بخشی از مقاله
.1چکیده
جهت بررسی اثر محلول پاشی سالسیلیک اسید بر پاره ای از خصوصیات فیزیولوژیک در ارقام لوبیا قرمز تحت تنش خشکی آزمایشی به صورت اسپیلیت فاکتوریل،در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد.تیمارهای آزمایشی شامل تنش خشکی در دو سطح به عنوان عامل اصلی، غلظت های مختلف سالسیلیک اسید و ارقام به عنوان عوامل فرعی بودند.نتایج حاصل از مقایسات میانگین مشخص نمود که بیشترین میزان کلروفیل، هدایت روزنه ای،عملکرد در هکتار از آبیاری منظم،محلول پاشی100 میکرومول سالسیلیک اسید و رقم صیاد حاصل شد.تنش خشکی سبب کاهش کلیه صفات و اسید سالسیلیک موجب افزایش فتوسنتز، شاخص محتوای کلروفیل، هدایت روزنه ای،عملکرد بیولوژیک و همچنین کاهش خسارت ناشی از تنش گردید.
کلمات کلیدی: اسیدسالسیلیک، تنش خشکی، فتوسنتز، لوبیا قرمز، هدایت روزنه ای
.2مقدمه و هدف
خشکی به عنوان مهم ترین تنش غیر زیستی اثرات عمده ای بر کشاورزی دنیا دارد و ممکن است در طول دوره ی رشد گیاه پیش آید و تولید را در کشت گیاهان زراعی محدود نماید.[5] و در واقع یکی از عواملی است که رشد و نمو گیاهان زراعی را در ایران محدود می کند و منجر به کاهش حاصلخیزی خاک ها می گردد.[9] ایران در منطقه کمربند خشک جهان واقع شده و دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک است. گیاهان به تنش خشکی در سطوح فیزیولوژیکی، سلولی و مولکولی پاسخ می دهند. لوبیا قرمز - - red bean با نام علمی - Phaseolus vulgaris - گیاهی یکساله،روزکوتاه و گرمادوست است که به دلیل دارا بودن پروتئین بالا، ارزش غذایی زیادی دارد. اسید سالیسیلیک یکی از ترکیبات فنولی است که در گیاهان تولید می شود.
ترکیبات این گروه می توانند به عنوان تنظیم کننده ی رشد عمل کنند همچنین به عنوان یک سیگنال مولکولی مهم در واکنش های گیاهی در پاسخ به تنشهای محیطی شناخته شده اند[2]؟ ×مکانیسم عمل سالیسیلیک اسید در برابر تنشها به نقش آن در تنظیم آنزیمهای آنتی اکسیدانتی و ترکیبات دارای گونه های اکسیژن فعال در گیاه برمیگردد.[11] با توجه به نیاز روز افزون بشر به تولید غذای غنی و افزایش جمعیت جهان و جایگزینی پروتئین های گیاهی به جای پروتئین حیوانی تولید محصولی با عملکرد و کیفیت بالاتر ضروری به نظر می رسد. مطالعه×حاضر×جهت× بررسی×اثر سالسیلیک×اسید×بر×روی×برخی×خصوصیات×فتوسنتزی،عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت×ارقام ×لوبیا×قرمز تحت شرایط تنش خشکی اجرا×گردید.
.3پیشینه تحقیق
خشکی از تنش های محیطی مهم است که روی اکثر مراحل رشد گیاه، ساختار اندام و فعالیت آن ها آثار مخرب و زیان آوری وارد می سازد.[8] تنش کم آبی در طول مدت پر شدن دانه میزان فتوسنتز خالص ،هدایت روزنه ای ،میزان تعرق را کاهش داده و پیری برگ را تسریع می کند.[11] سازش با خشکی به واکنش هایی نیاز دارد تا از طریق آن فرایند های متابولیسمی اولیه ادامه پیدا کند و گیاه را برای مقابله با آن آماده سازد.[10] توانایی گیاهان برای سازش به تنش های محیطی بستگی به نوع، شدت و مدت تنش، گونه های گیاهی و همچنین مرحله وقوع تنش دارد.تنش کم آبی در طول مدت پر شدن دانه میزان فتوسنتز خالص ،هدایت روزنه ای ،میزان تعرق را کاهش داده و پیری برگ را تسریع می کند.[11]شواهدی در دست است مبنی بر اینکه تنش آبی میزان کلروفیل برگ را کاهش میدهد .[1]
کاربرد×خارجی سالسیلیک×اسید×ممکن×است×در×دامنه×ای ×از×فرایند×های مختلف×در×گیاهان×اثر×داشته×باشد×مانند بسته×شدن× روزنه×ها، تبادل×و×انتقال×یون×ها،×فتوسنتز×و×سرعت×رشد .[2] سالسیلیک×اسید ×به×تنهایی×یا×در×ترکیب×با×سایر×هورمون های× گیاهی×باعث×افزایش×سرعت×فتوسنتز ×و×تعرق×در×سویا×[4] و همچنین سبب تحریک محتوای کلروفیل در لوبیا چشم بلبلی گردید. [3] محققین گزارش نموده اند که سالسیلیک اسید مقاومت به خشکی را در گیاهان افزایش می دهد.[7]
.4مواد و روش ها
به منظور بررسی اثر محلول پاشی اسید سالسیلیک بر پاره ای از خصوصیات فیزیولوژیک در ارقام لوبیا قرمز تحت تنشخشکی آزمایشی به صورت اسپیلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان در سال زراعی 91-92 انجام شد. تنش خشکی به عنوان عامل اصلی که شامل آبیاری معمول و قطع آبیاری در آغاز غلاف بندی بود در کرت اصلی قرارگرفت. محلول پاشی به وسیله سالسیلیک اسید - SA - در دو سطح شامل سطح صفر - محلول پاشی با آب خالص - و محلول پاشی با اسید سالیسیلیک 100 میکرومولار در مرحله آغاز غلاف بندی وسه رقم اختر، صیاد و گلی با هم در کرت فرعی قرار گرفتند.
هر کرت فرعی دارای5 خط کاشت به طول 3 متر و هر کرت دارای مساحت 9 متر مربع بود. بذور پس از ضد عفونی جهت کاشت به صورت دستی به مزرعه منتقل شدند. مزرعه با دور آبیاری هر 10 روز یک بار آبیاری گردید.در آغاز مرحله غلاف بندی، محلول پاشی اسید سالسیلیک با غلظت های مذکور، روی گیاهان انجام شد.در ×زمان های ×مشخص، صفات ×متفاوت ×بر ×روی ×نمونه ها ×اندازه ×گیری ×و×یادداشت×گردید؟ به منظور اندازه گیری صفات فتوسنتزی از جمله میزان فتوسنتز در واحد سطح برگ بر حسب PRO FR2 m-2 s-1 - - ، هدایت روزنه ای براساس - mmolCO2.m-2.s-1 - ، از دستگاه فتوسنتز متر مدل - - LCA,ADC.uk با میانگین گیری از سه قرائت انجام گردید. جهت اندازه گیری محتوای کلروفیل از دستگاه کلروفیل سنج مدل - ًًٍ؛آﱞﱞ - دستی - ﱟإﱡأإ - استفاده گردید.
برای این منظور پس از اعمال تنش غلاف بندی، از هر کرت6 بوته به طور تصادفی انتخاب و از قسمت جوانترین برگ - برگ قبل از آخر - اندازه گیری انجام گردید.جهت اندازه گیری سرعت رشد گیاه 2 مرحله نمونه برداری صورت گرفت. در این مطالعه CGR از فرمول زیر محاسبه شد که در آن W1 و W2 به ترتیب وزن خشک کل هر نمونه در زمان هایT1و T2 می باشد.در زمان رسیدگی فیزیولوژیکی، برداشت از 2 خط میانی در سطح 2 متر مربع به صورت کف برانجام شد وعملکرد بوته با رطوبت %15محاسبه گردید تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسات میانگین تیمار ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن با سطح احتمال 0/05 به وسیله همین نرم افزار انجام گرفت.
.5نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس میزان فتوسنتز نشان داد اثر ارقام ،محلول پاشی اسید سالسیلیک و اثر متقابل ارقام در محلول پاشی اسید سالسیلیک در سطح 1 درصد و فاکتور تنش خشکی در سطح 5 درصد معنی دار گردید و تفاوت معنی داری بین سایر سطوح تیماری مشاهده نشد - جدول. - 1 به طوری که رقم گلی، آبیاری منظم، محلول پاشی 100 میکرومولار اسید سالسیلیک به ترتیب با میانگین های 8/52،7/41،PRO FR2 m-2 s-1 - 7/20 - بیشترین مقادیر فتوسنتز را نشان داده و بالاترین مقدارفتوسنتز معادل - PRO FR2 m-2 s-1 - 10/01 از رقم گلی و سطح صفر اسیدسالسیلیک - محلول پاشی با آب خالص - حاصل شد - جدول. - 2 شکاری و همکاران - - 1389 به نتایج مشابه دست یافتند.[1]
