بخشی از مقاله
بررسی عوامل باکتریایی سقط جنین گوسفندان در استان همدان
چکیده
سقط جنین که از عوامل مهم زیان های اقتصادی در گله های گوسفند و بز به شمار می آید، توسط عوامل مختلف عفونی ایجاد می شود. باکتری ها، مهمترین علت سقط جنین های عفونی در دام های اهلی هستند. در این مطالعه مقطعي (Cross sectional)، که با هدف تعیین میزان شیوع عوامل باکتریایی در جنین های سقط شده گوسفند در استان همدان صورت پذیرفت، ۲۲۶ نمونه سقط جنین ارجاعی توسط دامداران به شبکه های دامپزشکی استان طی سال های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ مورد بررسی و مطالعه قرار گرفتند. نمونه جنین های سقط شده از کل استان جهت کشت میکروبی به آزمایشگاه مرکزی دامپزشکی منتقل شدند و مورد بررسی و مطالعه قرار گرفتند عوامل باکتریایی از ۶۱ نمونه (26.99٪ ) [۱۲ نمونه بروسلا (5.3٪)، ۱ نمونه کمپیلوباکتر 0.44٪، ۳۷ نمونه اشریشیا کولی(16.37٪ ) و ۱۱ نمونه سایر باکتری ها ( 4.87 ٪) ] جداسازی گردید. نتایج حاصله حاکی از نقش کم رنگ عوامل باکتریایی بخصوص بروسلا در نمونه های بررسی شده می باشد. بررسی عوامل ویروسی و انگلی مسبب سقط (همانند بلو تانگ و توکسوپلاسما) جهت کسب اطلاعات در این زمینه و تعیین میزان سهم آنها در بروز سقط در منطقه ضروری به نظر می رسد. همچنین برنامه ریزی و اجرای موازین علمی در راستای اهمیت به عوامل مدیریتی سقط جنین می تواند نقش بسیار موثری در کاهش آن و جلوگیری از زیان های حاصله داشته باشد.
واژگان کلیدی: سقط جنین باکتریایی، گوسفند، بروسلا، همدان
مقدمه
پرورش گوسفند در سراسر دنیا در گستره ای از نواحی بیابانی و خشک تا نواحی سرد به منظور تولید پشم و گوشت صورت می گیرد. قسمت عمده سوددهی پرورش گوسفند به بره زایی مربوط است و هر گونه اختلال در آن موجب کاهش سود و در نتیجه خسارات اقتصادی می شود. سقط جنین در تمام مناطق پرورش گوسفند از مهمترین رخدادهایی است که این صنعت را متاثر می نماید. مشکل عمده در ارتباط با عوامل عفونی، سقط بوده که عمدتا در دو ماه آخر آبستنی رخ می دهد. عوامل غیر عفونی شامل عوامل تغذیه ای، گیاهان سمی، مایکوتوکسین ها، هورمون ها، عوامل فیزیکی و عوامل ژنتیکی می باشند. عوامل متنوعی مانند هجوم میش ها به منبع غذایی و رقابت بر سر آن، تجمع فشرده، فرار و پرش های ناگهانی و یا سایر دستکاری های انسان موجب موارد انفرادی سقط می شوند. زمانی که میزان رخداد سقط از ۲٪ بیشتر شود اقدامات آزمایشگاهی برای تشخیص توصیه می گردد. میزان بروز سقط در نواحی مختلف بر اساس شرایط و مدیریت پرورش گوسفند و وجود عوامل عفونی (باکتری ها، ویروس ها، تک یاخته ها، کلامیدیا و قارچ ها) خاص متفاوت است. همچنین به علت اینکه بیشتر عوامل سقط جنین بویژه در گوسفند و بز، عفونی، واگیردار و مشترک بین انسان و دام می باشند، لذا اهمیت موضوع از نظر بهداشت عمومی نیز مورد توجه است. در بریتانیا این میزان ۲٪ تا ۳ ٪ می باشد(۱، ۳، ۵، ۸ و ۱۹). در ایران اهمیت سقط جنین برای اولین بار با جداسازی بروسلا آبورتوس از جنین های سقط شده در سال ۱۳۲۳ و جداسازی بروسلا ملی تنسیس از جنین های سقط شده گوسفند و بز در سال ۱۳۲۷ مشخص شده است (۸ و ۱۱).
هدف از انجام این پژوهش جداسازی و شناسایی عوامل باکتریایی سقط جنین در گوسفندان استان همدان و نقش و اهمیت بروسلا می باشد.
مواد و روش کار
در طی سال های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹، تعداد ۲۲۹ نمونه جنین سقطی گوسفند از شهرستان های مختلف استان در کنار یخ به بخش میکروب شناسی مرضی آزمایشگاه مرکزی اداره کل دامپزشکی استان همدان منتقل گردید. وضعیت جنین قبل از کالبدگشایی از نظر امکان کشت در آزمایشگاه بررسی، سپس پوست جنین با دقت شستشو و با الكل ضدعفونی می شد. نمونه از محتویات شیردان جنین یا اندام های کبد و ریه (ترجیحا محتویات شیردان) بر روی محیط های آگار خون دار، مک کانکی آگار و سلنیت F کشت داده می شد. یکی از پلیت های آگار خون دار در شرایط معمول اتمسفر، دیگری در شرایط ۱۰٪ CO2 در داخل جار و پلیت دیگر در شرایط بی هوازی و در انکوباتور ۳۷ درجه قرار داده می شدند. یک قسمت از نمونه جهت رشد احتمالی لیستریا به یخچال 4 درجه انتقال می یافت. نمونه های کشت شده در سلنیتF پس از ۲۶ ساعت به محیط سالمونلا - شیگلا آگار (SSA) و سپس به سایر محیط های انتخابی و افتراقی (TSI، سیمون سیترات، اوره براث و SIM) انتقال و از نظر نوع کلنی و واکنش های بیوشیمیایی مورد بررسی قرار می گرفت. بعد از گذشت زمان لازم، کشت ها مورد بررسی و تشخیص نهایی باکتریایی (بخصوص از نظر عوامل مهم سقط جنین مثل بروسلا، کمپیلوباکتر، سالمونلا و ليستريا) قرار می گرفتند (5 و 8).
نتایج
در این بررسی از مجموع ۲۲۹ نمونه جنین ارجاعی در طی سال های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹، فقط از 61 نمونه عوامل باکتریایی به روش کشت جدا گردید (جدول 1). نام و فراوانی باکتری های جدا شده طبق جدول ۲ می باشد. هیچکدام از موارد مثبت دارای آلودگی مخلوط نبودند و تحت عملیات کشت از هر مورد مثبت تنها یک جنس منفرد جدا شد.
بحث
فراوانی سقط جنین در گله های گوسفند و بز به عوامل متعددی بستگی دارد. در مطالعه حاضر از 26.9% از نمونه های مورد آزمایش در طی کشت میکروبی، عوامل باکتریایی جدا گردید. در یک بررسی که توسط فیروزی، ۱۳۸۶ در شیراز انجام شد، از تعداد ۱۹۸ نمونه جنین آزمایش شده ۱۰۷ مورد( ۵4٪) از نظر عوامل باکتریایی مثبت گزارش گردید. این میزان در مطالعه مشابهی که توسط صادقی و همکاران، ۱۳۸۷ در استان مرکزی انجام شد، ۳۱/گزارش گردید (5 و 8). در یک مطالعه دو ساله در ترکیه که روی ۱۱۹ جنین سقط شده انجام شد، از ۶۵٪ از جنین های سقطی باکتری جدا شد(۲۰). پژوهش های دیگر در بلغارستان، ۱۹۸۸) و امریکا، ۱۹۹۲) این فراوانی را به ترتیب ۳4٪ و 14.49٪ نشان می دهد (۵، ۱۵ و ۱۸).
در ایران در مجموع از میان عوامل باکتریایی سقط جنین، بروسلا، سالمونلا و کمپیلوباکتر از اهمیت بیشتری برخوردار هستند (۱۰ و ۱۱). در مطالعه حاضر از ٪5 / 3 از نمونه ها بروسلا جدا گردید. در بررسی فیروزی، 1384 میزان آلودگی جنین های سقط شده به بروسلا 20.5% گزارش شده است (۸). در سال ۱۳۷۸ در مطالعه ای در استان چهار محال و بختیاری انجام گرفته47.9 ٪ موارد سقط جنین گوسفند و بز ناشی از بروسلا ملی تنسسیس گزارش شده است (1). عبادی در طی مطالعه خود در طی سال های ۷۹-۱۳۷۳ در کشور باکتری بروسلا را از 4۸٪ از نمونه های جنین سقط شده گزارش نموده و 7). ثقفی، ۱۳۷۳ نیز در طی مطالعه خود در استان خراسان باکتری بروسلا را از ۱4٪ از جنین های سقط شده گاو، گوسفند و بز جدا نموده و ۹). رفیعی و همکاران، ۱۳۸۷ در مطالعه ای مشابه در استان قم، از 5.13% از نمونه های کشت داده شده بروسلا گزارش نمودند. این آلودگی در اکثر نقاط ایران وجود دارد(4). در طی گزارش قربان زاده و همکاران، ۱۳۸۸ از خراسان جنوبی و صادقی و همکاران، ۱۳۸۷ از استان مرکزی، از کشت نمونه های سقطی بروسلا جدا نگردید(5). احتمالا با توجه به خشکسالی های مستمر حاکم بر استان سقط در دام ها به علت کمبود عناصر و مواد معدنی می باشد.
