بخشی از مقاله
چکیده
تعادل یکی از شاخصهای میزان ا ستقلال در انجام فعالیتهای روزمره در سالمندی ا ست و بهبود آن به ا ستقلال کارکردی کمک میکند. هدف تحقیق حاضر بررسی تأثیر تمرین تعادلی در شرایط تکلیفدوگانه همراه با دستکاری حس لامسه بر عملکرد تعادل سالمندان بود. در این پژوهش نیمه تجربی با طرح تحقیق پیشآزمون- پسآزمون، 20 نفر از سالمندان بالای 60 سال واجد شرایط شهر اراک به طور ت صادفی به دو گروه 10 نفری تق سیم شدند و گروه تجربی، برنامه مداخله تمرینی را در شرایط تکلیفدوگانه با دستکاری حس لامسه را به مدت 4 هفته و هفتهای 3 جلسه انجام دادند.
جمعآوری دادهها با پرسشنامه میزان هوشیاری - MMSE - ، آزمون ایستادن روی یک پا - تعادل ایستا - و آزمون برخاستن و رفتن - تعادل پویا - انجام شد. گروههای از تحلیل کوواریانس و آزمون تی در سطح معناداری 0/05 جهت آزمون فرضیهها استفاده گردید. تحلیلها با نرمافزار SPSS-22 انجام شد. نتایج ن شان داد که تمرین تعادلی در شرایط تکلیفدوگانه همراه با د ستکاری حس لام سه، موجب بهبود تعادل سالمندان شد بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که تمرینات تعادلی در شرایط تکلیفدوگانه با دستکاری حس لامسه میتواند موجب بهبود تعادل شود.
مقدمه:
مشاهدات و آزمایشها نشان داده است که میانگین سن سالخوردگان در هر کشوری به وضع اقتصادی و بهداشت عمومی و داشتن عدالت اجتماعی بستگی دارد. در اکثر کشورهای پیشرفته مشاهده شده، که هر اندازه وضع اقتصادی در کشور بهتر شده است به همان نسبت هم امید به زندگانی برای مردم آن کشور بیشتر گردیده است. امروزه بر اثر پیشرفت علوم پزشکی و بهبود وضع اقتصادی کشورها امید زندگانی افزایش یافته است . - 1 -
سالخودگی و کهولت رشد چشمگیری را در جوامع صنعتی و غربی نشان میدهد و انتظار میرود که میانگین سن مردان و زنان، به سرعت به مرز 80 سالگی نزدیک گردد. با فرا رسیدن سال 2020 ، تقریبا 20 درصد مردم این جوامع عمری بیش از 65 سال داشته و در سال 2040، شاهد 4 میلیون نفر بیش از 100 سال عمر خواهیم بود . - 2 - مرکز آمار ایران در سرشماری سال 1385 جمعیت سالمندان 5121043 نفر اعلام کرده است که 7/2 درصد جمعیت کشور را شامل میشوند و در سال 1390 جمعیت سالمند 8/02 درصد جمعیت کشور را تشکیل داده است و این میزان تا 20 سال آینده به 14/7 درصد خواهد رسید پیش بینی میشود در ایران بیش از 25 میلیون نفر میشود 4 - ،. - 3
تغییرات ناشی از سالمندی شامل کاهش عملکرد سیستم عصبی عضلانی، کاهش تودهی عضلانی، کاهش قدرت، استقامت و دامنهی حرکتی مفاصل است. همچنین عملکرد برخی سیستمهای فیزیولوژیک تأثیرگذار در کنترل قامت نظیر سیستمهای اسکلتی ،عضلانی، دهلیزی، حسی پیکری و بینایی نیز در سالمندی تضعیف میشوند 6 - ،. - 5 تعادل، توانایی حفظ موقعیت بدن روی سطح اتکاست . - 7 - سیستم کنترل وضعیت و تعادل سازوکار مرکب و پیچیدهای است که به هماهنگی سه سیستم تعادلی شامل سیستم بینایی، دهلیزی و حسی -پیکری نیازمند است . - 8 -
توانایی حفظ تعادل، در انجام دادن کارهایی مانند راه رفتن و شروع حرکات ارادی نه تنها در ورزش بلکه در زندگی روزمره نیز ضروری است . - 9 - ، اختلال در تعادل نقش بسزایی در زمینخوردن سالمندان دارد. زمینخوردن در افراد سالمند، مشکل شایعی است که تقریبا 30 درصد سالمندان حداقل یک بار در سال آن را تجربه میکنند. نیمی از افراد بالای 65 سال که دچار زمینخوردن میشوند، راهی بیمارستان میشوند و برای بهبود باید هزینههای سنگینی را بابت مراقبتهای پزشکی تحمل کنند برای حرکت کردن به دیگران وابسته شده یا زمینگیر میشوند و در 6 درصد از جمعیت سالمند آسیبهای جدی رخ میدهد که در برخی موارد به مرگ میانجامد 11 - ،. - 10
با افزایش سن و متعاقب آن اختلال در نواحی قشری که مسئول پردازش حسی - حرکتی کنترل تعادل در افراد سالمند هستند، نیازهای شناختی و توجهی بیشتری مورد نیاز خواهد بود . - 12 - براساس شواهد، بخشی از افتادنهای سالمندان در حین فعالیتهایی رخ میدهد که نیازمند تقسیم توجه میان کنترل تعادل و دیگر تکالیف است . - 13 -
نتایج پژوهشهای گوناگونی تأثیر تکلیفدوگانه را بر تعادل سالمندان نشان میدهد. فارسی و همکاران - 1390 - در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که تداخل دو تکلیف با ماهیت حرکتی بیشتر از تداخل دو تکلیف با ماهیت حرکتی و شناختی است . - 14 - همسو با این نتایج هلنا موریس و همکاران - 2011 - در پژوهشی نشان دادند که افراد سالمند سالم عملکردشان در تکلیف شناختی بالا زمانی که همراه با تکلیف حرکتی به کار برده شود آسیب میبیند . - 15 -
فتحی رضایی و همکاران - 1389 - در پژوهشی آزمون سرعت راه رفتن تحت شرایط تکلیفدوگانه شناختی و حرکتی را به عنوان آزمونی برای تمایز سالمندان با و بدون سابقه زمین خوردن برای عامل مهم الگوی راه رفتن بکار بردند. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که تفاوت معنیداری در راه رفتن سالمندان با و بدون سابقه زمین خوردن تحت شرایط تکلیف مجرد وجود ندارد - . - 16 یافتههای پژوهشی ایرانمنش و همکاران - 1393 -
نشان داد که برنامه تمرینی تعادلی در شرایط تکلیف منفرد و دوگانه موجب بهبود در تعادل و همچنین زمان راه رفتن در شرایط تکلیف منفرد در افراد سالمند میشود . - 17 - همسو با نتایج این پژوهش، اصلانخانی و همکاران - 1388 - نشان دادند که سالمندان با و بدون سابقه زمین خوردن در اجرای آزمون تعادل تحت هر دو شرایط تکلیف دوگانه تفاوت معناداری نداشتند. سالمندان با سابقه زمین خوردن، در اجرای تکلیف دوگانه شناختیBتعادل، توانایی کمتری در حفظ تعادل خود در حین شمارش اعداد - بعنوان تکلیف شناختی - داشتند، همچنین آنها در اجرای تکلیف دوگانه حرکتیBتعادل توانایی کمتری در حمل فنجان آب همزمان با اجرای آزمون تعادل نسبت به سالمندان بدون سابقه زمین خوردن داشتند . - 18 -
در راستای نتایج این پژوهش، لیندبرگ و همکاران - 2000 - مشاهده کردند که اختلافات تکالیفدوگانه با افزایش سن بیشتر میشود و اختلافاتی نظیر کاهش در سرعت راه رفتن و افزایش در تعداد گامهای اشتباه در حین راه رفتن پدیدار میشود . - 19 - شاموی کوک - 1985 - در پژوهشی با استفاده از روش نظریه سیستمها پس از حذف یا ایجاد تغییر در اطلاعات سیستم بینایی و یا سیستم حسیBپیکری از توانایی افراد در حفظ تعادل و کنترل میزان نوسان در وضعیت ایستاده به عنوان شاخصی برای بررسی نحوه تطابق سیستم عصبی مرکزی، با شرایط مختلف حسی استفاده شده است . - 20 -
علیزاده و همکاران - 1388 - با استناد به تئوریهای سیستمها و همچنین تأثیر ورزش روی هر یک از این سیستمها این موضوع منطقی بنظر میرسد که افراد ورزشکار از تعادل بهتری نسبت به افراد غیر ورزشکار برخوردار باشند . - 21 - یکی از دلایلی که موجب افزایش خطر افتادن در سالمندان میشود، افول دستگاههای حسی درگیر تعادل بواسطه افزایش سن است. با افزایش سن، سیستمهای حسی درگیر در تعادل، یعنی سیستم بینایی، حسیBپیکری و دهلیزی افول میکنند که به موجب آن بدن قادر به شناسایی انحرافات مرکز ثقل و تولید پاسخهای عضلانی مناسب برای وضعیت قامت نخواهد بود . - 22 - در پژوهشی اسدی قلعهنی و همکاران - 1392 - نشان دادند تمرین راه رفتن روی سطح طرحدار ممکن است با تحریک گیرندههای فشار در پا و افزایش ورودیهای حسی از سطح پلانتار به بهبود تعادل در سالمندان کمک کند و نوسانات قامت آنها را کاهش دهد . - 23 -
با توجه به مطالعات پژوهشگران در زمینه تمرین تعادلی در شرایط تکالیفدوگانه و سوالات ایجاد شده در ذهن محقق و به اهمیت ماهیت تعادل برای سالمندان، با توجه به مطالب مرور شده، پژوهش حاضر در نظر دارد به این سوال پاسخ دهد که آیا تمرین تعادلی در شرایط تکلیفدوگانه همراه با دستکاری حس لامسه بر تعادل سالمندان تأثیر دارد؟
روش شناسی تحقیق:
جامعه آماری پژوهش حاضرکلیه سالمندان 60 سال به بالا از خانه سالمندان شهر اراک به صورت دردسترس تشکیل دادند. نمونه شامل 20 نفر که معیارهای ورود به تحقیق - شرایط ورود به تحقیق عبارت است: نداشتن بیماریهای قلبیBعروقی، قطع عضو، استفاده کردن از وسیله کمکی، نداشتن عیوب شنوایی و بینایی، مشکلات موقتی مؤثر بر تعادل در روز آزمون و وابستگی به صندلی چرخدار - را داشتند به عنوان نمونه انتخاب شدند و به صورت تصادفی به یک گروه تجربی 10 - نفر - و یک گروه کنترل 10 - نفر - تقسیم شدند. اطلاعات به دست آمده از طریق پرسشنامه اطلاعات فردی جمعآوری شده است. از همه آزمودنیها خواسته شد که روال زندگی خود را تغییر ندهند.گروه آزمایش متغیر مستقل را دریافت کرد و گروه کنترل به روال عادی زندگی خود ادامه دادند.
