بخشی از مقاله
خلاصه مقدمه: سلامت روانی هر فرد بستگی به کیفیت ارتباطات فردی دارد و اولین ارتباط های بین فردی از رابطه مادر و نوزاد آغاز
می گردد. این ارتباط تعامل بین مادر و نوزاد را تسهیل کرده و سبب افزایش دلبستگی مادر به نوزاد می گردد از جمله روش های افزایش دلبستگی تماس پوستی مادر و نوزاد است. لذا مطالعه ای با هدف تأثیر تماس پوستی مادر و نوزاد بر دلبستگی مادران انجام شد .
روش کار : پژوهش حاضر به روش کار آزمایی بالینی برروی79خانم سزارین شده صورت گرفت.انتخاب اولیه بیمارستان های موردمطالعه جهت تعیین دو گروه تجربی 40) نفر ) و شاهد ( 39 نفر ) به طور تصادفی انجام شد و هر 5 روز یک بار جای دو گروه عوض می شد.
در گروه تجربی تماس پوستی روزانه حداقل به مدت 20-30 دقیقه انجام می گرفت. جهت تعیین رفتارهای دلبستگی و اضطراب مربوط به کودک از ابزار دلبستگی مادری استفاده گردید. دلبستگی در روزهای اول ، سوم و دهم پس از سزارین بررسی شد. تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از آزمون های t و رگرسیون صورت گرفت.
نتایج:نتایج نشان داد که بین دلبستگی مادری روز سوم و دهم دوگروه اختلاف معنی داری وجود دارد.همچنین اختلاف میانگین دلبستگیمادری دوگروه در روزهای اول- دهم و اول - سوم اختلاف آماری معنی داری دارد. نتایج آماری آزمون رگرسیون نشان داد که تنها تماس پوستی مادر و نوزاد و دلبستگی مادری روز اول بر دلبستگی مادری روز سوم موثر بودند .
بحث: بر اساس نتایج پژوهش تماس پوستی مادر و نوزاد روشی موثر در افزایش دلبستگی و کاهش اضطراب مربوط به کودک بود.لذاپیشنهاد می گردد که تماس پوستی مادر و نوزاد به عنوان یکی از راهکارهای سلامت روانی مادر و نوزاد به کار رود.
واژه های کلیدی : تماس پوستی مادر و نوزاد ، دلبستگی ، اضطراب ، سزارین
مقدمه
دلبستگی رابطه ای گرم صمیمانه و پایا بین مادر و کودک است که برای هر دو رضایت بخش بوده و تعامل مادر و نوزاد را تسهیل می کند. پیوند1 همان رابطه عاطفی مادر و نوزاد است که یک طرفه بوده و بلافاصله بعد از زایمان شکل می گیرد.2
*آدرس مؤلف مسئول: اصفهان- خیابان بزرگمهر- مبارزان کوی ارم- بیژن-
پلاک. 4 تلفن تماس: 0331-2641275
Email: farahnaz-n2005@hotmail.com
تاریخ وصول: 84/12/25 تاریخ تایید: 86/6/22
1. Bonding2. Klas and kennel
دلبستگی الگویی است که همواره با انسان همراه است منتهی رو به سوی تغییر و تحول دارد. این ارتباط عاطفی که در طول بارداری شکل می گیرد، بعد از زایمان با تماس چشمی، بویایی، و لمسی مادر و نوزاد ارتقا می یابد .(2) این نوع تماس را که می توان در قالب تماس پوستی مادر و نوازد مشاهده نمود، سبب برقرای پیوند تعاملی مادر و نوزاد بعد از تولد می گردد. کیفیت رابطه والد و فرزند بر سلامت روحی، اجتماعی و عاطفی هر فرد تاثیر به سزایی دارد و ارتباط اولیه مادر و کودک تاثیر طولانی مدت بر رشد و تکامل نوزاد دارد.
مری آنیثورث1 معتقد بود که تعامل مادر و کودک تاثیر عمیقی بر رفتار و کاهش اضطراب کودک دارد و اختلال در روابط مادر و نوزاد عامل اختلال روانی فرزند در سال های آتی است .(3) اختلال دلبستگی، نتیجه جدایی از مادر و یا کمبود مراقبت یا تعامل با مادر می باشد که عوارض آن شامل نارسایی رشد2، کوتولگی روانی اجتماعی3، اختلال اضطراب جدایی4، اختلال شخصیتی اجتناب گر، بزه کاری، مشکلات درسی یا بهره هوشی مرزی5 است.
تماس پوستی مادر و نوزاد برای اولین بار توسط ری و مارتینز6، در بوگوتای کلمبیا طراحی شد. این مراقبت نوعی مداخله است که به تکامل عصبی و رفتاری نوزاد کمک کرده و با ایجاد پیوند بین مادر و نوزاد سبب افزایش مهارت مراقبت از نوازد و اعتماد به نفس او می شود . (4 ) از آن جا که این روش تسهیل کننده تغذیه با شیر مادر است سبب بهبود بقاء نوزاد می گردد و روشی بهینه جهت تطابق نوزاد با محیط خارج از رحم است و به ویژه نوزاد را در برابر هیپوترمی7 و
هیپوگلسیمی8 محافظت می کند .(4) لمس نوزاد در تماس پوستی مادر و نوزاد سبب می شود که الگوی دلبستگی بسیار قوی تری حاصل شود و معمولاً باعث افزایش قابل توجه مراقبت مادر از طفل می گردد .(5)
پرودرومیدز9 در مطالعه ای با هدف مقایسه رفتار مادرانی که تماس فوری و مداوم با نوزادانشان داشتند با خانم هایی که تنها در زمان شیر دهی در ارتباط با کودکانشان بودند، نتیجه گرفت که رفتارهای دلبستگی از جمله نگاه کردن، صحبت کردن و لمس نوزاد در گروهی که تماس فوری با نوزادشان داشتند، بیشتر
1. Anisworth2. FailourTo Thrive3. Psychosocial dwarfism
4. Separation Anxiety Disroder5 . Border line intelligence6. Rey & Martinez7. Hypothermia8. Hypoglycemia9. Prodromidis
از گروه شاهد بود .(6) کوری10 نتیجه تحقیق خود را به این شرح بیان کرد که تماس پوست با پوست مادر و نوزاد طی اولین ساعت پس از زایمان تاثیری بر رفتارهای دلبستگی مادر
36 ساعت و 3 ماه بعد از زایمان نداشت .(7) در مطالعه ای نیز ارتباط معنی داری بین پیوند والد و نوزاد با مراقبت کانگرویی وجود نداشت .(8)
نظر به آن که نتایج متفاوتی در ارتباط تاثیر تماس پوستی بردلبستگی مادر موجود است، مطالعه ای با هدف تعیین تاثیر تماس پوستی مادر و نوزاد بر دلبستگی مادران سزارین شده بیمارستان های بهشتی و شریعتی اصفهان انجام شد. بدان امید که نتایج آن راه گشایی جهت توجه به ابعاد روانی مادر و نوزاد و سلامت آن دو در سطح وسیع گردد.
روش کار
پژوهش فوق به روش کارآزمایی بالینی بر روی 79 خانم باسواد 18 -35 سال که حاملگی تک قلو، خواسته و ترم داشته و جهت سزارین انتخابی مراجعه کرده بود، انجام شد. معیارهای ورود به نمونه شامل: سلامت مادر، سلامت نوزاد، مادر طی
2 ساعت اول بچه خود را شیرداده باشد و فقدان تنش و اختلافات شدید خانوادگی بود. انتخاب واحدهای پژوهش به صورت مبتنی بر هدف انجام گرفت، به این شکل که از بین مراجعین سزارین انتخابی به بیمارستان های بهشتی و شریعتی شهر اصفهان از تیر تا آبان سال 80 ، واجدین مشخصات واحد پژوهش انتخاب شدند و جهت جلوگیری از تماس دو گروه شاهد و تجربی و یکسان نمودن محیط های مطالعه به مدت 5 روز در یک بیمارستان، اطلاعات گروه شاهد و 5 روز بعد اطلاعات مربوط به گروه تجربی جمع آوری گردید و هر 5 روز یک بار جای دو گروه در دو بیمارستان عوض می شد. انتخاب اولیه بیمارستان ها جهت تعیین دو گروه شاهد و تجربی به طور تصادفی انجام شد. در مطالعه فوق متغیر مستقل تماس پوستی مادر و نوزاد بود که روزانه حداقل به مدت 20-30 دقیقه انجام می شد.
10. Curry
26
منظور از تماس مادر و نوزاد حالتی است که نوزاد در حالی که تنها پوشش تناسلی دارد بر روی سینه برهنه مادر قرار گرفته و به وسیله پوششی که روی مادر قرار داشت گرم می شد.
متغییر وابسته دلبستگی مادری بود که با استفاده از ابزار دلبستگی مادر بررسی می شد. متغییرهای تحت نظر شامل:
اطلاعات فردی، کیفیت رابطه با همسر، شدت درد و اطلاعات مربوط به بارداری و زایمان و مادر و نوزاد بود.
ابزار مورد استفاده شامل پرسش نامه اطلاعات فردی، بارداری و زایمان و مادر و نوزاد بعد از زایمان بود. مقیاس دلبستگی مادری که از 15 سوال تشکیل شده و شامل دو زیر گروه دلبستگی اساسی و اضطراب مربوط به کودک است که در روزهای اول ، سوم و دهم ارزیابی شد . مقیاس های کیفیت رابطه با همسر، دلبستگی مادری و دیداری درد نیز طبق مقیاس لیکرت طبقه بندی شده اند.
روایی فرم انتخاب نمونه، مشاهده، مصاحبه و فرم ثبت تماس روزانه به روش روایی محتوا تعیین گردید. روایی مقیاس کیفیت رابطه با همسر نیز توسط خدا دوستان گزارش شده است .(9) مقیاس دلبستگی مادری نیز استاندارد بوده و از روایی لازم برخوردار است و برای اولین بار توسط ناگاتا1 و
همکاران مورد استفاده قرار گرفت .(10)
پایایی فرم های انتخاب نمونه (r=0/92) مصاحبه (r=0/93) و
مشاهده (r=0/90) با استفاده از روش پایایی هم ارز تایید گردید.
مقیاس دیداری درد استاندارد بوده و از پایایی لازم برخوردار است. پایایی مقیاس کیفیت رابطه با همسر (α=0/864) و دو زیر گروه دلبستگی اساسی (α=0/7) و اضطراب مربوط به کودک
(α=0/7) به روش ضریب αکرانباخ محاسبه شد. جهت تجزیه و تحلیل آماری نیز از روش های t دانشجویی ، t زوجی و مدل های خطی عمومی استفاده شد.
نتایج
میانگین سن مادران گروه تجربی ( 24/2±4/4 ) و گروه شاهد (25/1±4/4) بود که اختلاف معنی داری نداشتند.
دو گروه از نظر خصوصیات دموگرافیک، وجود فرد حامی و کیفیت رابطه با همسر همگن بودند. علت سزارین اکثر خانم ها
(% 57) سزارین قبلی بود و برنامه شیردهی نوزادان دوگروه طبق تقاضای نوزاد بود. طول مدت شیردهی گروه مورد بیشتر از گروه شاهد بود، اما اختلاف آماری معنی داری نداشتند.
شدت درد افراد مورد مطالعه در روز سوم اختلاف آماری معنی داری نداشت. اما این اختلاف در روزهای چهارم
(p=0/02) و دهم (p=0/03) معنی دار بود جدول شماره(.(1
