بخشی از مقاله
چکیده
معماری پایدار دارای مفاهیم عمیقی است که پیوند دهندهی انسان، طبیعت و معماری است و در پی راه حلی جامع برای ملاحظات محیطی و در عین حال برای به دست آوردن سطح کیفی زندگی در ارزشهای فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی و آسایشی میباشد. از آنجا که خانههای سنتی ایرانی نمود کامل همآوایی محیط و انسان میباشند، با نگاهی به آن میتوان دریافت که معماران ایرانی چگونه به این مفاهیم دست یافتهاند.
خانه ی مس کاشان که نزدیک به یکصد و هشتاد سال قدمت دارد، مربوط به اوایل دورهی قاجار در محله-ی گریچهی کاشان و بر اساس معماری همان دوران ساختهشدهاست. بنای ارزشمند این خانه با 1600 متر مربع مساحت، در سطحی پایینتر از کوچه با حیاطی وسیع و گودال باغچه از دو بخش اندرونی و بیرونی با فضاهای متعدد تشکیلشدهاست که میتوان عملکرد فضاهای آن را تحت تأثیر اقلیم منطقه و مصالح کاربردی آن دانست.
در این مقاله پس از بررسی اصول پدید آورندهی پایداری در معماری، خانهی تاریخی مس را به عنوان نمونهای از خانههای بومی ایران مورد مطالعه قرار داده و چگونگی ظهور این اصول را در عناصر معماری این خانه بیان کردهایم. با بازخوانی این اصول، می توان به ارتقاء کیفیت معماری امروزی کمک نمود. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی میباشد.
-1مقدمه
آنچه فرهنگ معماری گذشته به صورت یک سنت در خود داشته است امروزه تنها به صورت پیکری بیجان پیش روی ماست ، از این رو جوامع امروز، در پی کشف و استفاده از ارزشهای گذشته، ناگزیر به جستجو و کنکاش در شناخت ارزشهای ناآشنا و فراموش شده در خود است.
معماران ایرانی همواره می کوشیدند تا درکی آگاهانه و سپس پاسخی خردمندانه برای مسئله ی پایداری در آثارشان داشته باشند. معماری ایرانی-اسلامی دارای ویژگی های منحصر به فردی است که ضمن توجه به مسائل زیباشناختی و حفظ محیط زیست پاسخگوی نیاز های اقلیمی هر منطقه نیز بوده است. فنون و قواعد به کار رفته در این معماری در ابنیه سنتی ایران مانند خانه های مسکونی، بسیاری از مفاهیم نوین در عرصه ی معماری پایدار را به وضوح دارد.
"توسعه ی پایدار را می توان رویکردی دانست که در ملازمه ی رشد اقتصادی و بهبود زیست محیطی شکل می گیرد که می باید در هر مکانی یا زمانی جنبه ی عملی گیرد. ضمن آن که بر ویژگی های تاریخی و فرهنگی توجه دارد که در آن تأمین مستمر نیاز ها و رضایت مندی افراد همراه با افزایش کیفیت زندگی انسان را مدنظر قرار می دهد."
پایداری بسیاری از بناهای سنتی کویر، از لحاظ فرهنگی-اجتماعی، اقتصادی و محیطی یکی از ارزشهایی است که قابلیت تعمیم در معماری امروز خانه های کویری را دارد که موجب آسایش و رفاه پایدار می شود. - شکل - 1
شکل - 1 - انواع پایداری برای تأمین آسایش و رفاه پایدار
بنابراین درک اصول و ارزش های تکرارپذیر معماری بومی، بسیار با ارزش میباشد .مسلماً معماری سنتی پاسخگوی نیازهای زمان خویش بوده و تکرار آن امری بیهوده است. این مقاله در پی درک اصول و ارزشهای تکرارپذیر حاکم بر معماری خانه های سنتی به عنوان یک نمونه از معماری پایدار است که استخراج ویژگیهای قابل تکرار آن در راستای دستیابی به اهداف معماری پایدار، از اهداف آن به شمار میرود. در این مقاله پس از بررسی اصول پدید آورندهی پایداری در معماری، خانهی تاریخی مس را به عنوان نمونهای از خانههای بومی ایران مورد مطالعه قرار داده و چگونگی ظهور این اصول را در عناصر معماری این خانه بیان می کنیم. با بازخوانی این اصول، می توان به ارتقاء کیفیت معماری امروزی کمک نمود.
-2تعریف معماری پایدار
معماری پایدار، معماری سازگار با محیط اقتصادی، اجتماعی و طبیعی، فرآیند خلق فضاست که طی آن منابع طبیعی، در طول زمان ساخت و بهره برداری به کمترین حد آسیب می بیند. سه اصل اساسی برای پایداری درمعماری مطرح میشود :صرفه جویی در مصرف منابع،که با کاهش مصرف، استفاده مجدد و بازیافت منابع طبیعی به کار گرفته شده در ساختمان سروکار دارد، طراحی براساس چرخه حیات، که روشی را برای تحلیل فرآیند ساختن بنا و تأثیرات آن بر محیط زیست مطرح میکند و دست آخر طراحی انسانی، که بر تعامل بین انسان و جهان طبیعی تمرکز دارد.
-1-2اصول معماری پایدار
پرداختن به معماری پایدار و اسباب شکل گیری چنین رویکردی در طراحی های معماری، لازمه شناخت عمیقتری از اهداف و توصیه های پایداری می باشد. برخی بناها دارای ویژگی ها و خصوصیاتی هستند که آن ها را در زمره ی بناهای پایدار قرار می دهد، اصولی که باید رعایت شود تا یک ساختمان در زمره بناهای پایدار طبقه بندی شود به شرح زیراست :
اصل اول :حفظ انرژی
اصل دوم :هماهنگی با اقلیم
اصل سوم :کاهش استفاده از منابع جدید
اصل چهارم :برآوردن نیازهای ساکنان
اصل پنجم :هماهنگی با سایت
اصل ششم :کل گرایی
پایداری با توجه به شعارهای مبنایی اش که فراگیر است و مسئله حفظ زمین را هدف قرار می دهد، برای دستیابی به راه کارهای واقع بینانه و قابل اجرا از یکسو و حمایت از گوناگونی که در نفس طبیعت موجود است از سوی دیگر، رویکردهایی را توصیه می کند.
