بخشی از مقاله
چکیده
تلقیح مصنوعی -به معنی وارد کردن اسپرم به دستگاه تناسلی ماده توسط یک ابزار- بدون شک قدیمی ترین فناوری تولید مثلی حیوانات است. در گوسفند بیشترین فایده تلقیح مصنوعی استفاده آن همراه با فناوری همزمان سازی فحلی است.
در این صورت امکان تلقیح تعداد زیاد میش در یک روز - تا 300 میش در یک روز - فراهم شده، فشرده شدن زمان برهزایی، مدیریت آسانتر زایشها و مراقبت برهها، مدیریت آسانتر گله برهها جهت پروار و فروش و نیز تولیدمثل خارج از فصل را بدنبال دارد. در سال 1982، محققین استرالیایی تلقیح مصنوعی لاپاروسکوپی را ارائه کردند که انقلابی در تلقیح مصنوعی گوسفند ایجاد کرد.
در تلقیح مصنوعی داخل رحمی به روش لاپاروسکوپی، مشکل گردن رحم کنار گذاشته شده و منی را مستقیم داخل شاخهای رحم تخلیه میشود. برای همزمان سازی به مدت 12 تا 14 روز اسفنج یا سیدر مهبلی حاوی پروژسترون استفاده شد. همزمان با برداشت اسفنج میزان 400 واحد هورمون eCG - equine chorionic gonadotropin - تزریق شد.
عملیات تلقیح مصنوعی لاپاروسکوپی 52±4 ساعت پس از برداشت اسفنج و تزریق هورمون انجام شد. پیش از انجام لاپاروسکوپی میشها 24 ساعت پرهیز آب و غذا داشتند. از 1750 راس تلقیح مصنوعی به روش لاپاروسکوپی، تعداد 914 راس زایمان داشتند - نرخ آبستنی 52/2 درصد - و تعداد 1134 راس بره متولد شد - نرخ بره زایی به آبستنی . - 124/1 تلقیح مصنوعی به روش لاپاروسکوپی در گوسفند، همراه با برنامه همزمان سازی و تلقیح در زمان ثابت امکان آمیخته گری با نژادهای غیربومی و بهنژادی با استفاده از مزایای قوچهای برتر را فراهم میکند. این اقدام اگر با آموزش دامداران، برنامه ریزی مناسب و رعایت شرایط بهینه همراه شود میتواند در جهت بهبود بازدهی گلهها و سود آوری صنعت پرورش نشخوارکنندگان کوچک موثر باشد.
مقدمه
تلقیح مصنوعی -به معنی وارد کردن اسپرم به دستگاه تناسلی ماده توسط یک ابزار- بدون شک قدیمی ترین فناوری تولید مثلی حیوانات است. استفاده از تلقیح مصنوعی در تولید مثل حیوانات، ابتدا به دلایل بهداشتی - جهت جلوگیری از انتشار بیماری های قابل انتقال جنسی , غیرجنسی - معرفی شد
مزایای دیگری که تلقیح مصنوعی فراهم میکرد مثل افزایش شدت انتخاب در دام نر برای افزایش ژنهای با ارزش در جمعیت به منظور بهبود صفات تولیدی، استفاده از دام نر با تعداد کمتر و امکان انتخاب نرهای برتر موجب پیشرفت سریع ژنتیکی در گله شده و جذابیت تلقیح مصنوعی در حیوانات اهلی را بالا برد .در گوسفند بیشترین فایده تلقیح مصنوعی استفاده آن همراه با فناوری همزمان سازی فحلی است .در این صورت امکان تلقیح تعداد زیاد میش در یک روز - تا 300 میش در یک روز - فراهم شده، فشرده شدن زمان برهزایی، مدیریت آسانتر زایشها و مراقبت برهها، مدیریت آسانتر گله برهها جهت پروار و فروش و نیز تولیدمثل خارج از فصل را بدنبال دارد.
اما تا سالها این فناوری در صنعت پرورش گوسفند چندان توسعه نیافت. تا مدتی طولانی، انجماد منی قوچ با موفقیت همراه نبود . - 2 - اسپرم قوچ به انجماد بیش از گونه های دیگر پستانداران حساس است و بدلیل کاهش تحرک اسپرمهای ذوب شده از انجماد قوچ، منبع تامین اسپرمی که برای تلقیح مصنوعی سرویکال استفاده میشود محدود به منی تازه است
استفاده از منی تازه قوچ، با تلقیح واژینال - تخلیه منی پشت گردن رحم - و سرویکال - تخلیه منی داخل گردن رحم - منجر به نرخ آبستنی قابل قبول میشود به شرطی که حجم دوز تلقیح و تعداد اسپرماتوزوآ استفاده شده مناسب باشد. اما به منظور دستیابی به نرخ باروری بالا با اسپرم منجمد، تخلیه منی باید مستقیم در مجرای رحم، نزدیک به محل تخمک گذاری انجام شود تا نرخ آبستنی مناسب به دست آید
تلاش هایی برای تلقیح داخل رحمی با عبور از گردن رحم صورت پذیرفت اما تاکنون نتایج حاصل شده ناامید کننده بوده است .ساختار پیچیده گردن رحم میش عامل مهمی است که نرخ آبستنی حاصل شده با منی منجمد قوچ را تحت تاثیر قرار میدهد
میش یک گردن رحم بلند 6-7 سانتیمتری دارد که وجود چندین حلقه در ساختار آن اجازه عبور پیپت تلقیح به سمت رحم را نمیدهد. هرچند این حلقهها مانعی فیزیکی برای آلودگی های خارجی فراهم میکنند اما مانع اصلی برای تلقیح از میان گردن رحم هم هستند. ضمن اینکه اسپرم ذوب شده از حالت انجماد در عبور از گردن رحم توانایی کمتری دارد
در سال 1982، محققین استرالیایی تلقیح مصنوعی لاپاروسکوپی را ارائه کردند که انقلابی در تلقیح مصنوعی گوسفند ایجاد کرد . - 7 - در تلقیح مصنوعی داخل رحمی به روش لاپاروسکوپی، مشکل گردن رحم کنار گذاشته شده و منی را مستقیم داخل شاخهای رحم تخلیه میشود. در این روش تعداد اسپرم و حجم کمتری از مایع منی مورد نیاز است 1 - ، - 5 که پیشبرد اهداف اصلاح نژادی را شتاب میبخشد.
مواد و روش کار
الف- مواد لازم:
میش غیر آبستن، اسفنج و یا سیدر مهبلی، هورمون eCG، اسپرم منجمد، دستگاه و لوازم تلقیح مصنوعی لاپاروسکوپی - شامل اندوسکوپ سخت، منبع نور و فیبر نوری، تروکار، پیپت تلقیح - ، بن ماری، تخت ویژه مهار دام، کپسول دیاکسیدکربن، ماده ضدعفونی کننده، اسپری آنتی بیوتیک، پنی سیلین استرپتومایسین، نخ بخیه، تانک ازت مایع و ازت مایع.
ب- روش کار:
در این مطالعه به گلههای گوسفند معرفی شده از طرف جهاد کشاورزی شهرستان شهربابک واقع در استان کرمان در طرح تلقیح مصنوعی به روش لاپاروسکوپی مراجعه شده و در 1900 میش همزمان سازی فحلی صورت گرفت. برای همزمان سازی به مدت 12 تا 14 روز اسفنج یا سیدر مهبلی حاوی پروژسترون استفاده شد. همزمان با برداشت اسفنج میزان 400 واحد هورمون - equine chorionic eCG - gonadotropin تزریق شد. عملیات تلقیح مصنوعی لاپاروسکوپی 52±4 ساعت پس از برداشت اسفنج و تزریق هورمون انجام شد. پیش از انجام لاپاروسکوپی میشها 24 ساعت پرهیز آب و غذا داشتند.
جهت انجام تلقیح مصنوعی به روش لاپاروسکوپی میشها در تختهای ویژه به پشت مهار شدند. این تختها متحرک بوده و با زاویه 45 درجه قرار میگرفتند. با استفاده از دو تروکار، دو منفذ در حدود 8 سانتیمتر زیر پستان ایجاد میشد و به منظور ایجاد فضای کافی برای انجام عملیات تلقیح، گاز دیاکسید کربن به داخل شکم فرستاده میگردید. از راه یکی از منافذ اندوسکوپ سخت برای دیدن رحم و از دیگری پیپت تلقیح مصنوعی به داخل محوطه شکمی فرستاده و میزان مناسب اسپرم در مجرای هر یک از شاخهای رحم تخلیه میشد. پس از انجام تلقیح، بر محل منافذ پوستی آنتی بیوتیک اسپری گشته و میشها با دریافت آنتی بیوتیک عمومی رها میشدند.
نتایج و بحث
در مطالعه حاضر، از پروتکلهای تلقیح در زمان ثابت استفاده شد. تلقیح مصنوعی فواید زیادی را برای تولید کنندگان فراهم میکند و بیشترین فایده آن زمانی است که با فناوری همزمان سازی فحلی همراه شود . - 12 - تلقیح مصنوعی در یک زمان ثابت روشی موثر برای هنگامی است که تشخیص فحلی در برنامههای تولیدمثل تجاری امکان پذیر نباشد. تشخیص فحلی نیازمند کار اضافه است و مخاطرات بهداشتی نیز دارد. اما تلقیح در زمان ثابت این امکان را فراهم میکند تا از نرهای با ارزش ژنتیکی بالا در برنامههای اصلاحی استفادهی کارآمدتری شود. برای برنامه تلقیح در زمان ثابت، استفاده از روشهایی که منجر به نرخ آبستنی قابل قبول شوند بسیار مهم است. به کمک برنامه تلقیح در زمان ثابت، 1900 راس گوسفند در شهرستان شهربابک در مدت 12 روز تلقیح شدند.
