بخشی از مقاله
تأثير تجارت الکترونيک بر توسعه صادرات
چکيده :
تجارت الکترونيکي به عنوان يکي از مهمترين جنبه هاي نواوري در انجام فرآيندهاي کسب و کار توسط سازمان ها و شرکت هاي زيادي در سطح جهان ه کار گرفته شده است . سازمان ها و شرکت هاي کوچک و متوسط به عنوان بخش عمده اقتصادي هر کشور، نقش اساسي در بهبود و ارتقاء شاخص هاي اقتصادي دارند و به همين دليل اتخاذ روش ها و ابزارهاي نوآورانه و نوين انجام فرآيندهاي و امور کسب و کار مانند تجار الکترونيک نقش مهمي در موفقيت اين گونه سازمان ها خواهد داشت و شرکت هاي صادراتي بطور فزاينده اي در حال تلاش در راستاي شناسايي توان بالقوه اينترنت براي فعاليت هاي صادراتي موجود و يافتن مشتريان صادراتي جديد مي باشند و اينترنت مي تواند ابزار مؤثر بازاريابي براي صادرکنندگان باشد. هدف اصلي اين مقاله آگاهي سازي از مفهوم تجارت الکترونيک و شناخت مراحل تکامل و عوامل مؤثر در بکارگيري آن و همچنين تأثير آن بر توسعه صادرات و عوامل کليدي در اجراي موفقيت آميز تجارت الکترونيک مي باشد. و در نتيجه عدم آشنايي با مفهوم تجارت الکترونيک باعث پيشرفت کند اقتصادي و عقب ماندگي کشورها در راه رسيدن به رشد و توسعه اقتصادي گرديده و براي بدست آوردن يک جامعه و اقتصاد سالم نياز به اگاهي از مفهوم تجارت الکترونيک و آماده سازي براي قبول تکنولوژي هاي جديد است .
کليد واژه ها : تجارت الکترونيک ، تکامل تجارت الکترونيک ، توسعه صادرات.
١- مقدمه :
تحولات جديد قرن بيست و يکم وجهاني شدن بازار و به دنبال آن بروز شيوه هاي جديد تجارت و بازاريابي که تحت تأثير پيشرفت سريع و همه جانبه علم و فناوري به وجود آمده و بسياري از اقتصاددانان، متخصصان و آينده نگران بر اين باور داشته اند که در سال هاي اخير، انقلابي شبيه انقلاب صنعتي به وقوع پيوشته است . اين انقلاب، جهان را وارد " عصر اطلاعات" کرده و بسياري از جنبه هاي اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي حيات بشر را دستخوش تحولي عميق ساخته و با بهره گيري از فناوري هاي نوين ، به سطحي جديد و غيرقابل تصور از پويايي و تغيير پذيري دست يافته است [٤].
تجارت الکترونيک حاصل پيشرفت فناوري اطلاعات است که امروزه در دنياي کسب و کار با اقبال فراوان رو به رو شده است ،
اما در زمينه توسعه و بکارگيري اين فناوري در کشورهاي در حال توسعه
و از جمله ايران فاصله زيادي با کشورهاي پيشرفته ايجاد شده است [٢].
در مورد دلايل توسعه کسب و کار الکترونيکي در کشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه بحث هاي زيادي شده است ، ولي به
طور کلي اين استدلال حاکم است که در کشورهاي توسعه يافته با توجه به توانمندي هايي که وجود دارد تلاش بر اين است تا با بکارگيري فناوري نو، مزيت رقابتي و رفاه بيشتري نسبت به ساير کشورها نصيب آنها گردد. اما در کشورهاي در حال توسعه اين مسأله از ديد ديگري دنبال مي شود. معمولاً نظير موضوع جهاني شدن و سازمان جهاني تجارت ، کشورهاي در حال توسعه بيشتر به دنبال اين قضيه هستند که از کاروان حرکت کشورها در توسعه عقب نمانند و مجبورند از فناوري هايي نظير کسب و کار الکترونيکي استفاده کنند که بقاي خود را در جامعه حفظ کنند. از طرف ديگر با وجود اينکه مسائل حل نشده مهمتري هست که اين کشورهاي درگير آن هستند بدليل اينکه ساير کشورها از اين فناوري استفاده کرده اند، اينها نيز در عين حال که از مزاياي فناوري
1
اطلاعات بهره مند مي شوند. اما بيشتر بنا به اجبار به کاربري اين فناوري در فعاليت هاي تجاري و اقتصادي خود همت مي گمارند [٦].
با توجه به اينکه در عصري قرار گرفته ايم که موفقيت در آن به ميزان
زيادي به توسعه اقتصادي وابسته است و توسعه اقتصادي در گرو جهش
صادراتي مي باشد. يکي از ابزارهاي مفيد براي توسعه مبادلات تجاري در نتيجه توسعه صادرات ، کاربرد تجارت الکترونيکي است [٧].
از طرف ديگر استراتژي جهش صادراتي در حال حاضر مهمترين
استراتژي تجاري و اقتصادي است که در کشور ما با هدف حضور فعال در صحنه تجارت بين الملل دنبال مي شود لذا در حال حاضر مهمترين مسأله اي که مي تواند جامعه سياستگذاري کشور را رهنما باشد، تأثيري
است که کسب و کار الکترونيکي مي تواند بر صادرات داشته باشد. در اين مقاله به دنبال آن هستيم که به مفهوم تجارت الکترونيکي و عوامل مؤثر
در اجراي موفقيت آميز آن و تأثير تجارت الکترونيکي بر توسعه صادرات وارد موضوع شده و بحث را پي گيري نماييم .
٢- مفهوم تجارت الکترونيک
تجارت الکترونيکي واژه اي است که امروزه بسيار بر سر زبان ها است و در
مقالات و ادبيات بازرگاني و تجارت و رسانه هاي عمومي بسيار شنيده مي
شود و اين تکنولوژي هم به علت جديد بودن و هم به علت کاربردها و زمينه هاي بسيار متنوع فعاليت آن نزد مراجع گوناگون تعاريف مختلفي دارد. و همچنين تجارت الکترونيکي پديده اي چند رشته اي است که از
طرفي با پيشرفته ترين مفاهيم اطلاعات و از سوي ديگر با مباحثي مثل
بازاريابي و فروش ، مباحث مالي و اقتصادي و حقوقي پيوستگي دارد [٣].
در تجارت الکترونيکي خريد و فروش کالا و خدمات از طريق اينترنت به
خصوص "شبکه جهاني " انجام مي شود. اين نوع تجارت به عنوان يکي از
مهمترين و ارزش افزاترين کاربردهاي فناوري ارتباطات و اطلاعات ، نقش ويژه اي را در حرکت کشورهاي گوناگون به سمت اقتصاد شبکه اي ايفا
کرده است ، گر چه تجارت الکترونيکي عموماًً در حوزه هاي بازرگاني و
تجارت و به منظور داد و ستد کالا و خدمات شناخته شده است و تراکنش هاي مالي جزء جدايي ناپذير آن محسوب مي شود، اثرات حاشيه اي و سرريز آن تأثير مستقيمي بر ساير حوزه ها از جمله حوزه هاي اجتماعي ، فرهنگي و سياسي جوامع به دنبال خواهد داشت [٤].
٣- تعاريف تجارت الکترونيک
زواس (١٩٩٦) تجارت الکترونيک را بدين صورت تعريف کرده است
«سهيم بودن در اطلاعات تجاري، حفظ روابط تجاري و انجام تبادلات مالي از طريق شبکه هاي مخابراتي » [١].
کميسيون اروپايي در سال ١٩٩٧ تجارت الکترونيک را اينگونه تعريف
نموده است که تجارت الکترونيکي بر پردازش و انتقال الکترونيکي داده
ها، شامل متن ، صدا و تصوير مبتني مي باشد و در واقع تجارت
الکترونيکي فعاليت هاي گوناگوني از قبيل مبادله الکترونيکي کالاها و خدمات، تحول فوري مطالب ديجيتال، انتقال الکترونيکي وجوه مبادله الکترونيکي سهام، نامه الکترونيکي ، طرح هاي تجاري ، طراحي و مهندسي مشترک، منبع يابي ، خريد هاي دولتي ، بازاريابي خدمات بعد از فروش را در بر مي گيرد [٤].
تعريف "لينچ و ليندکوئيست " از تجارت الکترونيکي اينگونه است : تجارت الکترونيک به معناي مبادله محصولات و خدمات در مقابل پول با استفاده از توانايي هاي اينترنت است [٣].
توربان (٢٠٠٤) تجارت الکترونيک را شامل کليه فعاليت هاي بنگاه ها و افراد براي مبادلات در محيط الکترونيکي بطوريکه تمام يا بخشي از اين فعاليت ها از طريق شبکه هاي رايانه اي از جمله اينترنت صورت بگيرد تعريف نموده است [٥].
از مجموعه تعاريف ارائه شده مي توان نتيجه گرفت که زمينه هاي کاربرد تجارت الکترونيکي بسيار گسترده تر از مبادله کالا، خدمات و وجوه است .
برخلاف آنچه تصور مي شود، ميدان تجارت الکترونيکي تخصص هاي ويژه اي را در برنگرفته بلکه رشته هاي مديريت ، انفورماتيک ، بانکداري ، حسابداري ، مهندسي صنايع و بسياري ديگر از تخصص ها را نيز متأثر نموده است و تجارت الکترونيکي همچنين ساختارها را تغيير داده و سياست گذاري هاي کلان و حتي حقوق بين المللي را دستخوش تغيير کرده است [٤].
٤- مراحل تکامل تجارت الکترونيک
مراحل تکامل تجارت الکترونيکي شامل ، مراحل سه گانه زير مي باشد که هر کدام در جاي خود و به درستي بايد انجام شود اين مراحل در
نمودار زير نشان داده شده است [٥].
نمودار شماره ١. مراحل تکامل تجارت الکترونيکي
2
جدول شماره ١. سه نسل تکامل تجارت الکترونيکي از ديدگاه پالک [١٢]
٥- عوامل مؤثر بر بکارگيري استراتژي تجارت الکترونيک
ظهور استراتژي هاي تجارت الکترونيک به عنوان موضوع حياتي به حساب مي آيد که محققان آکادميک سيستم هاي اطلاعاتي با آنها رو به رو هستند (پانت ) راويچاندران (٢٠٠١) کالينو و همکارانش
کالينو و همکارانش (٢٠٠٣) و هانگ ) لي و چانگ (٢٠٠٤) بارن و اش
(٢٠٠٢) پلانت و همکارانش (٢٠٠٣)
(٢٠٠٥) کاگليانو و همکارانش ٢٠٠٣، داقفيرس و اي تي ناهاس ٢٠٠٦، کالتمن و همکارانش ٢٠٠٧ و محققان متعددي جنبه هاي متعددي را به منظر بررسي موضوعات مربوط به استراتژي هاي تجارت الکترونيک را اتخاذ نمودند. اگر چه بيشتر مطالعات روي توسعه اساس عقلاني و مطالعه موضوع تمرکز دارند. مروري بر تاريخچه نشان مي دهد که بسياري از عوامل محيطي و سازماني اجراي استراتژي هاي تجارت الکترونيک را تحت تأثير مي گذارند محقان بسياري مطالعات متعددي مربوط به استراتژي هاي تجارت الکترونيک را انجام دادند. اگر چه مطالعات روي توسعه و اساس برنامه ريزي تجارت الکترونيک و اجراي مطالعات موضوع تمرکز کردند و تعداد کمي مطالعات تجربي تأثيرات عوامل احتمالي را
روي اجراي استراتژي تجارت الکترونيک تمرکز دارند [١٠].
