بخشی از مقاله
چکیده
بذور گوجه فرنگی در 3 دوره رسیدگی شامل 30 - سبز - ، 40 - نارنجی - و 50 - قرمز - روز بعد از گلدهی برداشت شدند تا اثر تیمارهای مختلف آماده سازی بذر - آماده سازی با آب به مدت 12 ساعت، آماده سازی با آب به مدت 24 ساعت، محلول یک درصد نیترات پتاسیم، محلول دو درصد نیترات پتاسیم، محلول یک درصد کلرید سدیم و محلول دو درصد کلرید سدیم - بر خصوصیات جوانه زنی و ظهور گیاهچه آن مورد ارزیابی قرار گیرد. آزمون ها به صورت فاکتوریل دو عاملی - رسیدگی و آماده سازی - به ترتیب برای خصوصیات جوانه زنی و ظهور گیاهچه در قالب طرح کاملا تصاوفی و طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که آماده سازی و افزایش رسیدگی بر خصوصیات جوانه زنی بذور گوجه فرنگی - شامل درصد و سرعت جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه - تاثیر معنی داری داشت.
با این حال، تاثیر آماده سازی بر درصد جوانه زنی فقط در مورد بذوری که رسیدگی کمتری داشتند 30 - روز بعد از گلدهی - معنی دار بود. به عبارت دیگر بذور نابالغ به آماده سازی بذر واکنش مثبت بیشتری نشان دادند. تمامی تیمارهای آماده سازی سرعت جوانه زنی بذر و وزن خشک گیاهچه را در کلیه دوره های رسیدگی افزایش دادند. در این مورد اثر نیترات پتاسیم - %2 - بیشتر از سایر تیمارهای آماده سازی بذر بود. ظهور گیاهچه های گوجه فرنگی متاثر از پیش تیمارهای آماده سازی بذر بهبود یافت. بیشترین تاثیر در مورد تاثیر پیش تیمارهای آب 24 - ساعت - و محلول های یک و دو درصد نیترات پتاسیم در بذور برداشت شده در40 روز بعد از گلدهی مشاهده شد.
واژههای کلیدی: بلوغ بذر، پیش تیمار بذر، ظهور گیاهچه، گوجه فرنگی، وزن خشک گیاهچه.
-1 مقدمه
گوجهفرنگی - Lycopersicun esculentum - از گیاهان زراعی که باعث جوانه زنی و استقرار مطلوب گیاهچه ها در باغی مهم در جنوب غربی ایران و بویژه رامهرمز می باشد. در مزرعه شود دارای اهمیت فراوانی می باشد. این منطقه، رطوبت در دسترس در زمان بذرکاری - اواسط آماده سازی بذر روشی برای بهبود جوانه زنی بسیاری از مرداد - کافی نبوده که باعث جوانه زنی ناکافی و اسقرار گیاهان زراعی بویژه سبزیجات و گیاهان زراعی دانه ریز می نامنظم گیاهچه ها می شود. در چنین شرایطی، تراکم کشت باشد.[14] در طی آماده سازی، به بذر تا اندازه ای اجازه بیشتر از حد مطلوب در نظر گرفته می شود که باعث جذب آب داده می شود که فرایندهای متابولیکی قبل از افزایش هزینه های کشت به دلیل افزایش مصرف بذر و تنک جوانه زنی فعال شوند ولی خروج ریشه چه از بذر رخ ندهد کاری های بعدی می شود. بنابراین، استفاده از روش های به .[17] تحریک شروع فرایندهای متابولیکی جوانه زنی بذر با بکارگیری تیمارهای مناسب آماده سازی بذر باعث افزایش جوانه زنی و بهبود ظهور گیاهچه می شود 4]، 13، 17، 18، 25 و .[26 در گوجه فرنگی استفاده از محلول های نمکی برای آماده سازی بذر به بهبود جوانه زنی و استقرار گیاهچه کمک می کند .[2] این محلول ها باید در غلظت های بالا و دروه های آماده سازی طولانی مدت بکارگرفته شوند .[22] با این حال گزارش شده است که غلظت های پایین و دوره های کوتاه مدت آماده سازی با استفاده از محلول های نمکی نیز بر جوانه زنی و ظهور گیاهچه گوجه فرنگی در مزرعه تاثیر مثبت دارد .[4]
رسیدگی دانه- بخصوص در شرایط آماده سازی بذر- بر خصوصیات جوانه زنی بذر تاثیر دارد .[10] به طور کلی بذوری که دارای رسیدگی بیشتری هستند نسبت به بذور با رسیدگی کمتر جوانه زنی بهتری دارند، با این حال آماده سازی بذر بر بذوری که زودتر برداشت شده اند تاثیر بیشتری دارد .[20] در میوه های تازه برداشت شده نظیر گوجه فرنگی، بذوری که قبل از رسیدگی فیزیولوژیک برداشت می شوند چنانچه در شرایط مناسب پس رسی قرار داده شوند نیز کیفیت بالایی خواهند داشت .[8] به هر حال تولید گیاهچه های قوی برای تولید کنندگان گوجه فرنگی اهمیت زیادی دارد چراکه جوانه زنی نامناسب و با تاخیر، منجر به استقرار غیریکنواخت گیاهچه ها در مزرعه می شود.
از آنجا که جوانه زنی و استقرار گیاهچه های گوجه فرنگی در رشد بعدی گیاه بعدی موثر است در این پژوهش کوشش شده است تا ضمن بررسی اثر آماده سازی بذر با پیش تیمارهای مختلف بر جوانه زنی و استقرار گیاهچه های گوجه فرنگی، اثر آن بر بذور با دوره های مختلف رسیدگی نیز بررسی شود.
-2 مواد و روش ها
بذرور گوجه فرنگی در تاریخ 22 مرداد 1390 درمزرعه ای واقع در شمال شرقی شهرستان رامهرمز با عرض جغرافیایی 31 درجه و 16 دقیقه و طول جغرافیایی 49 درجه و 39 دقیقه کشت شدند. متوسط بارندگی سالانه 300 میلی متر و اقلیم منطقه گرم و خشک با متوسط دمای سالانه 26/5 درجه سانتی گراد است. فعالیت های زراعی مطابق آنچه که در منطقه انجام می گیرد صورت پذیرفت. در مرحله گلدهی تعداد 20 بوته نشانه گذاری شدند و میوه های آنها در 3 مرحله رسیدگی شامل 30 - سبز - ، 40 - نارنجی - و 50 - قرمز - روز بعد از گلدهی برداشت و بذور آن به صورت دستی جداسازی شدند. خصوصیات جوانه زنی بذر و رشد و ظهور گیاهچه های گوجه فرنگی در مراحل مختلف رسیدگی تحت تاثیر تیمارهای مختلف آماده سازی بذر مورد بررسی قرار گرفتند.
تیمارهای آماده سازی بذر شامل قرارگیری بذر در آب مقطر به مدت 12 ساعت، قرارگیری بذر در آب مقطر به مدت 24 ساعت، محلول یک درصد نیترات پتاسیم - به مدت 24 ساعت - ، محلول دو درصد نیترات پتاسیم - به مدت 24 ساعت - ، محلول یک درصد کلرید سدیم - به مدت 24 ساعت - و محلول دو درصد کلرید سدیم - به مدت 24 ساعت - با تیمار شاهد - عدم آماده سازی بذر - مقایسه شدند. پس از پایان آماده سازی با استفاده از محلول های نیترات پتاسیم و کلرید سدیم، بذور با آب مقطر شسته شدند. کلیه بذور آماده سازی شده مجددا به رطوبت اولیه برگردانده شدند.
برای آزمون جوانه زنی در هر مرحله رسیدگی، تعداد 25 بذر از تیمارهای شاهد و آماده سازی بین کاغذهای دولایه جوانه زنی قرار گرفتند و جهت جلوگیری از تلفات رطوبت درون کیسه های پلاستیکی بسته شده قرار داده شدند. بذرها هنگامی جوانه زده محسوب شدند که ریشه چه آنها به اندازه 2 میلی متر خارج شده باشد. تعداد بذور جوانه زده هر 24 ساعت یکبار به مدت 6 روز شمارش شدند. سرعت جوانه زنی بر اساس فرمول شماره یک محاسبه شد :[23] در این رابطه n تعداد بذور جوانه زده در روز D و D تعداد روز از آغاز شمارش و R سرعت جوانه زنی بذر می باشند. در پایان آزمون جوانه زنی 6 - روز - پس از محاسبه درصد جوانه زنی، ریشه چه و ساقه چه از محل لپه ها جدا شدند و به مدت 24 ساعت در دمای 75 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. سپس با توزین نمونه ها وزن خشک گیاهچه محاسبه شد. برای بررسی تاثیر آماده سازی و رسیدگی بر ظهور گیاهچه از خاک، تعداد 50 بذر از تیمارهای شاهد و آماده سازی شده در گلدان کشت شدند.
ظهور گیاهچه ها به مدت 12 روز به طور روزانه شمارش شد. پس از محاسبه درصد، سرعت ظهور گیاهچه ها نیز با استفاده از رابطه ارائه شده توسط عبدالباقی و آندرسون - - 1 محاسبه شد. طول هیپوکوتیل حاصل از گیاهچه ها در هر تیمار اندازه گیری شد. آزمون های جوانه زنی به صورت فاکتوریل 2 عاملی - 7×3 - بر پایه طرح کاملا تصادفی و آزمون خروج گیاهچه از خاک به صورت فاکتوریل 2 عاملی - 7×3 - بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار انجام گرفت. تجزیه واریانس داده ها با استفاده از نرم افزار MSTATC و مقایسه میانگین ها با بکارگیری آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال یک درصد صورت پذیرفت.
-3 نتایج و بحث
تجزیه واریانس داده ها در مورد خصوصیات جوانه زنی نشان داد که اثرات رسیدگی، آماده سازی بذر و اثر متقابل رسیدگی× آماده سازی بذر بر درصد و سرعت جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود - جدول . - 1 در هر دو توده بذری شاهد و آماده سازی شده، بذور برداشت شده در 30 روز بعد از گلدهی - سبز - به طور معنی داری درصد جوانه زنی کمتری نسبت به بذور برداشت شده در 40 - نارنجی - و 50 - قرمز - روز بعد از گلدهی داشتند - جدول. - 2 پیش تیمارآماده سازی، درصد جوانه زنی بذور نارس 30 - روز بعد از گلدهی - را به طور معنی داری افزایش داد که در این مورد تاثیر تیمارهای آماده سازی با آب 12 - و 24 ساعت - و محلول یک درصد کلرید سدیم بیشتر بود.
تمامی تیمارهای آماده سازی سرعت جوانه زنی بذر را در کلیه دوره های رسیدگی افزایش دادند. با این حال، اثر نیترات پتاسیم - %2 - بر سرعت جوانه زنی بیشتر از سایر تیمارهای آماده سازی بذر بود - جدول. - 2 وزن خشک گیاهچه های حاصل از بذور تحت تیمارهای مختلف آماده سازی بذر تا 40 روز بعد از گلدهی افزایش و سپس کاهش یافت. وزن خشک گیاهچه در 50 روز بعد از گلدهی در کلیه تیمارهای آماده سازی بذر بیشتر بذور برداشت شده در 30 روز بعد از گلدهی بود. بیشترین افزایش در وزن خشک گیاهچه در تیمار نیترات پتاسیم - %2 - در 40 روز بعد از گلدهی مشاهده شد که در آن بذور گیاهچه هایی تولید کردند که طور متوسط 75 و 62 میلی گرم سنگین تر از بذور آماده سازی نشده در تاریخ برداشت های 40 و 50 روز بعد از گلدهی بودند - جدول. - 2
