بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برخی از صفات کمی و مورفولوژیک، ده رقم جو در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط نرمال و تنش خشکی در سال زراعی 1393-94 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات عملکرد دانه، شاخص برداشت، ارتفاع بوته، طول سنبله، وزن سنبله، طول ریشک، وزن هزار دانه، قطر ساقه، طول بذر، قطر بذر، طول پدانکل، روز تا ظهور سنبله و روز تا رسیدن فیزیولوژیک مورد اندازهگیري قرار گرفت. در تجزیه واریانس در هر دو شرایط تفاوت بین ارقام براي اکثر صفات معنیدار بود. در شرایط تنش خشکی بیشترین عملکرد مربوط به رقم استرین و در شرایط نرمال مربوط به رقم گرگان بود. در شرایط نرمال همبستگی بین عملکرد دانه با طول ریشک، قطر ساقه، طول بذر و قطر بذر و در شرایط تنش همبستگی بین عملکرد دانه با طول ریشک و وزن هزار دانه مثبت و معنیدار بود. تجزیه به مولفههاي اصلی نشان داد که مقادیر ویژه مولفههاي 1 تا 4 بیشتر از یک بوده و80 درصد از کل واریانس متغیرها را توجیه نمودند. در تجزیه به عاملها فاکتور اول، دوم، سوم و چهارم به ترتیب 24، 21، 15 و 12 درصد از واریانس دادهها را توجیه نمودند.
کلمات کلیدي: اجزاي عملکرد، تجزیه به مولفههاي اصلی، تجزیه به عاملها، جو.
مقدمه
جو یکی از مهمترین غلات است که به علت مقاومتش در مقابل ناسازگاريهاي محیطی و نیز به دلیل نیاز کمتر به رطوبت و تطابق با محیط کشت در بسیاري از نقاط کشت می شود . - 2 - عملکرد دانه در غلات از سه جزء تشکیل شده: تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در هر سنبله و وزن دانه . - 3 - یکی از روش هاي مناسب شناسایی صفات مؤثر بر عملکرد تعیین همبستگی ساده ي این صفات با عملکرد است صفاتی که همبستگی معنی داري با عملکرد نداشته باشند داراي کاربرد عملی در برنامه هاي اصلاحی نیستند . - 1 - ضرائب همبستگی ساده اطلاعاتی درباره روابط صفات مختلف از جمله اجزاي عملکرد با عملکرد را در اختیار قرار می دهند بنابراین تعیین همبستگی بین صفات مختلف بویژه عملکرد دانه و اجزاي آن و تعیین روابط علت و معلولی آنها به بهنژادگراناین فرصت را میدهد که مناسبترین ترکیب اجزا را که به عملکرد بیشتر منتهی می شود انتخاب نماید. هدف از این آزمایش تحقیق ارزیابی تنوع ژنتیکی و بررسی روابط صفات مورفولوژیک و فنولوژیک و شناسائی مهمترین صفات موثر بر عملکرد دانه در شرایط مختلف آبیاري بود.
مواد و روشها
به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برخی از صفات کمی و مورفولوژیک در جو، ده رقم جو - گرگان 4، ریحان، کویر، نصرت،نیمروز، والفجر، ماکوئی، زرجو، گرگان و استرین - مورد بررسی قرار گرفتند. ارقام مورد نظر در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط نرمال و تنش رطوبتی در مزرعه دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در سالزراعی 1393 -94 کشت و ارزیابی شدند. جهت اعمال تنش در آزمایش مربوطه از مرحلهي گلدهی آبیاري قطع گردید.صفات عملکرد دانه، شاخص برداشت، ارتفاع بوته، طول سنبله، وزن سنبله، طول ریشک، وزن هزاردانه، قطر ساقه، طول بذر، قطر بذر، طول پدانکل، روز تا سنبله دهی و روز تا رسیدن فیزیولوژیک اندازهگیري شد. براي تجزیههاي آماري از نرم افزارحAح استفاده گردید.
نتایج و بحث
ارزیابی تنوع ژنتیکی یکی از اهداف برنامههاي بهنژادي میباشد. در تجزیهي واریانس تفاوت بین ارقام در شرایط نرمال رطوبتی براي کلیهي صفات بجز ارتفاع بوته، طول پدانکل و طول بذر معنیدار بود - جدول . - 1 در شرایط تنش نیز تفاوت بین ارقام براي کلیهي صفات به جز شاخص برداشت، وزن سنبله، طول بذر و روز تا سنبلهدهی معنیدار بود - جدول . - 2 درشرایط نرمال همبستگی بین عملکرد و طول ریشک، قطرساقه، طول بذر و قطر بذر مثبت و معنیدار بود. در شرایط تنش همبستگی بین عملکرد دانه با صفات طول ریشک و وزن هزار دانه مثبت و معنیدار بود. در تجزیه به مؤلفههاي اصلی چهار مؤلفه اول هشتاد درصد از واریانس متغییرها را توجیه نمودند. مقادیر نسبی ضرائب بردارهاي ویژه در مؤلفهي اول نشان داد که عملکرد دانه، شاخص برداشت، طول ریشک و طول پدانکل مهمترین صفات براي گروه بندي ارقام میباشند. در مؤلفهي دوم طول سنبله، وزن 1000 دانه، قطر ساقه و طول بذر و در مؤلفهي سوم وزن سنبله، قطر ساقه، طول بذر و طول پدانکل ودر مؤلفهي چهارم عمکلرد دانه، ارتفاع بوته طول ریشک و طول پدانکل ضرایب بردارهاي بیشتري را داشتند.
نتیجهگیري کلی
ارقام از لحاظ عملکرد دانه در دو شرایط نرمال و تنش خشکی تفاوت معنیداري را نشان دادند. بالاترین عملکرد دانه درشرایط نرمال مربوط به رقم گرگان و در شرایط تنش خشکی بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم استرین بود.
