادار بین نسبت اعضای غیر موظف هیات مدیره و ریسک ریزش قیمت سهام است بطور کلی، نتایج نشان میدهد که سازوکارهای نظام راهبری شرکتی، عاملی تاثیرگذار بر ریسک ریزش قیمت سهام است.
باقربیگی و همکاران 1391 - - ارتباط بین انعطاف پذیری مالی با فرصتهای رشد و ارزش آتی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. به منظور اندازه گیری انعطاف پذیری مالی از مدل مارچیکا و به منظور آزمون فرضیه ها از رگرسیون چند متغیره استفاده شده است.نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بین انعطاف پذیری مالی شرکتها و اندازهی شرکتها و سودآوری شرکتها با فرصتهای رشد شرکتها ارتباط معنادار وجود ندارد .همچنین بین انعطاف پذیری مالی شرکتها و سودآوری شرکتها با ارزش آتی شرکتها ارتباط معناداری وجود ندارد.
رحمانی و همکاران - 1391 - تأثیر انعطافپذیری مالی بر کاهش ریسک سقوط - ریزش - سهام 58 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار طی سالهای 1380تا 1390 بررسی کردند. در این چارچوب، از مدل فرانک و گویال - 2009 - برای محاسبه ی انعطاف پذیری مالی و نیز از مدل ضریب منفی چولگی بازده سهام چن و همکاران - 2001 - به منظور اندازه گیری ریزش قیمت سهام استفاده شده است .نتایج پژوهش آنها نشان میدهد که انعطاف پذیری مالی بر میزان سرمایه گذاری، تأثیر منفی و بر ارزش آفرینی تأثیر مثبت با اهمیتی داشته و شرکتهای دارای انعطاف پذیری مالی، از دید بازار حائز ارزش بوده اند.
دیانتی دیلمی و همکاران - 1391 - تأثیر مدیریت سرمایه در گردش بر کاهش احتمال ریسک ریزش - سقوط - قیمت سهام را بررسی کردند. در این پژوهش برای اندازهگیری مدیریت سرمایه در گردش از چرخه تبدیل نقدی گیتمان - 1974 - و از مدل ضریب منفی چولگی بازده سهام چن - 2001 - به منظور اندازهگیری ریزش قیمت سهام برای 59 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در فاصله زمانی سالهای 1378 الی 1390 استفاده شده است. در این پژوهش شواهدی قوی ارائه میگردد که مدیریت سرمایه در گردش احتمال ریسک ریزش قیمت سهام را به صورتی معنادار کاهش میدهد . در پژوهش آنان به منظور اندازه گیری ریزش قیمت سهام از مدل ضریب منفی چولگی بازده سهام استفاده شده است. در این پژوهش شواهدی قوی ارائه شده که مدیریت سرمایه در گردش احتمال ریسک ریزش قیمت سهام را به صورتی معنادار کاهش میدهد.
