بخشی از مقاله
چکیده
اقلیم شناسی از وضع جغرافیای نقاط زمین گفت و گو می کند . معمولاً نوع اقلیم با توجه به تقسیمات جغرافیایی همراه با ارتفاع مشخص آن از سطح دریا به وجود می آید . به طور کلی عواملی مانند چگونگی تابش آفتاب ، دمای حاصله از تابش خورشید ، رطوبت هوا و میزان بارندگی و در مجموع وزش بادهای مختلف در مسائل اقلیم دخالت دارد و محیط زندگی انسان را تحت الشعاع قرار می دهد که نسبت به این اصول - شناخت اقلیم - و در نتیجه معماری و در مجموع ساختمان سازی به وجود می آید .در این مقاله بر آنیم که تاثیر اقلیم های چهارگانه بر معماری مدارس بررسی نموده و در اخر به بررسی نمونه موردی مجموعه ورزشی مدرسه نور مبین در اقلیم گرم و خشک شهر تاریخی بسطام بپردازیم.
واژههای کلیدی:اقلیم،گرم و خشک،اقلیم چهارگانه ،مدرسه نور مبین،اقلیم و معماری
مقدمه
توجه به مسایل اقلیمی در طراحی معماری یکی از وجوه مهم در پایدارسازی معماری و شهرسازی است. استفاده از انرژی های طبیعی در ساختمان جویی در مصرف سوخت و افزایش کیفیت آسایش، بهداشت محیط مسکونی و سالم سازی محیط زیست منتهی میشود. در نتیجه طراحی مسکن براساس شرایط اقلیمی منطقه، اولین خط دفاعی در برابر عوامل خارج بناست . امروزه هم زیستی با شرایط طبیعی و اقلیمی، مبدل به یکی از مهمترین تدابیر در معماری و شهرسازی شده و طراحان را ملزم به رعایت اصول و قواعد خاصی در این زمینه می کند در طراحی ، رعایت ملاحظات اقلیمی تأثیر مهمی در ایجاد شرایط آسایش برای مصرف کنندگان محیط با حداقل هزینه دارد.
هدف از این نوشتاردر قسمت اول معرفی شرایط تأثیرگذار بر اقلیم و خصوصیات اقلیم های چهار گانه در طراحی مدارس می پردازیم.در قسمت دوم ب اقلیم گرو و خشک شهر بسطام و در انتها به بررسی نمونه موردی مجموعه ورزشی مدرسه نورمبین شهر بسطام میپردازیم.
روش تحقیق
به صورت کتابخانه ای و میدانی میباشد .
معنی لغوی اقلیم
درلغت نامه دهخدا اقلیم به معنی خمیدگی ؛ انحنا و انحراف واصطلاحا به معنی تمایل وانحراف ناحیه ای اززمین نسبت به آفتاب توضیح داده شده است، درفرهنگ عمید نیز اقلیم کلمه ایست یونانی به معنی مملکت ،کشور،ناحیه وقطعه ای است ازعالم که ازلحاظ آب و هوا و سایراوضاع و احوال طبیعی ازمنطقه وقطعه دیگرجداشده باشد،پیشینیان کلیه خشکی های عالم را به هفت قسمت تقسیم نموده وهرقسمت رااقلیم نامیده اند. [5]
اقلیم شناسی معماری
امروزه اهمیت و ضرورت توجه به شرایط اقلیمی در طراحی و ساخت همه ساختمانها بویژه ساختمانهایی که بطور مستقیم مورد استفاده انسان و موجودات زنده قرار می گیرند از دو نظر حائز اهمیت می باشد. از یک سو ساختمانهای هماهنگ با اقلیم و یا ساختمانهای با طراحی اقلیمی از نظر آسایش حرارتی انسان کیفیت بهتری دارند شرایط محیطی اینگونه ساختمانها بهتر است و تنوع و تغییر روزانه و فصلی نور حرارت و جریان هوا در این ساختمانها فضاهای متنوع و دلپذیری ایجاد میکند از سوی دیگر هماهنگی ساختمان با شرایط اقلیمی موجب صرفه جوئی در مصرف انرژی مورد نیاز برای کنترل شرایط محیطی اینگونه ساختمانها میشود. در برخی اقلیمها میتوان شرایط داخلی ساختمانهای هماهنگ با اقلیم را در تمام طول سال بطور طبیعی و بدون نیاز به سیستم های مکانیکی حرارتی در حد آسایش انسان تنظیم کرد. برای دستیابی به شرایط آسایش بکارگیری راههای تامین آسایش در ساختمانها مهمترین عامل می باشد .برای تداوم مبارزه با محیط در احداث ساختمانها شرایط و مواردی باید رعایت شوند.
.1 طراحی ساختمان متناسب با محیط
.2 انتخاب مصالح و مواد متناسب با محیط ساخت و ساز باید متناسب و متاثر از اقلیم مناطق مختلف و با توجه به معماری سنتی منطقه باشد. لذا اقلیم شناسان باید با
شناخت هر چه بیشتر و بهتر اقلیم رهنمودهای مناسب برای آسایش را در ساختمانها و محیطهای طبیعی زندگی ارائه دهند . باید با شناخت هر چه گسترده تر خصوصیات معماری گذشته و رابطه آنها با شرایط اقلیمی حاکم طراحی نو ارائه داده شود و وضع موجود را با توجه به گذشته و حال و آینده به شکل مطلوب سازماندهی کرد. در طراحی ساختمانهای شهری، روستائی و صنعتی
باید آب و هوای محل بطورکامل مورد نظر باشد و نسبت به عرض های جغرافیایی و وضع توپوگرافی سمت شیب زمین در جهات جغرافیایی و مقدار دریافت انرژی خورشیدی در فصل تابستان و سرمای زمستان طراحی مناسب ارائه شود .
طراحی اقلیمی
منظور از طراحی اقلیمی یعنی طرحی که بتواند ضمن هماهنگی با محیط طبیعی پیرامون خود و بهره-گیری هر چه بیشتر از نیروی طبیعی موجود در محل تا حد امکان محیط طبیعی مناسبی برای استفاده کننده¬گان ایجادکند. . [7 ]
واژه اجرای طراحی اقلیمی به روشهای ساختمانی ویژه ای گفته می شود که هدف آنها کاستن هزینه های گرمایش و سرمایش با استفاده از جریانهای انرژی طبیعی برای ایجادآسایش در ساختمانهاست.[6] برای محقق شدن این هدف دو اقدام باید صورت گیرد
-1 بررسی شرایط آب و هوایی محل از نظر آسایش انسان -2 طراحی کالبد ساختمان - منظور از طراحی کالبد ساختمان چیزهائی از قبیل ابعاد ساختمان و مساحت آن نوع دیوارها اندازهپنجره ها و ... است . [10 ]
طراحی اقلیمی روشی است برای کاهش همه جانبه مصرف انرژی یک ساختمان و اولین خط دفائی در مقابل عوامل اقلیمی خارج بناست در تمام آب و هواها ساختمانهایی که طبق اصول طراحی اقلیمی ساخته شده¬اند ضرورت گرمایش و سرمایش مکانیکی را به¬کمترین حد کاهش میدهند و در مقابل از انرژی طبیعی استفاده می نمایند. روشهای دستیابی به اهداف عمدهطراحی اقلیمی بشرح زیر می باشد.
-1 کاهش اتلاف حرارت در ساختمان
-2 کاهش تاثیر باد در اتلاف حرارتی ساختمان -3 .بهره گیری از انرژی خورشیدی و گرمایش ساختمان
-4محافظت ساختمان در برابر تابش شدید خورشید در مواقع گرم
عناصر اقلیمی تاثیر گذار در معماری
آسایش انسان نتیجهتاثیر متقابل عناصر اقلیمی چون تابش خورشیدی، دما ،رطوبت ،باد،و میزان بارندگی است که در ذیل توضیحات مختصری در مورد هر یک از این عناصر داده میشود
تابش خورشیدی
کرهزمین تمام انرژی طبیعی خود را بطور مستقیم و غیر مستتقیم از خورشید دریافت میکند این امر به طرق فرآیندهای مختلف انجام میشود. انرژی تابشی گستره ای از طول موجهاست که بنام طیف خورشیدی معروف است در این طیف وسیع بلندترین امواج - امواج رادیوئی - حدود برابر امواج کوتاه - اشعه گاما - می باشد.ولی حداکثر انرژی و مقدار زیادی از کل انرژی تابشی در محدودهکم عرض قسمت مرئی واقع است .در فرآیند گرم شدن اتمسفر عواملی چون - تشعشع زمینی، انتقال آشفته، گرمای نهان، وپدیده گلخانه - نقش مهمی دارند . [2]
درجه حرارت
درجه حرارت یا دما عبارتست از اندازهگیریگرماییکه درخاک و هوا قابل سنجش میباشد و تمام ارگانیسم ها بطور مستقیم از این دما متاثرند مطالعه در مورد بیلان انرژی نشان می دهد که دما در نتیجه تغیرات انرژی تابشی تغییر میکند. [9]
