بخشی از مقاله
چکیده
برای موفقیت در دنیای الکترونیکی، اوّلین و مهمترین گام، برنامه ریزی جهت شناسایی موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی می باشد. موانع متعددی در بکارگیری تجارت الکترونیکی مؤثر هستند که عوامل سازمانی یکی از مهمترین آنها بشمار می روند. در کشور عزیزمان ایران نیز علیرغم اقداماتی که در این زمینه صورت گرفته است، توسعه تجارت الکترونیکی با موانع و چالشهای متعددی روبروست که صادرات مواد غذایی را با توجه به فاسد پذیر بودن این کالاها تحت تاثیر قرار داده است.
هدف از ارائه این مقاله تلاش در جهت پرده برداری از این موانع و اولویت بندی آنها و به دنبال آن ارائه راهکارهایی برای رفع آنهاست. پرسشنامه طراحی شده، ابزار جمع آوری داده های اوّلیه این تحقیق می باشد. جامعه آماری این تحقیق صنایع غذایی صادراتی مواد غذایی در گمرک شهید رجایی می باشد. بدین منظور جهت تجزیه و تحلیل داده های تحقیق و دستیابی به نتیجه، از نرم افزار آماری SPSS و برای رتبه بندی متغیرهای تحقیق، از آزمون فریدمن استفاده گردیده است. به ترتیب عامل فقدان برنامه آموزشی مرتبط با فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیکی به عنوان مهمترین مانع سازمانی جهت بکارگیری تجارت الکترونیکی در صادرات مواد غذایی شناسایی شده است. همچنین عامل عدم وجود زمان کافی برای بررسی فناوریها و سیستمهای جدید مانع مهمی جهت بکارگیری تجارت الکترونیکی در صادرات مواد غذایی از گمرک شهید رجایی بکار نمی رود.
مقدمه
چالش های فراروی سازمان گمرک، موجب تغییر مداوم نظام مدیریتی گمرک ها در کشورهای مختلف جهان گشته است و مدیران سازمان گمرک های جهان با چالشهای گسترده ای روبرو هستند. گرایش به سمت جهانی شدن؛ افزایش تغییر و تحولات تکنولوژی؛ مشتری مداری؛ کاهش عمر محصول؛ تغییر ماهیت کالا؛ منطقه گرایی و ... شده است و تنوع رقابت شکل جدیدی از رهبری را می طلبد.
بنابراین ضروری است که مدیران آمادگی اداره تغییرات در محیط پویا و متغیر را داشته باشند و سازمانها نیز برای ایجاد تغییر باید در جه ت بهبود کارها فشار وارد آورند، در غیر این صورت موجودیت و بقای خود را در معرض تهدید و نابودی قرار می دهند؛ چرا که امروزه بیش از هر زمان دیگری موجودیت سازمانها دستخو ش تهدید قرار گرفته است. در این پژوهش به بررسی نقش گمرک الکترونیک در تسهیل فرایند امور گمرکی مربوط به صادرات مواد غذایی پرداخته شده است
امروزه بسیاری از اقتصاددانان و متخصّصان بر این عقیده اند که ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات - 1ICT - به عرصه اقتصاد و تجارت، منجر به شکل گیری انقلابی به نام » تجارت الکترونیکی« 2شده است و عقب افتادن از این سیر تحوّل، نتیجه ای جز منزوی شدن در عرصه اقتصادی جهان نخواهد داشت. چرا که تجارت الکترونیکی با بوجود آوردن منافعی همچون بهبود بهره وری3 ، کاهش قیمت، صرفه جویی هزینه ها و تغییر اندازه و ساختار بازار[1] 4 و همچنین حذف واسطه ها و امکان دسترسی تولید کنندگان به مصرف کنندگان نهایی [2]،فضای رقابتی کسب و کار را دچار تغییر و تحوّلات اساسی کرده است.
ICT همچنین می تواند در بسیاری از بخشهای مرتبط با صادرات گمرک و صنایع غذایی غذایی وابسته به آن نیز تأثیرگذار باشد؛ امّا برای موفقیت در دنیا الکترونیکی، اوّلین و مهمترین گام، برنامه ریزی جهت شناسایی موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی می باشد.
موانع متعددی بر سر راه بکارگیری تجارت الکترونیکی وجود دارند که موانع سازمانی از مهمترین آنها به حساب می آید. امروزه اهمّیت تجارت الکترونیکی بر کسی پوشیده نیست؛ در کشور عزیزمان ایران نیز بر این موضوع تأکید فراوانی شده است ، اما از نظر میزان بهره مندی از این نوع تجارت در عرصه جهانی ، از جایگاه چندان رضایت بخشی برخوردار نیست و توسعه تجارت الکترونیکی در ایران با موانع و چالشهای متعددی روبروست ؛ بنابراین باید تلاش کند خود را هم جهت با سایر کشورهای توسعه یافته به پیش ببرد.
بندر شهید رجایی نیز علیرغم دارا بودن پتانسیل بالا در عرصه تولیدات صادرات، از این موهبت بهره چندانی نبرده است . هدف اصلی این تحقیق ، شناسایی موانع سازمانی بکارگیری تجارت الکترونیکی در صادرات صنایع غذایی غذایی از گمرک شهید رجایی و اولویت بندی آنها می باشد که در ضمن آن تلاش شده تا راهکارهایی جهت رفع این موانع ارائه گردد .
در زمینه تجارت الکترونیک در سطح داخل و خارج از کشور ، تحقیقات فراوانی انجام گرفته است. سرمدی[3] در تحقیقی تحت عنوان »بررسی عوامل مؤثر بر تجارت الکترونیکی در ایران « بدین نتیجه رسیده که تدوین قوانین و مقررات حاکم بر اجرای صریح تجارت الکترونیکی ، انجام آموزشهای همگانی و ارتقاء سطح دانش کاربران در بکارگیری آن مؤثر است .
همچنین سلمانی در تحقیقی تحت عنوان » بررسی تأثیر کاربرد تجارت الکترونیک در رفتار مصرف کننده« مهمترین مانع در بکارگیری تجارت الکترونیکی را امنیت اطلاعات و حفظ حریم شخصی افراد بر می شمرد .
صباغی [5] در رساله دکترای خویش با موضوع » بررسی موانع محیطی و ارائه الگوی مناسب برای استفاده از تجارت الکترونیکی« عوامل محیطی مستقیم و غیر مستقیم را مورد بررسی قرار داده است .
در مورد تحقیقات خارج از کشور نیز می توان به موارد زیر اشاره نمود :
دارچ و لوکاس در مقاله خود تحت عنوان »آموزش، توانا ساز تجارت الکترونیکی« موانع پیاده سازی تجارت الکترونیکی را در پنج دسته ذیل طبقه بندی نموده اند : هزینه ها ، فقدان آگاهی از ماهیت تجارت الکترونیکی ، فقدان مهارت های لازم جهت تجارت الکترونیکی، فقدان آگاهی از چگونگی ارائه خدمات در تجارت الکترونیکی و فقدان زمان .
جاواری و رمزی در مقاله خود به » بررسی موانع ، چالشها و عوامل بحرانی موفّقیت در پیاده سازی تجارت الکترونیکی« پرداخته اند .
کایناک و همکاران در مقاله » بررسی عوامل تأثیر گذار بر تمایل سازمانها در استفاده از تجارت الکترونیکی« دو عامل مهم افزایش جهانی سازی و پیشرفت در فناوری اطلاعات و ارتباطات را ذکر می کنند.
روش تحقیق
مستند به ادبیات موضوعی و طی مطالعات اوّلیه و مشورت با اساتید ارجمند و دست اندرکاران و صاحب نظران و با دقت و بررسی در موضوع تحقیق ، مدل موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی طراحی گردید . برای بکارگیری تجارت الکترونیکی ، وجود زیرساختهای سازمانی ضروری است .
جدول شماره 1 مدل موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی را نشان می دهد . تجزیه و تحلیل داده ها به دو بخش تجزیه و تحلیل توصیفی داده ه و تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها تقسیم میشود ،که در بخش تجزیه و تحلیل توصیفی به بررسی و تحلیل توصیفی گویه های پرسشنامه با استفاده از مولفه های آماری چون فراوانی پرداخته شده است .
در بخش تجزیه و تحلیل توصیفی نیز فرضیه های پژوهش با استفاده از آزمون های کلموگروفB اسمیرنوف ، فریدمن از طریق نرم افزار SPSS مورد بررسی قرار گرفته است. روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است و روش تحقیق توصیفی تحلیلی است،و از آنجایی که موضوع مورد بحث در محوریت صادرات است پس نوع تحقیق کاربردی است.
گردآوری اطلاعات اولیه در این تحقیق به روش میدانی و از طریق پرسشنامه صورت گرفته است. ارسال و جمع آوری پرسشنامه های مذکور نیز کاملاً از طریق مراجعه حضوری صورت گرفته است که این امر خود اعتبار آزمون را افزایش می دهد.
در این راستا جهت اطمینان آزمونهای روایی و پایایی پرسشنامه نیز انجام گرفته است . در مورد روایی هر یک از سؤالات با اساتید راهنما و مشاور و تعدادی از متخصّصان مشورت گردید و در انتها سؤالاتی در قالب دو بخش مشخصات عمومی و موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی ارائه گردید . برای تعیین پایائی سؤالات ، پس از توزیع 20 پرسشنامه در بین پاسخ دهندگان و جمع آوری آنها ، از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. پایائی بخش موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی پرسشنامه به میزان 0/9098 به دست آمد که در سطح بالایی قرار دارد که نشانگر اعتبار بالای آن است .
جدول شماره -1 مدل موانع بکارگیری تجارت الکترونیکی
شاخص ها
- ضعف برنامه ریزی و سازماندهی در مورد تجارت الکترونیکی
- فقدان دانش کافی در مورد تجارت الکترونیک در سازمان
- عدم تناسب تجارت الکترونیکی با محصولات و خدمات سازمان
- عدم تناسب تجارت الکترونیکی با روش انجام کسب وکار سازمان
- فقدان برنامه آموزشی مرتبط با فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیکی
- عدم وجود زمان کافی برای بررسی فناوریها و سیستمهای جدید
جامعه آماری این پایان نامه ، صنایع غذایی صادراتی مواد غذایی مرتبط با گمرک شهید رجایی می باشد که از آرشیو اطلاعات سازمان جهاد صادرات استان بوشهر و نیز سازمان صنایع غذایی و معادن استان بوشهر تهیه گردید
