بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیرات سطوح مختلف کم آبی و نیترات کلسیم بر مقدار فسفر و پتاسیم بذر دانه کنجد آزمایشی در سال 1393 در مزرعه آموزشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بهصورت اسپلیت پلات و در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل تیمارهای آبیاری در سه سطح: بدون تنش خشکی، تنش متوسط و تنش شدید و محلولپاشی نیترات کلسیم در 4 سطح: بدون محلولپاشی، 5 میلیمولار، 10میلیمولار و 15 میلیمولار نیترات کلسیم بود.
نتایج نشان داد که تنش خشکی و محلولپاشی نیترات کلسیم اثر معنیداری بر میزان فسفر و پتاسیم بذر دارند. مقایسه میانگینها نشان داد که بیشترین میزان فسفر در تیمار بدون تنش و محلولپاشی نیترات کلسیم 15 میلیمولار به مقدار 0/75 پیپیام و کمترین مقدار میزان فسفر مربوط به تیمار تنش شدید و محلولپاشی نیترات کلسیم 5 میلیمولار به مقدار 0/52 پیپیام بود و بیشترین میزان پتاسیم در تیمار بدون تنش و محلولپاشی 15 میلیمولار به میزان 3/04 پیپیام و کمترین آن در تنش شدید و محلول پاشی 5 میلی مولار به میزان 2/63 پی-پیام بود. نتایج حاکی از آن بود که تیمار بدون تنش همراه با کاربرد نیترات کلسیم محتوای پتاسیم بذر را افزایش بخشید. بنابراین در زمان وقوع تنش میتوان با کاربرد نیترات پتاسیم موجب افزایش میزان فسفر و پتاسیم بذر کنجد شد.
مقدمه
کنجد با نام علمی Sesamum indicum متعلق به خانواده پدالیاسه Pedaliaceae، گیاهیبا نیاز نه چندان بالای آبی، یکساله و خودگشن است. یکی از مشکلات عمده تولید این گیاه استقرار ضعیف گیاهچه و عدم دستیابی به تراکم مطلوب است - گریچار و همکاران، . - 2001 به منظور به حداکثر رساندن عملکرد داشتن یک تراکم مطلوب از گیاه ضروری است
تنش خشکی از عوامل مهمی است که مراحل حساس درفرآیند تولید محصولات گیاهی را محدود میکند - ریاضی و همکاران، . - 1981 خشکی آثار مخرب و زیانآوری روی مراحل مختلف رشدی گیاهان دارد - باجی و همکاران، 2001؛ یوکان و همکاران، 2007؛ صالحپور و همکاران، . - 2009 گیاهان در هنگام مواجه با تنش خشکی تغییراتی در برخی از خصوصیات فیزیولوژیکی خود ایجاد میکنند تا بتوانند با آن مقابله و حیات خود را در این شرایط حفظ نمایند.
کلسیم مهمترین تنظیم کننده آنزیمی است و برای سنتز و تثبیت دیواره سلولی ضروری است - ایوان و همکاران، . - 2003 کلسیم از عناصر ضروری در همه گیاهان است - مارشنر، . - 1995 توانایی کلسیم در تشکیل پیوندهای بین مولکولی سبب پایداری و حفظ غشاها و دیواره سلول میشود - هانسون، . - 1984 کلسیم قادر به کاهش اثرات تنش گرمایی با بهبود عملکرد روزنه و دیگر مراحل سلول است.
هدف از اجرای این تحقیق بررسی جنبههای مختلف کاربرد نیتراتکلسیم در شرایط کم آبی بر میزان فسفر و پتاسیم بذر گیاه کنجد بود.
مواد و روشها
جهت بررسی تاثیر میزان فسفر و پتاسیم بذر کنجد تحت تنش خشکی و محلولپاشی نیترات کلسیم، آزمایشی در سال 1393 در مزرعه آموزشی پزوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بهصورت اسپلیت پلات و در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید فاکتورهای مورد بررسی شامل سه سطح، بدون تنش - شاهد - ، تنش متوسط و تنش شدید با اعمال دور آبیاری بهترتیب 7 - روز یکبار، 12روز یکبار و 17روز یکبار - بهعنوان عامل اصلی و محلولپاشی نیترات کلسیم در 4 سطح: بدون محلولپاشی، 5 میلیمولار، 10میلیمولار و 15 میلیمولار نیترات کلسیم به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند که در مرحله شروع کپسولدهی انجام گرفت. مساحت هر کرت 3*4 بود که شامل 5 ردیف با فاصله بین ردیف 50سانتیمتر و فاصله گیاه روی ردیف 10سانتیمتر بود. رقم کنجد مورد استفاده ناز تک شاخه بود.
اندازهگیری فسفر بهروش کالریمتری و اندازهگیری پتاسیم بهروش نشر شعلهای صورت گرفت و در نهایت دادههای حاصل توسط نرم-افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقایسه میانگین نیز با آزمون LSD انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش کم آبی وکاربرد نیترات کلسیم و همچنین اثر متقابل آنها تاثیر معنیداری بر میزان فسفر بذر داشتند - جدول - 1، به طوری که بیشترین میزان فسفر بذر 0/75 - پیپیام - مربوط به تیمار بدون تنش - شاهد - و محلولپاشی 15 میلیمولار نیترات کلسیم و کمترین میزان آن 0/52 - پیپیام - مربوط به تیمار تنش شدید و عدم محلولپاشی نیترات کلسیم بوده است - شکل . - 1 علت این امر میتواند بهینه شدن شرایط رشد در اثر اعمال تیمارها باشد طوری که گیاه توانسته است انرژی لازم برای حداکثر جذب فسفر را فراهم کند. جین و همکاران - 2006 - در بررسی اثر تنش خشکی روی سویا مشاهده کردند کمبود رطوبت تجمع فسفر را محدود کرد و سبب کاهش انتقال فسفر به بذر شد.
جدول - 1 - میانگین مربعات میزان فسفر و پتاسیم بذر تحت اثر متقابل تنش کم آبی و محلولپاشی بر فسفر
محتوای پتاسیم بذر کنجد نیز تحت تاثیر معنیدار تنش کم آبی و محلولپاشی نیترات کلسیم و اثر متقابلشان در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت. مقایسه میانگینها حاکی از آن بود که بیشترین میزان پتاسیم بذر مربوط به تیمار بدون تنش - شاهد - همرا با 15 میلیمولار محلولپاشی نیترات کلسیم به مقدار 3/04 پیپیام و کمترین میزان آن مربوط به تیمار تنش شدید و عدم محلولپاشی نیترات کلسیم 2/63 پیپیام بود
کوچنبوچ و همکاران - 1892 - دریافتند که کاهش محتوای آب خاک، سبب کاهش جذب پتاسیم توسط ریشههای پیاز شد. احتمالا علت کاهش پتاسیم در شرایط تنش خشکی کاهش میزان حلالیت پتاسیم و متعاقبا کاهش جذب آن توسط ریشههای گیاه است از طرف دیگر کلوییدهای خاک با قدرت بیشتری پتاسیم را جذب میکنند و مانع جذب آن توسط ریشه میشوند
