بخشی از مقاله
بررسی میزان آگاهی شهروندان تبریزي در خصوص بازیافت زباله
چکیده:
مقدمه و اهمیت موضوع: یکی از بهترین روش هاي اجرایی براي مدیریت پسماندها، کاهش مواد زائد در مبدا تولید است که ضمن کوتاه نمودن مسیر کنترل پسماند، از مصرف بیش از حد منابع و مواد اولیه نیز جلوگیري می نماید. در واقع یکی از مهمترین استراتژي ها بعد از کاهش تولید در مدیریت مواد زائد جامد، بازیافت مواد زائد جامد بوده که داراي منافع اقتصادي و فواید زیست محیطی قابل توجه می باشد.
هدف از این تحقیق بررسی میزان آگاهی و تمایل به مشارکت شهروندان تبریزي در خصوص مسئله مهم بازیافت زباله می باشد.
مواد و روشها: در این مطالعه که از نوع توصیفی – مقطعی بوده میزان آگاهی شهروندان تبریزي در خصوص بازیافت زباله با بررسی 150 پرسشنامه برگشت داده شده از 170 پرسشنامه و در 3 منطقه از شهر تبریز، مناطق با سطح در آمد بالا، متوسط و پایین انجام گرفت و در نهایت نتایج با استفاده از نرم افزارهاي Excel وSPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج و بحث: در این مطالعه آلودگی ناشی از زباله در بین مسائل زیست محیطی، در مناطق با سطح درآمد پایین و متوسط، مهمتر از دیگر مسائل گزارش شد و ارتباط معنی داري بین میزان تحصیلات و جنسیت افراد و این دیدگاه وجود نداشت .(p.value > 0/05) از بین مواد زاید تولیدي، باقیمانده مواد غذایی، سبزیجات و میوه در هر سه منطقه بیشتر بود (30-40%) ولی بیش از 80 درصد افراد از قابلیت بازیافت بودن این مواد اطلاعی نداشتند و ارتباط معنی داري بین میزان تحصیلات، دانش و جنسیت ساکنین مناطق مختلف و میزان این آگاهی وجود نداشت(.(p.value > 0/05 در مقایسه سه منطقه، سطح تحصیلات، آگاهی و رفاه ساکنین تاثیري بر میزان تمایل براي مشارکت در طرح بازیافت نداشته و اکثر پاسخ دهندگان نسبت به آینده طرح بازیافت و نتایج مثبت آن ارزیابی خوبی داشتند.
نتیجه گیري: درصدکمی از افراد به قابلیت بازیافت بودن عمده مواد زاید تولیدي در منازل واقف هستند که این امر نیازمند اندیشیدن تدابیري براي افزایش آگاهی افراد می باشد. با توجه به اینکه مشکلات زیادي درخصوص مواد زاید در مناطق با سطح درآمد کمتر، مطرح می باشد بنابراین باید با بررسی تمامی جوانب، در برطرف کردن مشکلات موجود تلاش کرد. از آنجائیکه موفقیت طولانی مدت برنامه بازیافت، در صورتی عملی خواهد بود که دلایل لزوم مشارکت توسط عموم مردم درك و پذیرفته شود، لذا لازم خواهد بود سطح دانش آگاهی شهروندان نسبت به دلایل زیست محیطی، اقتصادي و اجتماعی بازیافت زباله افزایش یابد.
مقدمه
آلــودگی محــیط زیســت مهمتــرین مشــکل مــرتبط بــا توســعه هــاي ســریع صــنعتی، شهرنشــینی و افــزایش ســطح زنــدگی مــردم میباشــد. در کشــورهاي در حــال توســعه مســئله صــنعتی شــدن بــدلیل نیــاز بــه اســتقلال و خودکفــایی خیلــی حــادتر و ســریعتر میباشــد. بــا مســئله صــنعتی شــدن مشــکلات جــدي در رابطــه بــا آلــودگی محــیط زیســت مطــرح مــی شــود و بنظــر مــی رســد محصـول ثانویـه ایـن رشـد و توسـعه زبالــه باشـد. (1) مـدیریت مـواد زائـد جامـد امــروزه بعنـوان یکـی از مهمتـرین دغدغـه هــاي جوامــع بشــري مطــرح مــی باشــد. بــا پیشــرفت علــوم و تکنولــوژي، تولیــد و مــدیریت مــواد زائــد جامــد نیــز بســیار دگرگــون شــده اســت. افــزایش حجــم زبالــه هــا از یــک ســو و تنــوع و گونــاگونی آنهـا از ســوي دیگــر بــر پیچیــدگی نحــوه جمــع آوري و دفــع آنهــا مــی افزایــد. گســترش علــوم و فــن آوري در زمینــه هــاي مختلــف شــیمی ، فیزیــک ، پزشــکی و … موجــب ورود انــواع زبالــه هــاي خطرنــاك حتــی در داخــل زبالــه هــاي خــانگی شــده اســت.((3-2 مــواد زائــد نــه تنهــا از نظــر بهداشــتی و زیســت محیطـی مشــکل زا هســتند، بلکــه از لحـاظ حمــل و نقــل ، جمــع آوري و دفـع هــم مســاله ســاز مـی باشــند. اثــرات زیســت محیطــی و بهداشــتی مــدیریت نــاقص مـواد زائــد جامــد فراتــر از ضــررهاي زیباشــناختی اســت.((4 بــا گذشــت زمــان و رونــد رو بــه رشــد گســترش صــنایع و در نتیجــه ســیر تصــاعدي اســتفاده از منــابع و مــواد اولیــه، اتخــاذ راهکــاري بــه منظــور کــاهش حجــم فزاینــده مــواد زائــد ناشــی از فعالیتهــا و فراینــدهاي مختلــف انســانی در بخشــهاي مختلــف و جلــوگیري از تخلیــه منــابع و ذخــائر محــدود ایــن کــره خــاکی از اهمیــت ویــژه اي برخــوردار اســت.((6-5 جمــع آوري و دفــع مــواد زائــد حاصــل از فعالیتهــاي انســانی از مباحــث مهــم در کشــور هــاي پیشــرفته و در حــال توســعه مــیباشــد. در ســال هــاي اخیــر اغلــب کشــور هــاي در حــال توســعه روش هــاي مــدیریت پســماند جامــد خــود را بهبــود بخشــیده انــد.((7 یکــی از بهتــرین روش هــاي اجرایــی بــراي مــدیریت پسماندها،کاهش مـواد زائـد در مبـدا تولیـد اسـت کـه ضـمن کوتـاه نمـودن مسـیر کنتـرل پسـماند، از مصـرف بـیش از حـد منـابع مـــواد اولیـــه نیـــز جلـــوگیري مـــی نمایـــد.((8 در کشور ما، ایران، نیز کارهاي متعدد و پراکنده اي در زمانهاي مختلف براي ارزیابی پتانسیل بازیافت مواد ارزشمند زبالهصورت گرفته است اما کار یکپارچه و منسجمی تاکنون صورت نگرفته است.((9 ,4 یکــی از مهمتــرین اســتراتژي و گزینــه هــا بعــد از کــاهش تولیــد در مــدیریتهمچنــینمــوادزائــد جامــد و کنتــرل آلودگی هـاي روزافـزون ناشـی از دفـع مـواد زائـد، بازیافـت مـی باشـد کـه داراي منـافع اقتصـادي و فوایـد زیسـت محیطـی قابـل توجــه مــی باشــد.((10-11از آنجاییکــه ســرانه تولیــد پســماند جامــد شــهري در اســتان آذربایجــانروزشــرقی1449 تــن در و میـزان ســرانه تولیــد زبالــه 700- 790 گــرم زبالــه در روز مــی باشــد، امــر بازیافــت یکــی از مکانیزمهــاي اصــلی مربــوط بــه مســائل زیســت محیطــی و بهداشــتی بــه شــمار مــی رود((7 مــدیریت مــواد زائــد جامــد و توســعه و بهبــود کیفیــت عملکــردي آن در گــرو پــرداختن بــه عناصــر مختلــف مــدیریت مــواد زایــد جامــد مــی باشــد. هنگامیکــه ایــن مجموعــه در قالــب یــک ســري دسـتورالعمل هــا و برپایــه شــناخت و اطــلاع کــافی از وضــع موجــود در منطقــه مــورد نظــر عمــل نمایــد، قــادر خواهــد بــود در جهــت ارتقــاي سطح بهداشتی جامعـه مـوثر و مفیـد واقـع شـود. باتوجـه اهمیـت مسـئله بازیافـت در ایـن زمینـه ، بررسـی همـه جانبـه اي بـا هـدف اطلاع از چگونگی آگاهی و نگرش مردم شهر تبریز در مورد مواد زائد جامد و مسائل مرتبط با بازیافت انجام گرفت.
مواد و روشها
این پژوهش یک مطالعهمقطعیتوصیفی - بوده که به منظور بررسی میزان آگاهیو نگرش شهروندان تبریزيدر 3 منطقه مختلف از شهر تبریز، مناطق با سطح درآمد بالا، سطح درآمد متوسط و سطح درآمد پایین در خصوص مواد زائد جامد و مسائل مرتبط با بازیافت انجام شد. تعداد نمونهها 150 نفر بوده و ابزار جمعآوري اطلاعات، پرسشنامهي پژوهشگر ساخته میباشد. این پرسشنامه ها برگشت داده شده از 170 پرسشنامه اي بود که با مراجعهي حضوري محققین پژوهش به در منازل بین شهروندان توزیع شده و اطلاعات مربوطه در خصوص تکمیل آنها توسط محققین به شهروندان داده می شد. پرسشنامه ها مشتمل بر سؤالات آگاهی و نگرش بود که روایی پرسشنامه ها توسط اعضا هیئت علمی متخصص در زمینه مواد زاید دانشگاههاي علوم پزشکی کشور و پایایی آن توسط تست آلفا- کرونباخ مورد تائید قرار گرفت. در نهایت تجزیه و تحلیل دادهها به کمک نرم افزارهاي Excel و SPSS و با استفاده از آمار توصیفی، آزمون همبستگی، تحلیل واریانس و دیگر آزمونهاي مربوطه صورت پذیرفت. در شکل شماره (1) مناطق مختلف مورد بررسی روي نقشه شهر تبریز مشخص شده است.
