بخشی از مقاله
چکیده:
شیر مادر به عنوان غذای اصلی برای شیرخواران میباشد و کلیه عناصر ضروری را برای رشد طبیعی فراهم میکند و در افزایش ارتباط عاطفی مادران و شیرخوار مؤثر میباشد. شیر مادر حاوی تعداد زیادی از عوامل حفاظتی و ترکیبات تنظیم کنندهی ایمنی میباشد که سبب تقویت سیستم ایمنی شیرخواران میگردد و عفونتهای تنفسی و معدهای- رودهای را کاهش میدهد. هرچند شیر مادر اولین انتخاب برای نوزادان میباشد اما زمانی که تغذیه با شیر مادر ممکن یا کافی نباشد جایگزینهای آن نقش مهمی در تغذیه دارند. مطالعات در ارتباط با استفاده از ترکیبات فعال زیستی موجود در شیر مادر جهت بهبود کیفیت شیر خشک نوزاد صورت گرفته است که اثرات فراسودمند این ترکیبات در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میکنند مشهود میباشد. غنی سازی شیرخشک نوزاد با دکوزاهگزانوئیک اسید به تنهایی یا در ترکیب با آراشیدونیک اسید، غلظت اسیدهای چرب ضروری را در گلبول-های قرمز و پلاسما افزایش میدهد. استفاده از تری آسیل گلیسرول موجب بهبود جذب چربی و کلسیم در نوزادان میگردد. نوکلئوتیدها نقش مهمی را در تقویت سیستم ایمنی، کاهش اسهال، افزایش میکروفلور روده و متابولیسم لیپوپروتئینها دارند. در این مطالعه استفاده از ترکیبات بیواکتیو از جمله اسیدهای چرب چند غیر اشباعی بلند زنجیر، تری آسیل گلیسرول پالمیتات، پروتئین سویا و نوکلئوتیدها، پروبیوتیکها در شیرخشک نوزاد مورد بررسی قرار میگیرد.
مقدمه:
نیازهای تغذیه ای برای نوزادان تازه متولد شده در طی ماههای اولیه زندگی فاکتور مهم و ویژهای نسبت به سایر دورههای زندگی میباشد. رشد سریع نوزاد که در طی 4-5 ماه بعد از تولد دو برابر میگردد به تامین میزان بالای مواد مغذی از شیر مادر که بهترین تغذیه در این دوران میباشد بستگی دارد. شیر مادر ترکیبات تغذیه ای ویژه ای دارد که تاکنون بیش از 200 نوع در شیر مادر شناسایی شده است که اکثر آنها اثرات سلامت بخش بر نوزاد دارند. شیر مادر به دلیل وجود ترکیبات بیواکتیو به عنوان غذای فراسودمند شناخته شده است. اکثر این ترکیبات توسط بدن مادر سنتز میشوند، فیتوکمیکالها، برخی از اسیدهای چرب بلند زنجیر، مواد معدنی و ویتامینها از طریق رژیم غذایی تامین میگردد. ترکیبات بیواکتیو در شیر مادر دو نقش عملکردی مهم حفاظت نوزاد در برابر میکروارگانیسمهای پاتوژن محیطی و تقویت سیستم ایمنی، دستگاه گوارش و عصبی را اعمال میکند. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند کمتراز عفونتهای معدهای- رودهای و تنفسی رنج میبرند. هرچند شیر مادر اولین انتخاب برای نوزادان میباشد اما زمانی که تغذیه با شیر مادر ممکن یا کافی نباشد جایگزینهای آن نقش مهمی در تغذیه دارند. فرمولاسیون شیر خشک نوزاد بایستی نیازهای تغذیه را برای رشد بهینه فراهم کند. تحقیقات در ارتباط با بهبود کیفیت شیرخشک نوزاد عمدتاً بر بر استفاده از ترکیبات بیواکتیو که در شیر مادر وجود دارند انجام شده است. شیر مادر بهترین غذا برای نوزادان میباشد و تمام نیازهای تغذیهای را برای رشد فراهم میکند. شیر مادر حاوی ترکیبات محافظت کننده و تنظیم کنندهی ایمنی میباشد و موجب تقویت سیستم ایمنی نوزاد میشود و ابتلا به عفونتهای معدهای- رودهای و تنفسی کاهش مییابد. پروبیوتیک یکی از تفاوتهای بین نوزادانی که با شیر مادر و شیر خشک نوزاد تغذیه میکنند در فلور میکروبی روهی آنها میباشد. فلور روده نوزادان در اثر رژیم
غذایی و فاکتورهای محیطی به سرعت تغییر میکند. در نوزادان که با شیر مادر تغذیه میکند، بیفیدوباکترها که میکروفلور غالب روده را تشکیل میدهند وجود دارند و تعداد این باکتریها بعد از دوران شیر خوارگی کاهش مییابد. سایر باکتریهای بی هوازی نظیر کلستریدیوم و باکتروئیدها و بی هوازیهای اجباری نظیر اشرشیا کلی و انتروکوکوس به میزان کمی وجود دارند. در حالیکه میکروفلور نوزادانی که با شیر خشک نوزاد تغذیه میکنند بسیار متنوع میباشد و علاوه بر بیفیدوباکترها، کلستریدیوم، اشرشیاکلی و باکتروئیدها نیز وجود دارند. تغییر میکروفلور روده با اضافه نمودن ترکیباتی که تکثیر بیفیدوباکترها را افزایش دهد امکان پذیر میباشد. در شیر مادر، ترکیباتی که بر رشد باکتریهای روده تأثیر دارند شامل الیگوساکاریدها، آلفا لاکتوآالبومین، لاکتوفرین و پروتئینهای سرمی میباشند. سایر ترکیباتی که رشد بیفیدوباکترها را تحریک میکند میزان بالای لاکتوز و غلظت پائین پروتئین و فسفات میباشد. غلظت پائین فسفات ظرفیت بافری مشابه شیر مادر ایجاد میکند در حالیکه تخمیر لاکتوز اسیدیتهی روده را در حدی که برای تکثیر بیفیدوباکترها مطلوب باشد حفظ میکند و برای رشد باکتریهای پاتوژن نظیر کلستریدیوم مناسب نمیباشد. لیپیدها میزان چربی در شیرخشک نوزاد %40-50 از کل انرژی روزانه را تامین میکند. اغب چربیها که در شیرخشک نوزا به کار میروند منشا گیاهی دارند.لپییدها برای رشد بافت، سلامت قلب و عروق، تکامل مغز نوزاد بسیار ضروری میباشند. همچنین ترکیبات ساختاری تمام بافتها را تشکیل میدهند و برای سنتز سلول و غشا در نوزادان ضروری میباشند. یکی از تفاوتهای شیر مادر و شیر خشک نوزاد در پروفایل اسیدهای چرب میباشد. سطح کلسترول در نوزادان تغذیه شده با شیر مادر در مقایسه با تغذیه با شیر خشک بالاتر میباشد، در حالیکه میزان کلسترول کل و LDL در نوزادانی که با شیر خشک غنی شده با گالاکتوالیگوساکاریدها و فروکتوالیگوساکاریدها تغذیه میکنند در مقایسه با شیر خشک نوزاد غنی نشده تفاوتی ندارد . - Alli et al., 2004 - دو نوع چربی خاص که در شیر خشک نوزاد به کار رفته است: اسیدهای چرب بلند زنجیر چند غیر اشباعی - LCPs - و تری آسیل گلیسرولهای ساختاری می باشند.
اسیدهای چرب بلند زنجیر چند غیراشباعی در ترکیبات شیر مادر چربیهای که LCPs هستند arachidonic acid - C20-4, n-6; AA - و docosahexaenoic acid - C22-6, n-3; DHA - میباشند که هر دو نسبت مهمی از میزان فیفولیپیدهای غشاهای سلوی شبکیه و مغز را تشکیل میدهند. روغنهای معمولگیاهی که معمولاً در ساختار شیرخشک نوزاد به کار رفته اند شامل DHA و AA نمیباشند. DHA و AA از طریق طولانی شدن زنجیره و غیر اشباع شدن لینولئیک اسید - C18:2, n-6 - و لینولنیک اسید -linolenic acid - C18:3, n-3 - که در همه شیرخشکهای نوزاد وجود دارد سنتز میشود.65 درصد پروتئین در شیر مادر را پروتئینهای سرمی تشکیل میدهد در حالیکه در شیر لبنی 20 درصد میباشد. بنابراین، نوع و غلظت پروتئین در شیر مادر میکروفلور روده را تحت تأثیر قرار میدهد که با تغییر این پارامترها در شیر خشک نوزاد ممکن است رشد باکتریهای روده افزایش یابد. در شیر خشک نوزاد که پروتئینهای سرمی غالب باشند ممکن است فلور روده را مشابه تغذیه با شیر مادر افزایش دهند شیر مادر در حدود 1/6 تا 1/9گرم در 100 کیلو کالری پروتئین دارد. در حالیکه شیر خشک نوزاد استاندارد حاوی 2/5 گرم پروتئین در 100 کیلو کالری میباشد. پروتئین شیر خشک نوزاد بر پایهی شیر گاو به منظور تأمین اسیدهای آمینهی ضروری و نزدیک شدن به پروتئینهای شیر مادر تغییر مییابند. وزادان تغذیه شده با شیر خشک نوزاد نسبت به شیر مادر میزان بیشتری پروتئین جذب میکنند. بنابراین تلاش میشود که غلظت پروتئین در شیر خشک نوزاد کاهش یابد. پروتئین هیدرولیز شده نوزادانی که عدم تحمل به پروتئین دارند با هیدرولیز نمودن پروتئین میزان آلرژی کاهش مییابد. بنابراین برای نوزادانی که با شیر خشک نوزاد تغذیه میکنند، فرآورده بر اساس پروتئین هیدورلیز شده یا مخلوط اسیدهای آمینه انتخاب میشود. اثر شیر خشک نوزاد با پروتئین آب پنیر هیدرولیز شده موجب کاهش دردهای شکمی در نوزادان میشود. استفاده از شیر خشک نوزاد با پروتئین هیدرولیز شده برای نوزادان نارس نیز مورد استفاده قرار میگیرد. به عنوان مثال جهت بهبود در تخلیهی معده. غلظت اسید آمینه پلاسما و تعادل مواد معدنی نوزادان تغذیه شده با شیر خشک نوزاد حاوی پروتئین هیدرولیز شده در مقایسه با نوزادن نارس که با شیر خشک نوزاد حاوی پروتئین کامل تغذیه شدند متفاوت میباشد. تغذیه نوزاد نارس با شیر خشک حاوی پروتئین هیدرولیز شده موجب بهبود تحمل نوزاد به غذا و کاهش یبوست میشود. پروتئین هیدرولیز شده منبع ایمن و از نظر تغذیهای کافی پروتئین برای نوزادان نارس میباشد. در اوایل سال 1942، در تهیه شیر خشک ضد آلرژی به شیر گاو از کازئین هیدرولیز شده استفاده شد. هیدرولیز پروتئینهای آب پنیر نیز به منظور کاهش ایجاد الرژی در شیر خشک استفاده شد. در اثر هیدرولیز پروتئینها واکنشهای ایمونولوژیک کاهش مییابد. در اثر هیدرولیز پروتئین اسیدهای آمینه آزاد و پپتیدها - دی و تری پپتیدها - تشکیل می-شوند. با توجه به درجهی هیدرولیز، خصوصیات عملکردی پروتئینهای هیدرولیز شده متفاوت میباشد.
نوزادانی که به شیر حساسیت دارند یا قادر به تحمل پروتئین نمیباشند شیر خشک نوزاد حاوی پروتئینهای هیدرولیز شده را مور استفاده قرار می-دهند. نتایج به دست آمده نشان داد که روند رشد نوزادانی که شیر خشک نوزاد بر پایهی پروتئین هیدرولیز شده شیر گاو را مصرف میکنند مشابه رشد نوزادانی میباشد که با شیر خشک نوزاد حاوی پروتئین تغییر نیافته شیر گاو تغذیه مینمایند .پروتئین سویا غذای کودک بر پایهی سویا در مورد نوزادانی که به شیر گاو آلرژی دارند و قادر به تحمل لاکتوز نمیباشند مورد استفاده قرار میگیرد. سطح پروتئین فرمولهای بر پایه سویا معمولاً بالاتر از فرمولهای بر پایه شیر میباشد. غلظت ایزوفلاون و اثر آن به عنوان استروژن گیاهی نیز مورد توجه میباشد. ایزوفلاونها در شیر مادر نیز مشاهده شده اند. سویا محتوی فیتات میباشد و فیتات از جذب یونهای معدنی دو ظرفیتی جلوگیری مینماید
نوکلئوتیدها نوکلئوتیدها در حدود 2-5 درصد نیتروژن غیر پروتئینی را در شیر مادر تشکیل میدهند. در شیر مادر در مقایسه با شیر گاو و یا شیر خشک نوزاد به میزان بیشتری وجود دارند. بنابراین از سال 1965 در برخی شیر خشک نوزاد اضافه میشوند. ساختار نوکلئوتیدها شامل باز پورین و پریمیدین، قند و یک یا بیشتر گروههای فسفات میباشند. نوکلئوتیدها در تقویت سیستم ایمنی نقش دارند. شیر خشک نوزاد غنی شده با نوکلئوتیدها موجب کاهش اسهال میشود. همچنین موجب گسترش میکروفلور روده میشوند. بر متابولیسم لیپوپروتئینها نیز نقش دارند.
