بخشی از مقاله
بررسی سمیت دو حشره کش ایمیداکلوپراید و پروتئوس روی شته مومی
کلم Brevicoryne brassicae L.(Hemiptera: Aphididea)
چکیده
شته مومی کلم، Brevicoryne brassicae L. که به شته کلزا نیز معروف است یکی از مهمترین آفات گیاهان خانواده چلیپاییان از جمله کلم، کلزا، کلم گل، خردل، کلم بروکسل و تربچه میباشد. شته مومی کلم باعث ایجاد خسارت مستقیم از طریق تغذیه از شیره گیاهی
و خسارت غیر مستقیم به وسیله انتقال ویروسهای بیمارگر گیاهی میگردد. با توجه به تعداد نسل زیاد و پتانسیل مقاومت به آفتکشها، بررسی و تحقیق در مورد حشرهکشهای پر کاربرد جهت کنترل تلفیقی این آفت ضرورت دارد. در این تحقیق تاثیر دو سم ایمیداکلوپراید
و پروتئوس بطور جداگانه و در ترکیب با یکدیگر روی شته مومی کلم مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات در شرایط گلخانه با دمای25±5 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی60±10 و دوره نوری 16 :8 (تاریکی: روشنایی) روی کلم سفید واریته capitata انجام شد. غلظتهای 500، 750، 1000، 1500، 2000 پی پی ام از سم ایمیداکلوپراید و غلظتهای 250، 500، 750، 1000، 2000 پی پی ام از سم پروتئوس مورد آزمایش قرار گرفتند. میزان LC50 و LC25 طی مدت 24 ساعت برای دو حشرهکش کنفیدور و پروتئوس به ترتیب 956/275، 530/874، 720/065 و 330/672 پیپیام محاسبه گردید. نتایج نشان داد، میزان سمیت پروتئوس بیشتر از کنفیدور بود و با افزایش غلطت میزان کشندگی در هر دو آفزایش یافت. میزان کشندگی پروتئوس و کنفیدور به ترتیب 50 و 46/6 درصد محاسبه گردید و در بررسی اثر ترکیبی سموم، تیمار اختلاط دو حشرهکش در مقایسه با کاربرد جداگانه اختلاف معنی داری داشته و تلفاتی معادل 83 درصد نشان داد که نشانگر خاصیت افزایشی در تاثیر توأم عوامل میباشد.
کلمات کلیدی: شته مومی کلم، کشندگی، کنفیدور، پروتئوس،فزایشی
مقدمه
شته مومی کلم، Brevicoryne brassicae L. در اغلب نواحی ایران به ویژه در مناطق شمالی و مرکزی روی گیاهان مختلف خسارتزا است. فعالیت این آفت روی بسیاری از گیاهان تیره شببو از جمله کلم، کلزا، کلم، شلغم، تربچه و چلیپاییان وحشی در اکثر نقاط ایران گزارش شده است .(Farahbakhsh, 1961; Rezvani, 2001) شتهها روی بوتههای جوان به تغذیه پرداخته و موجب پیچیدگی و قاشقی شدن حاشیه برگها میشوند. از طرفی عسلک ناشی از فعالیت این شته، باعث رشد قارچ فوماژین و کاهش فتوسنتز و در نتیجه کاهش کیفیت محصول میشود. این شته در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوایی، 15-20 نسل در سال تولید میکند و باعث ایجاد خسارت
1
مستقیم از طریق تغذیه از شیره گیاهی و خسارت غیر مستقیم از طریق انتقال ویروسهای گیاهی میشود .(Ellis et al., 1998) با توجه به اهمیت و خسارت شته مومی روشهای مختلفی برای کنترل آن در مناطق مختلف دنیا بررسی شدهاند. در زمینه کنترل شیمیایی در مناطق مختلف دنیا سموم مختلفی علیه این آفت مطالعه شدهاند.تا سال 2002 میلاديبیش از 000گونهبندپابه آفتکش ها مقاوم شدهاند. اکنونتعدادگونه هاي مقاومبه آفتکش ها در حالگسترش میباشد .(Denholm et al., 2002)شته مومیکلم در مقابل تعدادی از حشرهکشها مقاوم بوده و حتی زاد و ولد آن در تیمارهای سمپاشی شده سریعتر گزارش شده است .(Dunn and Kempton, 1969) پروتئوس حشرهکشی منحصر به فرد در کنترل طیف وسیعی از آفات می باشد. این حشرهکش سیستمیک و تماسی بوده و حاوی فرمولاسیون جدیدی به نام ادی یا روغن قابل انتشار می باشد. بزرگترین مزیت این حشرهکش کنترل آفات مکنده و جونده هنگامی که به صورت همزمان به محصول حمله کنند، می باشد و با بسیاری از آفتکشها، تنظیم کنندههای رشد و کودهای ریز مغذی قابل اختلاط است(.(Vanboemmel and Nagel, 2007 این ترکیب جایگزین مناسبی برای سموم قدیمی بوده و دارای دوره کارنس کوتاه 3 روزه می باشد. به دلیل اثر ضربهای منحصر به فرد پروتئوس، مرگ حشرات بالغ را در مدت کوتاهی پس از سمپاشی می توان مشاهده کرد. همچنین به دلیل عدم تغذیه آفات پس از مصرف پروتئوس، آفاتی که زنده ماندهاند قادر به تغذیه نمیباشند. ماده موثر این ترکیب تیاکلوپرید و دلتامترین میباشد. مقاومتی در آفات از اختلاط تیاکلوپرید و دلتامترین دیده نشده .به دلیل طرز تاثیر منحصر به فرد، این ترکیب ابزاری کارآمد برای مدیریت و کنترل آفات مقاوم میباشد(.(Hass and Kuhnhold, 2007 ایمیداکلوپراید با نام تجاری کنفیدور اولین حشرهکش کلرونیکوتینی میباشد که در سراسر جهان به طور وسیع برای کنترل و مدیریت آفات به کار برده میشود. این حشرهکش سیستمیک و تماسی بوده و طیف وسیعی از آفات مکنده (شتهها، سفیدبالکها و ...) و همچنین گونههایی از سختبالپوشان، دوبالان و پروانهها را کنترل میکند .)Elbert et al., 1990, 1991) اینحشرهکشبهترکبی ایمنبرایدشمنان طبیعی آفات شهرت دارد Kunkel et al., 1999;( .)James & Vogele, 2001 ایمیداکلوپراید درگیاه بصورت سیستمیک از ریشه جذب و بصورت اکروپتالی درگیاه منتشر میشود. و به علت خاصیت سیستمیک اثر آن با بارندگی و شسته شدن در سطح گیاه از بین نرود.
لذا در این تحقیق نیز تاثیر دو سم ایمیداکلوپراید و پروتئوس بطور جداگانه و در ترکیب با یکدیگر بر روی شته مومی کلم مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
(1 جمعآوری و پرورش حشرات
به منظور داشتن یک منبع مناسب و قابل دسترس از آفت مورد نظر، شتهها از روی کلمهای آلوده به آفت، از مزارع سطح شهرستان ارومیه جمع آوری شد. سپس آفات به گلخانهی گروه گیاهپزشکی دانشگاه ارومیه منتقل گردید و روی گیاهان 22 روزهی کلم سفید، واریته capitata که در گلدان سفالی رشد داده شده بودند، رهاسازی و تکثیر داده شدند. از حشرات کامل همسان در آزمایشات زیست سنجی استفاده شد
(2 ایجاد حشرات همسن برای انجام آزمایشات زیستسنجی
برای ایجاد حشرات همسن تعدادی حشره کامل به طور تصادفی از جمعیت اولیه انتخاب و به روی برگ بوتههای کلم (تحت دمای دمای25±5 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی60±10 و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) در زیر قفس گیرهای1 قرار داده شدند. پس از 24 ساعت حشرات کامل از روی برگ ها برداشته شده و پورههای سن یک تولید شده در زیر قفس گیرهای باقی ماندند. پس از حذف حشرات کامل درب قفس های کوچک با توری به طورکامل پوشش داده شد تا حشرات بالغ دیگری بر روی
2
برگ ها پورهزایی ننمایند. پورههای بدست آمده جهت ادامهی سیکل و بدست آوردن حشرات کامل همسن پرورش داده شدند. پس از بدست آوردن حشرات کامل همسن تستهای زیستسنجی روی آنها انجام گرفت.
(3 سموم
فرمولهای تجاری دو حشرهکش ایمیداکلوپراید (با نام تجاری کنفیدور، 35 SC، شرکت بایر کراپ ساینس آلمان) و پروتئوس (با نام تجاری پروتئوس، OD 110، شرکت بایر کراپ ساینس آلمان) در این تحقیق استفاده شد.
(4 آزمون مقدماتی برای تعیین دامنه غلظت حشرهکشهای مصرفی
ابتدا آزمونهای مقدماتی برای تعیین محدوده غلظتهای موثر حشرهکشها روی حشره انجام گرفت و غلظتهایی که ما بین 20 تا80 درصد تلفات ایجاد میکردند در آزمون نهایی مورد استفاده قرارگرفتند.
(5 آزمون نهایی
برای انجام آزمایشهای زیستسنجی از حشرات کامل و روش غوطهورسازی برگ (Cahill et al, 1995) استفاده شد. در این آزمون تعداد پنج غلظت از فرموله شده هرکدام از حشرهکشهای پروتئوس و ایمیداکلوپرید تهیه شد و حشرات کامل به روش فوق در معرض حشرهکش قرارگرفتند. برای انجام آزمایشهای زیستسنجی دیسکهای برگی به قطر 3 سانتیمتر از برگهای کلم تهیه و به مدت 10 ثانیه درون محلولهای سمی فرو برده شدند. سپس این دیسکهای برگی در معرض هوا خشک شده و سطح پشتی برگها درون پتری دیش 6 سانتیمتری، روی بستری نازک از ژل آگار 3-2) میلیمتر) 1/2 درصد قرار داده شدند. سپس توسط آسپیراتور، تعداد 10 عدد شته مومی کلم (نر و ماده) از قفسهای پرورش به روی آنها منتقل شده و به صورت وارونه (بهمنظور شبیهسازی حالت طبیعی) درون اتاقک رشد با شرایط دمای25±5 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی60±10 و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی قرار داده شد. برای هر کدام از تیمارها سه تکرار در نظر گرفته شد. میزان تلفات بعد از 24 ساعت برای هر دو حشرهکش پروتئوس و ایمیداکلوپراید، ثبت شد. بعد از این مدت حشراتی که با تحریک به وسیله نوک قلم مو حرکتی از خود نشان نمیدادند، به عنوان حشرات مرده ثبت شدند.
(6 تجزیه تحلیل دادهها:
به منظور محاسبه LC50 و LC25 از برنامه تجزیه پروبیت و جهت تجزیه واریانس اختلاف تیمارهای ترکیبی و جداگانه از تجزیه یک طرفه آنووا1 و برای مقایسه میانگین تیمارها از آزمون توکی در سطح احتمال 95 درصد از نرم افزار اس پی اس اس 22 استفاده گردید.
نتایج و بحث
LC50 (1 حاصل از محاسبه دو سم
نتایج حا صل از زیست سنجی ح شرهکشهای ایمیداکلوپراید و پروتئوس روی ح شرات کامل شته مومی کلم در جداول 1 و 2 آمده است. LC50 محاسبه شده حاصل از غلظتهای مختلف نشان داد که سم پروتئوس دارای قدرت کشندگی بالاتری نسبت به
3
سم ایمیداکلوپراید دارد اما از طرف دیگر غلظتهای حداکثر و حداقل محاسبه شده برای هر دو سم در محدوده اطمینان 95 درصد با همدیگر همپوشانی نشان میدهد که نشانگر عدم اختلاف معنیدار بین دو غلظت سم میباشد.
