بخشی از مقاله
چکیده
چادر نشینی شیوه ای از زندگی مبتنی بر جابه جایی سالیانه و موسمی است. از گذشته های دور انسان ها برای محافظت خود در برابرگرما و سرما و همچنین داشتن سرپناه از چادر ها استفاده می کردند و تا به امروز نیز همچنان عشایر از این چادر ها به عنوان محل سکونت استفاده می کنند، اما به مرور زمان ساختار این چادر ها و موارد استفاده از آنها نیز تغییر یافت و سازه های چادری به اشکال مدرن و به منظور استفاده های گوناگون به وجود آمدند.
هدف از پژوهش حاضر تأثیرگذاری سازه های چادری عشایر شمال خراسان بر سازه های پارچه ای مدرن است. امروزه به وضوح می توان استفاده از این سازه ها را در موارد متعددی همچون پوشش فضاهای ورزشی، ورودی و نمای ساختمان، سایبان، آلاچیق، فضاهای تجاری وغیره دید، چراکه استفاده از این نوع سازه محدودیت زیادی ندارد و به خاطر وزن سبک، حمل و نقل این سازه ها کار دشواری نیست و همچنین به دلیل اینکه این سازه ها قابلیت جابجایی دارند، به راحتی می توان آنها را از مکانی جدا کرده و در مکان دیگری نصب نمود و نیز به سبب پیش ساخته بودن کل سیستم سقف، کل زمان اجرای پروژه را تا حد زیادی کاهش می دهد.
در پژوهش ها برخی مزایای سازه ها همچون دوام، کاهش مصرف انرژی، عدم آسیب پذیری در مقابل آتش و زمین لرزه عنوان شده است که در این پژوهش بدان اشاره شده است. از این رو بهره گیری از سازه های چادری در هنر معماری، علاوه بر بروز جلوه های زیبایی در مکان های مختلف، به خاطر مزایای مذکور از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه هستند.
-1 مقدمه
در سرزمین ما ایران، استفاده از چادر از گذشته های دور متداول بوده است و تاکنون نیز مشاهده می شود که عشایر کشورمان از این چادرها به عنوان سر پناه استفاده می کنند. در واقع پوشش های چادری امروزی ریشه در سنن دیرین چادرسازی دارند. سازه های چادری از نظر ارزانی مصالح، سهولت اجرا و سرعت برپایی بسیار جذاب بوده و به همین دلیل انسان ها، تمایل زیادی به استفاده از آن دارند
چادر نشینی شیوه ای از زندگی مبتنی بر جابجایی سالیانه و موسمی است. چنین شیوه ای از زندگی در ایران به طور کلی ویژه اجتماعاتی است که در قالب ایل در پهنه کشور پراکنده هستند. مانند ایلات کوچ کننده بختیاری در چهار محال، قشقایی باصری، عرب در فارس، عشایر شاهسون، آذربایجان شرقی، بخشی از ترکمن ها در دشت گرگان - گلستان - و کردهای شمال خراسان - شکل 1 و - 2 دیده می شود.
شکل -1 نمای بیرونی چادرهای عشایر شمال خراسان
شکل -2 تصویری از چادرهای عشایر شمال خراسان
محل سکونت ارتباط انسان را با محیط ممکن می سازد و این امر در مورد عشایر به ویژه عشایرکوچ نشین که به یی لاق و قشلاق می روند، بیشتر صدق می کند. امروزه عشایر به صورت چادر نشینی محض، نیمه چادر نشین و اسکان دایم زندگی می کنند. مسکن چادر نشینان محض، تنها چادر است. نیمه چادر نشینان - یعنی خانه نشین - چادر نشین - ، نیمی از سال را ساختمان سکونت می کنند و نیمی دیگر را در چادر به سر می برند
کردهای خراسان نیز در مناطق کوهستانی زندگی می کنند و برای سکونتگاه خود از سیاه چادر1 استفاده می کنند، سیاه چادر این عشایر از نوع سیاه چادر کردی است که از نظر ریخت و استقرار شرایط زندگی در آن تفاوت محسوسی با سیاه چادر ها دارد
ابداع سازه های چادری تأثیر شگرفی بر دنیای معماری داشته است. این سازه ها، گزینه های بسیار متنوعی را از نظر کیفیت و فرم فضایی در اختیار طراحان و مهندسان قرار می دهند - سقایی،. - 1394 آشنایی با انواع سیستم های سازه ای، امروزه جزو ضروریات دانشجویان و مهندسین معماری و عمران محسوب می شود. تنوع موضوعات ساخت و ساز و دسترسی به فناوری های جدید، به معماران کمک کرده است تا بتوانند در طرح بناهای جدید خلاقیت بیشتری از خود نشان دهند .
از گذشته تاکنون، با وجود پیشرفت فناوری و دانش معماری، نه تنها از اهمیت بهره گیری از سازه های چادری کاسته نشده است، بلکه همراهی دو ویژگی زیبایی و لطافت در کنار کاربری این نوع سازه، سبب رونق روز افزون استفاده از آن ها شده است - سید نژاد و نوعی چادر است که از موی بز سیاه و توسط زنان عشایر بافته میشود.
همکاران، . - 1394 این پژوهش قصد دارد به بررسی تأثیر سازه های چادری عشایری شمال خراسان بر سازه های پارچه ای مدرن بپردازد.
-2 سازه های چادری
در سازه های چادری با استفاده از پوسته های پارچه ای و صنعتیکاملاً سبک، سقف هایی با دهانه های بزرگ و مقرون به صرفه ایجاد می شود. وزن سبک پارچه، سبب می شود تا به پروفیل های فلزی سبک تری نیاز پیدا کنند و هم چنین به علت پیش ساخته بودن کل سیستم، کل زمان اجرای پروژه تاحد زیادی کاهش می یابد. استفاده از سازه های چادری محدودیت زیادی ندارد و می توان با توجه به شرایط محیطی مختلف، نوع پوسته مصرفی را مطابقت داد. با توجه به مزایای فراوان سازه های چادر، امروزه استفاده ازاین سازه ها در سراسر جهان مرسوم شده است
-3 تاریخچه سازه های چادری
قدمت سازه های چادری به هزاران سال پیش بر می گردد. قدمت این سازه ها به دوران اولیه حیات بشر و زندگی در چادرها باز می گردد، زمانی که انسان برای محافظت در برابر باد، باران و آفتاب به دنبال یافتن راه حلی می گشت و پناهگاه هایی از پارچه برای خود ساخت. این سازه ها از زمان کوچ نشینی مغول ها که از یورتها به عنوان سرپناه قابل حمل استفاده می کردند، وجود داشته است. بادیه نشینان عرب نیز از گذشته های دور از چادر استفاده می کردند که قدمت آن نامشخص است.
از آن پس تاکنون با وجود پیشرفت فن آوری و دانش معماری، استفاده از سازه های چادری نه تنها اهمیت خود را از دست نداده، بلکه همراه شدن دو ویژگی زیبایی و لطافت در کنار کاربریِ این نوع سازه ها، سبب رونق روزافزون بهره گیری از آن ها شده است. در ابتدا به دلیل ضعف هایی که چادر ها داشتند، تنها به منظور استفاده موقت از آنها بهره برداری می شد، اما به مرور زمان با اصلاح این عیب ها و با توجه به مزایای فراوان این سازه ها، بهره گیری از این سازه ها به عنوان سازه های دائمی رشد چشمگیری یافت .
پس از جنگ جهانی دوم به دلیل کمبود مصالح ساختمانی، اندیشه بهره گیری بهینه از مصالح، مورد توجه طراحانی چون"فرای اتو" معمار آلمانی قرار گرفت. اولین سازه چادری در واپسین سال های قرن نوزدهم در کشور آلمان ساخته شد و دستیابی به روش های مختلف محاسباتی در قرن بیستم، سبب شد تا اصول ساخت و طراحی این سازه ها، به عنوان شاخه ای از رشته معماری مطرح شود . از سال 1960، یعنی زمان طراحی و ساخت دو مجموعه چادری غرفه آلمان در نمایشگاه مونترال و همچنین ورزشگاه المپیک مونیخ که هر دو در زمره پیچیده ترین و بزرگترین ترین سازه های چادری زمان خود بودند، کار تهیه برنامه های رایانه ای برای تجزیه و تحلیل و طراحی سازه های کششی توسط فرای اتو و همکارانش آغاز گردید.
این فناوری ها، بعدها توسط مهندسین مشاور گایگر برگر و همکارانش که در نیویورک مستقر بودند، دنبال شده و تکامل یافت، به نحوی که در اواسط 1970، دیگر تجزیه و تحلیل و طراحی سازه های کششی و غشایی با استفاده از برنامه های رایانه ای دقت و سرعت فوق العاده به دست می داد.
پس از این دوره سیستم های تجزیه و تحلیلی و محاسباتی به سرعت متحول شد، به نحوی که در اواسط سال های 1980 ، نه تنها تولید هندسه شکل به صورت خودکار انجام می پذیرفت، بلکه تغییر شکل ها و فرم ها تحت تأثیر نیروهای وارده نیز به سادگی و فوریت قابل ترسیم بود
-4 چادرهای عشایر
زندگی کوچندگان در اصول مترادف با چادرنشینی است - پاپزن و همکاران، . - 1387 بنا به روایت تاریخ، انسان کوچنده از نو مادهای اولیه تاکنون، مسکن قابل حمل را برگزیده است - افشارزاده و پاپزن، . - 1387 چادرهای ساخته شده از موی سیاه بز به طور عمده در ترکیه و خاورمیانه دیده می شود و فضای ایده آلی برای زندگی ایجاد می کنند.
