بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر اسیدهیومیک و تلقیح باکتری ریزوبیوم بر غلظت نیتروژن و کلروفیل یونجه رقم یزدی، آزمایشی گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت فاکتوریل با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل سطوح مختلف اسیدهیومیک - صفر، 10 و 20 میلیگرم در کیلوگرم - و دو سطح باکتری - بدون تلقیح و تلقیح با ریزوبیوم - بودند. نتایج نشان داد که در شرایط عدم تلقیح باکتری، کاربرد اسیدهیومیک باعث افزایش معنیدار غلظت نیتروژن و کلروفیل شد، اما در شرایط تلقیح باکتری کاربرد تیمارهای اسیدهیومیک در مقایسه با شاهد، تأثیر معنیداری بر غلظت نیتروژن و کلروفیل نداشت. بیشترین غلظت نیتروژن و کلروفیل مربوط به تیمار 20 میلیگرم در کیلوگرم اسیدهیومیک بدون تلقیح باکتری بود.
مقدمه
مواد هیومیک یک مخلوط ناهمگن از مواد آلی طبیعی هستند که از تجزیه بقایای گیاهی و حیوانی بوجود میآیند. مواد هیومیک موجوددر خاک معمولاً ماده آلی یا هوموس نامیده میشوند. هوموس از سه گروه مجزا شامل اسید هیومیک، اسید فولویک و هیومین تشکیل شده است - هوپکینس و استارک، . - 2003 اسیدهیومیک با وزن مولکولی 30-300 کیلو دالتن و اسیدفولویک با وزن مولکولی کمتر از 30 کیلو دالتن به ترتیب سبب تشکیل کمپلکس پایدار نامحلول و محلول با عناصر کم-مصرف میگردند - میکائیل، . - 2001 اسیدهیومیک خاصیت شبیه هورمون دارد و سبب افزایش حجم ریشه و در نتیجه جذب بیشتر عناصر غذایی میشود در ارتباط با تأثیر سطوح مختلف اسیدهیومیک بر رشد ذرت مطالعهای انجام دادند، نتایج نشان داد که کاربرد 50 و 100 میلی گرم اسیدهیومیک بر کیلوگرم خاک، باعث افزایش وزن خشک ساقه و ریشه ذرت شد. همچنین افزایش معنیداری در غلظت نیتروژن خاک و نیتروژن گیاه نسبت به تیمار شاهد مشاهده گردید. در مطالعهای خزاعی و همکاران - 2010 - دریافتند که کاربرد اسیدهیومیک باعث افزایش معنیدار نسبت سطح ریشه به سطح برگ و مقدار کلروفیل برگ در ارقام مختلف گندم شد. نتایج برخی تحقیقات نیز بیانگر افزایش عملکرد سیبزمینی و سویا در در اثر کاربرد اسیدهیومیک میباشد
اسیدهیومیک بهسبب خاصیت کلاتکنندگی عناصر معدنی مختلف از جمله پتاسیم، کلسیم، منیزیم، روی، آهن، مس و دیگر عناصر غذایی میتواند در تأمین نیاز غذایی گیاهان نقش مهمی داشته باشد - آیکن و همکاران، . - 1985 همچنین، اسید-هیومیک بهسبب داشتن گنجایش تبادل کاتیونی زیاد، عناصر غذایی را در اختیار گیاه قرار داده و باعث دفع عناصر سمی و فلزات سنگین در ریشه گیاهان میشود - جونز و همکاران، . - 2004 با توجه به اینکه عوامل محیطی و تغذیهای از طریق تأثیرگذاری بر مواد ساخته شده طی فرایند فتوسنتز، تثبیت زیستی نیتروژن را تحت تأثیر قرار میدهند، بنابراین اسید هیومیک از طریق افزایش قابلیت دسترسی عناصر غذایی و بهبود حاصلخیزی خاک میتواند باعث ایجاد محیط مناسب برای فعالیت باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن، شود.
مواد و روشها
اسیدهیومیک به روش آتیه و همکاران - 2002 - از لئوناردیت استخراج شد. باکتری ریزوبیوم ملیلوتی از مرکز کلکسیون قارچ و باکتری ایران تهیه گردید و بر روی محیط کشت اختصاصی - Yeast Extract Mannitol Agar - YMA فعالسازی و تکثیر شد. نمونه خاک نیز از عمق 0-30 سانتیمتری مزرعهای واقع در شهر یزد تهیه شد، ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی اندازه گیری شده در خاک مورد آزمایش در جدول 1 نشان داده شده است. آزمایشدر قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت فاکتوریل با سه تکرار در گلخانه پژوهشی دانشگاه یزد، انجام شد. ابتدا وزن مشخصی از خاکهای نمونهبرداری شده، با تیمارهای اسیدهیومیک - صفر، 10 و 20 میلیگرم در کیلوگرم - مخلوط شده و به گلدانهای پلاستیکی منتقل شدند. سپس بذرهای یونجه با آب اکسیژنه - یک درصد - ضدعفونی شدند. پس از آن، تیمارهای باکتری - بدون تلقیح و تلقیح با ریزوبیوم - بر روی بذرهای یونجه اعمال شده و درون گلدانهای حاوی سطوح مختلف اسید-هیومیک کشت شدند. پس از گذشت حدود شش ماه از کشت گیاه، ریشه و شاخساره گیاه بهطور جداگانه برداشت و با آب-مقطر شسته شدند. سپس پارامترهایی از قبیل غلظت نیتروژن شاخساره و کلروفیل اندازهگیری شد. غلظت نیتروژن با استفاده از دستگاه اتوکلتک مدل Behr distillation unit S4 بر اساس روش کلدال - بریمر و مولوانسی، - 1982 و غلظت کلروفیل توسط دستگاه اسپکتروفتومتر - لایکینتالر، - 1987 تعیین گردید.
جدول-1 ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک مورد مطالعه
تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از تجزیه واریانس دو طرفه و آزمون مقایسه میانگین دانکن، در نرمافزار SPSS Statistics 22 انجام شد. برای رسم نمودارها از نرمافزار Microsoft Excell 2013 استفاده شد.
نتایج و بحث
-غلظت نیتروژن شاخساره بر اساس نتایج بهدست آمده از تجزیه واریانس دادهها، تأثیر تلقیح باکتری در سطح پنج درصد و تأثیر اسیدهیومیک و اثر متقابل تیمارها در سطح یک درصد بر غلظت نیتروژن شاخساره معنیدار بود
جدول -2 نتایج تجزیه واریانس تأثیر اسیدهیومیک و تلقیح باکتری بر غلظت نیتروژن وکلروفیل یونجه
در شرایط عدم تلقیح باکتری، کاربرد اسیدهیومیک اثر معنیداری بر افزایش غلظت نیتروژن شاخساره داشت. در شرایط تلقیح باکتری کاربرد اسیدهیومیک تأثیر معنیداری بر غلظت نیتروژن شاخساره نداشت - شکل. - 1 بیشترین غلظت نیتروژن شاخساره مربوط به تیمار 20 میلیگرم در کیلوگرم اسیدهیومیک بدون تلقیح باکتری بود. سلیک و همکاران - 2010 - دریافتند که اسید هیومیک سبب افزایش وزن خشک و جذب عناصر غذایی روی، مس، آهن، منگنز، نیتروژن، فسفر، پتاسیم و سایر عناصر غذایی میشود.
شکل -1 تأثیر اسیدهیومیک و تلقیح باکتری برغلظت نیتروژن شاخساره یونجه.
-غلظت کلروفیل تأثیر تلقیح باکتری، اسیدهیومیک و اثر متقابل آنها بر غلظت کلروفیل در سطح پنج درصد معنیدار بود در شرایط عدم تلقیح باکتری، کاربرد اسیدهیومیک باعث افزایش معنیدار غلظت کلروفیل شد. در شرایط تلقیح باکتری کاربرد تیمارهای اسیدهیومیک در مقایسه با شاهد، تأثیر معنیداری بر غلظت کلروفیل نداشت
