بخشی از مقاله
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر سالیسیلیک اسید بر خصوصیات مورفولوژیکی ارقام سورگوم تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی در تابستان 94 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان بهصورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. سطوح آبیاري در سه سطح 40 - ، 80 و 110 میلیمتر - تبخیر از تشتک تبخیر بهعنوان فاکتور اصلی و غلظت سالیسیلیک اسید در سه سطح - صفر، 1 و 2 میلی مولار - و ارقام سورگوم - اسپیدفید و پگاه - بهعنوان فاکتورهاي فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد تنش خشکی باعث کاهش معنیدار ارتفاع، قطر ساقه، علوفه خشک و تعداد میانگره شد. محلولپاشی سالیسیلیک اسید باعث افزایش معنیدار صفات موردبررسی نسبت به شاهد شد. بین ارقام سورگوم هم تفاوت معنیداري در صفات موردبررسی مشاهده شد. درنتیجه محلولپاشی سالیسیلیک اسید در رفع آسیبهاي ناشی از تنش خشکی نقش مؤثري دارد.
کلمات کلیدي: اسپیدفید، پگاه، تنش خشکی، سالیسیلیک اسید، سورگوم
مقدمه
تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد و تولید محصول در سراسر دنیا به شمار میآید. سالیسیلیک اسید یک مولکول سیگنالی است که نقش مهمی در تنظیم فرایندهاي فیزیولوژیکی و مقاومت گیاه به تنشهاي زیستی و غیر زیستی دارد. نقش حمایتی سالیسیلیک اسید مربوط به تنظیم رادیکالهاي آزاد، آنتیاکسیدانها، جذب و پخش عناصر است. سورگوم یکی از گیاهان علوفهاي مناطق خشک محسوب میشود و به علت قدرت مقاومت به خشکی زیاد به شتر گیاهان معروف شده است. این گیاه به دلیل رشد سریع، قدرت پنجهزنی، کارایی در فتوسنتز خط و مصرف مؤثرتر از آب از پتانسیل محصول دهی بسیار بالایی برخوردار است. اسید سالیسیلیک باعث افزایش مقدار لیگنین دیواره سلولی میشود که میتواند عاملی در افزایش قطر ساقه گیاهان در معرض تنش خشکی باشد - نتتل ,طعطفهدسئ. - A تنش خشکی تعداد میانگره در ساقه اصلی لوبیا چشمبلبلی را کاهش داد - ختتل ,حئه شصک هطyغ. - A هدف این تحقیق بررسی تأثیر محلولپاشی سالیسیلیک اسید بر برخی پارامترهاي رشد ارقام سورگوم تحت تنش خشکی میباشد.
مواد و روشها
این آزمایش در بهار و تابستان 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان با عرض جغرافیایی 30 درجه و 15 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 56 درجه و 58 دقیقه با ارتفاع 1754 متر از سطح دریا انجام شد. آزمایش بهصورت طرح اسپلیت-فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهاي آبیاري با سه سطح 40 - ، 80 و - 110 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A بهعنوان کرت اصلی و سالیسیلیک اسید با سه سطح - شاهد، یک و دو میلی مولار - و ارقام سورگوم - اسپیدفید و پگاه - بهعنوان کرتهاي فرعی در نظر گرفته شدند. صفات موردبررسی شامل: - ارتفاع بوته، تعداد میانگره، قطر ساقه و عملکرد علوفه خشک - بودند. تجزیهوتحلیل دادهها به کمک نرمافزارهاي حAح و غهگغ صورت گرفت.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر رژیمهاي آبیاري و سالیسیلیک اسید بر ارتفاع بوته در سطح 1درصد و اثر رقم در سطح احتمال 5 درصد معنیدار شد - جدول . - 1 بالاترین ارتفاع بوته 284,42 سانتیمتر از سطح اول آبیاري و پایینترین ارتفاع بوته 166,5 سانتیمتر از سطح سوم آبیاري حاصل شد - جدول . - 2 کمبود آب موجب کاهش تورژسانس سلولی میشود و درنهایت باعث کاهش رشد و توسعه سلول میشود که با نتایج - ،تتل ,حئه صک طئتطلاح - مطابق بود. بیشترین ارتفاع بوته 244,6 - سانتیمتر - از غلظت 2 میلیمولار و کمترین آن از تیمار شاهد حاصل شد - جدول . - 3 به نظر میرسد اسید سالیسیلیک از طریق سنتز پروتئینهاي خاصی به نام پروتئین کیناز، فرایندهاي فیزیولوژیکی مختلف مثل رشد و تکامل گیاه را تنظیم میکند و نقش مؤثري در افزایش ارتفاع گیاه داردح - تذتل ,حئه صک صهyهد - گزارش کردند محلولپاشی اسید سالیسیلیک باعث افزایش معنیداري در ارتفاع گیاه گندم شد. بیشترین ارتفاع 232,5 - سانتیمتر - از رقم اسپیدفید و کمترین ارتفاع - 166,50 -
سانتیمتر از رقم پگاه حاصل شد - جدول . - 4 اثرات متقابل معنیدار نشدند که نشاندهنده تأثیر یکسان سالیسیلیک در شرایط تنش نرمال و تنش میباشد.
جدول -1 تجزیه واریانس صفات موردبررسی ارقام سورگوم میانگین مربعات .
اثر تنش خشکی پنج درصد و سالیسیلیک اسید و رقم در - سطح یک درصد - و بر تعداد میانگره معنیدار شد - جدول . - 1
بیشترین تعداد میانگره 13,32 از تیمار شاهد و کمترین تعداد 9,67 از سطح سوم آبیاري حاصل شد - جدول . - 2 کاهش تعداد میانگره در شرایط تنش خشکی میتواند به دلیل کاهش تقسیمات سلولی باشد. تنش خشکی تعداد میانگره در ساقه اصلی لوبیا چشمبلبلی را کاهش داد - ختتل ,حئه صک هطyغ. - A احتمال میرود اسید سالیسیلیک بتواند سبب بهبود جذب عناصر غذایی در شرایط تنش خشکی و شوري شود که این خود افزایش رشد را به همراه خواهد داشت که افزایش تعداد میانگره یکی از این صفات است - ،تتل ,حئه صک غهئککهطغ - . بیشترین تعداد میانگره 12,22 از غلظت 2 میلی مولار به دست آمد
- جدول . - 3 رقم پگاه با تعداد 11,78 بیشترین تعداد میانگره و رقم اسپیدفید کمترین تعداد را داشت - جدول . - 4 عدم وجود اثر متقابل بیانگر تأثیر یکسان سالیسیلیک اسید و ارقام در سطوح مختلف آبیاري میباشد.
جدول -2 مقایسه میانگین صفات موردبررسی در اثرات ساده آبیاري
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر دور آبیاري، سالیسیلیک و رقم بر قطر ساقه در سطح یک در صد معنیدار شد - جدول . - 1 بیشترین و کمترین قطر ساقه به ترتیب با میانگین 1,94 و 1,35 سانتیمتر از سطح اول و سوم آبیاري به دست آمد - جدول . - 2 کاهش قطر ساقه درنتیجه تنش خشکی میتواند به دلیل کاهش آماس و حجم سلولی باشد که منجر به کاهش قطر ساقه شده است. میانگین بیشترین قطر ساقه 1,98 سانتیمتر از غلطت 2 میلیمولار و کمترین قطر ساقه 1,54 سانتیمتر از تیمار شاهد حاصل شد - جدول . - 3 اسید سالیسیلیک باعث افزایش مقدار لیگنین دیواره سلولی میشود که میتواند عاملی در افزایش قطر ساقه گیاهان در معرض تنش خشکی باشد - نتتل ,طعطفهدسئ. - A بیشترین قطر ساقه مربوط به رقم پگاه 1,98 سانتیمتر بود - جدول . - 4 اثر دور آبیاري در سطح پنج درصد و اثر سالیسیلیک و رقم در سطح یک درصد بر عملکرد علوفه خشک معنیدار شد - جدول . - 1 بیشترین عملکرد علوفه خشک از سطح اول آبیاري 20977 کیلوگرم و کمترین آن 14820 کیلوگرم از سطح سوم آبیاري حاصل شد - جدول . - 2 کمبود آب در گیاهان میتواند سبب اختلالات فیزیولوژیکی، همچون کاهش فتوسنتز و تنفس و درنهایت باعث کاهش ماده خشک میشود که با نتایج گزککذ ,غغهعأکشض مطابقت داشت. بیشترین عملکرد علوفه خشک 17971 کیلوگرم از غلظت دو میلیمولار و کمترین آن 1653 کیلوگرم از تیمار شاهد حاصل شد - جدول . - 3 تأثیر سالیسیلیک اسید بر وزن خشک میتواند به دلیل تولید هورمونهاي تنظیم رشد مانند جیبرلین و سایتوکنین باشد - ,حئه صک طکغسسهلاطح صتتل - . بیشترین عملکرد علوفه خشک از رقم اسپیدفید با 18860 کیلوگرم در هکتار حاصل شد - جدول . - 4
جدول -3 مقایسه میانگین صفات موردبررسی در تیمار محلولپاشی اسید سالیسیلیک
