بخشی از مقاله
چکیده
حبوبات به عنوان دومین منبع غذایی انسان مطرح بوده و از ویژگیهای غذایی و زراعی قابل توجهی برخوردار میباشد، به این منظور جهت بررسی اثر اندازه بذر و جنین در استقرار گیاهچه و عملکرد ارقام ماش تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی در پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل واقع درشهرستان زهک - چاهنیمه - در سال زراعی 95-96 انجام گرفت. این آزمایش به صورت کرتهای دوبار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. در این طرح، عامل اصلی شامل تیمارهای آبیاری در سه سطح -1 تیمار شاهد - آبیاری پس از60 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس -2 - A تنش متوسط - آبیاری پس از120میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس -3 - A تنش شدید - آبیاری پس از180میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس - A و عامل فرعی اول رقم در دو سطح -1 محلی سیستان و -2 پرتو و عامل فرعی دوم شامل اندازه بذر در سه سطح -1 اندازه بزرگ -2 اندازه متوسط و -3 اندازه کوچک بود. صفات ارتفاع بوته، سرعت جوانهزنی، درصد جوانهزنی، شاخص سطح برگ، وزن تر، وزن خشک، تعداد غلاف در واحد سطح، تعداد دانه در غلاف، رطوبت نسبی گیاه، عملکرد در واحد سطح و اندازه جنین مورد ارزیابی قرار گرفت. آنالیز دادهها توسط نرمافزار SAS نسخه 9/1 انجام شد. نتایج نشان داد که با افزایش شدت تنش خشکی ارتفاع بوته، وزن تر و خشک، رطوبت نسبی برگ، تعداد غلاف در واحد سطح و همچنین عملکرد ماش در هکتار کاهش مییابد. اندازه بذر فقط بر روی ارتفاع بوته تأثیر داشت اما بر عملکرد تأثیر معنیداری نداشت.
-1 مقدمه
تغییرات اقلیمی و رشد جمعیت دو چالش بسیار مهم پیش روی کشاورزی امروز جهان است.خشکسالی و تنش های - ناشی از آن مهمترین و رایج ترین تنش های محیطی هستند که تولیدات کشاورزی را با محدودیت روبهرو ساخته،
بطوریکه یکی از مهمترین عوامل محدودکننده تولید گیاهان زراعی در مناطق نیمه خشک آب میباشد - . - Shig, 1989 پدیده خشکی و محدودیت آب از مشکلات عمده کشاورزی در جهان بوده و حدود %78 از عرصه کشاورزی جهانی بطور دائمی و یا موقتی با خشکی درگیر است. با توجه به روند افزایش جمعیت جهان و از سویی دیگر، قطعی شدن و پذیرش تغییرات محسوس آبوهوایی در دنیا - پدیده تغییر اقلیم - توسط دانشمندان، چندی است که در زمینه بحران کمبود آب و کاهش اراضی تحت آبیاری در آینده و لزوم دستیابی به روشهای مقابله با خشکی نظیر شناسایی و کشت ارقام و کولیتوارهای مقاوم یا محتمل، توسط دانشمندان هشدار داده میشود زیاد بودن میزان تبخیر و تعرق و محدودیت منابع آبی سبب کاهش طول دوره رشد و کاهش عملکرد گیاهان زراعی می-شود و این امر توجه بشتر به مطالعه در مورد آثار تنش خشکی و انتخاب ارقام مقاوم به خشکی و همچنین ذخیره آب و مصرف کارآمد آن را طلب میکند کشور ایران با میانگین بارندگی حدود 240 میلیمتر در سال در زمره مناطق خشک و نیمهخشک جهان قرار دارد که در این شرایط مهمترین عامل محدودکننده عملکرد گیاهان تنش خشکی میباشد هرگونه عملیات زراعی که برای دستیابی به عملکرد بالا مورد استفاده قرارگیرد معمولا کارایی مصرف آب را افزایش می-دهد. کارایی مصرف آب در گیاه بستگی به نوع گیاه، شرایط محیطی و شرایط آب و هوایی دارد شناسایی گیاهان متحمل به این شرایط با عملکرد مطلوب و مطالعه ساز وکارهای تحمل آنها از مهمترین راهحل ها برای مبارزه با خشکی است
.1 کلیات تحقیق مبدأ و منشأ ماش و پراکندگی جغرافیایی آن
منشأ ماش از هند یا منطقه Irdo-Bermese است، جایی که این گیاه چندین هزار سال است کشت می شود.کشت و کار ماش در عهد باستان در هند بوسیله بقایای فسیلی کشف شده در مرکز هندوستان که به حدود 1000 تا 1500 سال قبل از میلاد برمیگردد، تأیید شده است. کشت ماش در اکثر کشورهای آسیایی و سپس آفریقا، استرالیا، آمریکا و غرب هند گسترش یافت - . - Brink and Behy, 2006 واویلوف آسیای مرکزی را به عنوان خاستگاه اولیه ماش معرفی کرده-است که شامل شمال غربی شبه قارهی هند، افغانستان و چندین ناحیه همجوار کشور روسیه است. هندوستان دارای دامنه وسیعی از تنوع ماش زراعی و همچنین انواع ماش وحشی بوده و از اینرو به عنوان اولین منطقه اهلی شدن ماش، بیشتر مورد توجه است در مناطق معتدله چین ماش بصورت گسترده به عنوان محصولی تابستانه با هدف تولید بذر کشت می شود. قدیمیترین سند در مورد ماش در کتب چینی مربوط به اسناد گیاهان داروئی مربوط به 975 سال قبل از میلاد میباشد ماش گیاه باستانی آسیا است زیرا که بذور آن در اندازه، شکل و رنگهای گوناگون قابل دسترسی است. اجداد وحشی ماش همگی یکساله و روزکوتاه یا روزبلند هستند. اکثر ارقام امروزی به دما نسبت به طول روز حساس تر هستند
عرض جغرافیایی
ماش در گستره ای وسیع از عرض جغرافیایی - از خط استوا تا 40 درجه شمالی و جنوبی - تا ارتفاع 1800 متر ازسطح دریا، در مناطقی که متوسط درجه حرارت بیش از 20 درجه سانتیگراد باشد کشت میگردد -
طول دوره رشد
طول دوره رشد آن 80 تا 120 روز و حداکثر تا 150 روز طول میکشد. در بعضی از واریتههای جدید میانگین طول دوره رشدی آنها تا 65 روز نیز میرسد. غلاف سبز ماش در 50 تا 70 روز پس از کاشت قابلیت خوردن دارند
سطح زیر کشت و میزان تولید ماش در جهان و ایران
ارقام زیادی از ماش در دنیا کشت میگردند رقم های مطلوب اصولا از عوامل محیطی به خصوص تاریخ کاشت مناسب حداکثر بهره را میبرد. بر اساس تحقیقات انجام شده تاریخ کاشت تأثیر معنیداری بر عملکرد ماش داشته است لازم به ذکر است که بخش عمده ای از تولید حبوبات در کشور به صورت دیم و در اراضی حاشیهای و کم بازده صورت میگیرد. انواع لوبیا و ماش که در حقیقت به لحاظ گونه نیز انواع مختلفی را شامل میشوند بیشترین سطح زیر کشت را در بین حبوبات در سطح جهانی به خود اختصاص داده اند سطح زیر کشت ماش در دنیا 5/3 میلیون هکتار گزارش گردیده است. سطح زیر کشت ماش در ایران متفاوت بوده بطوریکه در استانهای لرستان، خوزستان، فارس و کرمان به ترتیب 4800، 4400، 3400 و 2200 هکتار از مزارع خود را به کشت آبی این گیاه اختصاص داده است
عملیات زراعی
چون ماش گیاهی تابستانه و وجینی است، بنابراین برای کشت آن در پاییز سال قبل یک شخم عمیق - 25 تا 30 سانتیمتر - میزنند تا بقایای گیاهان قبلی به زیر خاک رفته و خوب پوسیده شوند و ضمنا با این عمل آب نیز در زمین بیشتر نفوذ کرده و ذخیره میشود. زمان کشت ماش بسته به آبوهوای نقاط مختلف متفاوت است.هنگامی که دمای محیط به 8 درجه سانتی گراد و دمای خاک به حدود 13 درجه سانتی گراد رسید میتوان اقدام به کشت نمود
