بخشی از مقاله
چکیده
در فقه اسلامی جنین انسان موجود محترمی به حساب میآید که از بین بردن آن به حکم اولی و با استناد با ادلهی اربعه جایز نیست. با این وجود در صورت رخ دادن حالتهای استثنایی از قبیل حفظ جان مادر و ناهنجاریهای ژنتیکیِ جنین، به گونهای که امکان حیات جنین از نظر پزشکی وجود نداشته باشد، بر اساس ادلهای چون نفی عسر و حرج در شریعت، تزاحم و رعایت اهم و مهم و حیات غیر مستقر، به عنوان حکم ثانوی، سقط جنین قبل و حتی بعد از دمیده شدن روح جایز خواهد بود. اما طبق نظر امام خمینی - ره - در هیچ یک از این موارد به جز در جایی که جان مادر در خطر باشد و روح هم در جنین دمیده نشده باشد سقط جنین جایز نیست.
واژگان کلیدی: اختلالات ژنتیکی، سقط جنین، امام خمینی - ره - ، حرمت سقط، جواز سقط..
مقدمه
اولین و مهمترین حقی که خداوند برای انسان در نظر گرفته حق حیات است و از بین بردن جنین انسانی از همان زمان امشاج نطفه به حکم اولیه جایز و روا نیست؛ چرا که مالک حقیقی، خداوند است و در مقابل خداوند هیچ کس نسبت به حیات خود یا دیگری حق ندارد، تنها اوست که زنده میکند و میمیراند - نجم - 44/؛ نفس، نزد خداوند دارای احترام شدید است و جز به حق نمیتوان جان کسی را گرفت - اسراء. - 33/
اما گاهی اوقات جنین داخل رحم مادر، تحت تأثیر برخی عوامل دچار ناهنجاریهایی میشود، که تکامل فیزیکی او را مختل میسازد، این ناهنجاریها علل متعددی دارند که از مهمترین علتهای آن نواقص کروموزومی و ژنتیکی است در پارهای از این اختلالات، همانند جنینهای آنانسفالی و آژنزی دو طرف کلیه، جنین قابلیت حیات ندارد و بلافاصله یا پس از مدتی بعد از تولد میمیرد. اما در قسم دیگر از اختلالات مانند تالاسمی ماژر جنین بعد از تولد قابلیت حیات دارد ولی انسان سالم و کاملی به شمار نمیآید.
حال با توجه به اینکه برخی از ناهنجاریهای جنینی باعث مرگ او بعد از تولد میشوند و برخی دیگر باعث مرگ یکباره او نمیشوند ولی زندگی را برای او و خانواده، دشوار و غیرقابل تحمل میسازد این سؤال پیش میآید که آیا جنینهای دارای اختلالات ژنتیکی باید به دنیا بیایند یا این که میتوان در همان مراحل جنینی به حیات آنها خاتمه داد؟ با توجه به دیدگاه حضرت امام خمینی - ره - در مورد سقط جنین، که بعد از دمیده شدن روح، سقط را جایز ندانسته و قبل از دمیده شدن روح فقط در صورتی که جان مادر در خطر باشد آن را اجازه دادهاند، در این پژوهش نظر امام - ره - در هر یک از این موارد مطرح شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
حکم اولیه سقط جنین
سقط جنین از محرمات قطعی در شریعت اسلام است که ادلهی اربعه از کتاب، سنت، اجماع و عقل بر آن دلالت میکند.
- 1 قرآن کریم: آیاتی مانند: تَقْتُ»وَلاَالنﱠفْسَُواالﱠتِیحَرﱠمَاللﱠهُبِالْحَقﱢإِلاﱠ 151 - «، انعام - که دلالت میکنند بر حرمت قتل نفس محترمه، بعید نیست که شامل سقط جنین هم شوند؛ زیرا سقط جنینی که روح در آن دمیده شده عرفاً و شرعاً قتل نفس بر آن اطلاق میشود. - انصاری شیرازی، 1429، - 135 /1 و اگر به جنین، قبل از دمیده شدن روح هم، نفس اطلاق شود، خداوند کشتن به ناحق و عمدی وی را حرام نموده است. البته فقها در اطلاق کلمهی نفس بر جنین اختلاف نظر دارند. برخی آیه را فقط شامل جنین تام الخلقه که روح در آن دمیده شده میدانند اما برخی دیگر ادعا دارند که جنین از ابتدای تشکیل نطفه نفس بالقوه است و بعد از چهل روز دارای اعضایی چون سر و دست است و قبل از چهار ماهگی حرکت میکند. در نتیجه بعید نیست که آیه کریمه شامل مرحله قبل از ولوج روح نیز بشود. - نوذری فردوسیه، 1384، ص - 52 - 2 سنت: روایات زیادی که به حد استفاضه بلکه تواتر معنوی میرسند، بر حرمت سقط جنین دلالت دارند. مانند روایت اسحاق بن عمار که به امام موسی کاظم - ع - عرض کرد: زنی از حامله شدن میترسد و دارویی مینوشد تا آنچه در شکم دارد بیندازد. آیا چنین کاری جایز است؟ امام فرمودند: خیر. راوی گفت: آنچه سقط شده تنها نطفه است - هنوز جنین کامل نشده - . امام فرمودند: اول آفرینش نطفه است. - حرعاملی، 1409، - 26 /29
