بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه نیمه تجربی حاضربه منظور ارزیابی و مقایسه تأثیر یک دوره تمرینات تعادلی فیزیکی در محیط آب انجام شده است و دارای یک طرح پیش آزمون پس آزمون دو گروهه می باشد. شصت نفر داوطلب آسیب دیده و ورزشکار مبتدی از رشته های ورزشی متفاوت به طور تصادفی در دو گروه کنترل و تجربی قرار گرفتند. ازt غیر وابسته برای تعیین تفاوت معناداری در دو گروه فعال و غیر فعال و از t وابسته برای تعیین تفاوت میان پیش آزمون و پس آزمون استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Spss19 صورت گرفت . مقادیر P<./.5 معنی دار به حساب آمد. برای تعیین زمان حفظ تعادل ، تمام افراد در ابتدا و انتهای دوره تمرین ارزیابی شدند . نتایج حاصل مورد بررسی قرار گرفت و گروه تمرینی در مقایسه با گروه کنتر ل بهبودی معنی داری پیدا کرد. نتایج حاصل نشان داد که تمامی انواع تمرین ها باعث بهبود در زمان حفظ تعادل می شوند . پس می توان نتیجه گرفت در افرادی که توانایی انجا م تمرینات فیزیکی تعادلی را به علت استراحت و یا هر صدمه عصبی - اسکلتی که این تمرینات در آنها منع شده ندارند، تمرینات تعادلی در آب به طور موقت جایگزین مناسبی برا ی تمرینات فیزیکی می باشد .
-1 مقدمه
تعادل فیزیکی بدن از مباحث و موارد مهم در زندگی بشر است. تعادل به عنوان عنصری مهم در تمرین و عملکرد بشر در فعالیت های حرکتی در نظر گرفته می شود . - 1 - تعادل را می توان توانایی برای حفظ بازگشت مرکز ثقل بدن به سمت تکیه گاه بدون نوسانات وضعی تعریف کرد . - 2 - کنترل تعادل و وضعیت بدن در زندگی روزانه عملکرد پیچیده ایست که چندین ارگان گیرنده و مراکزعصبی را درگیر می کند و نیازمند دریافت و درک متقابل سیگنال های حسی در مراکز مختلف مغز به صورت دقیق و ظریف است 4 - ،. - 3 عوامل مختلفی از جمله اختلالات عضلانی اسکلتی و اختلالات حسی و... سبب اختلال و ایجاد مشکل در تعادل و حفظ پایدار وضعیت بدن به طور قائم می شوند - . - 5 هرکدام از سیستم های حسی اولیه در بدن انسان فراهم کننده اطلاعات اولیه ای برای سیستم پردازش مرکزی هستند که در آغاز، این اطلاعات به یک پردازشگر مرکزی می رود که فراهم آورنده سیگنال هایی برای حرکت چشم و رفلکس های اندام هاست . - 5 - در واقع بخش دهلیزی ،بینایی و رفلکس گیرنده های حسی نقش مهمی در برقراری تعادل بدن دارند . - 6 - شواهد اخیر نشان می دهد که کاهش تعادل بخش مرکزی بدن می تواند باعث مستعد کردن بدن برای ایجاد آسیب و تمرین مناسب می تواند باعث کاهش آسیب دیدگی ها شود. در مطالعالت مختلفی به اثر تمرینات ورزشی بر تعادل پرداخته شده است 9 - ،8،. - 7 در فعالیت های ورزشی داشتن سطوح بالایی از تعادل به عوامل عصبی-عضلانی و عوامل مکانیکی بستگی دارد . - 10 - محیط آب با توجه به برخورداری از ویژگی هایی از قبیل فشار هیدرواستاتیک - 11 - ، شناوری 12 - ،11 - ، چسبندگی و هم چنین امکان افزایش بازخورد های حسی - 13 - ، و حس عمقی - 14 - ، می تواند محیطی مناسب برای انجام تمرینات بدنی به منظور بهبود تعادل باشد.حس عمقی یکی از حس های پیکری مهم است که در انواع صدمات بافت نرم آسیب می بیند. صدمه به کپسول مفصلی باعث نقص حس عمقی 10 - ، - 15 و در نتیجه عدم ثبات دینامیک مفصلی می گردد . - 16 - به طور کلی حفظ تعادل نیازمند چندین جزء کلیدی شامل قدرت عضلانی، بینایی، گیرنده های حس عمقی، دهلیزی و حسی پیکری می باشد - . - 17 این دستگاه ها باید فعالیت کنند تا بدن بایستد، راه برود و حرکت کند، بدون این که بیفتد. سن نیزاز دیگر عوامل مهم مؤثر در تعادل می باشد . - 18 - بنابراین شاید تمام این عوامل در نتایج تعادلی کسب شده توسط افراد دراثر تمرین، نقش داشته و باید مورد توجه قرار گیرند. در سال های اخیر تمرین در آب به مجموعه برنامه های تمرینی مورد استفاده محققان جهت بهبود تعادل سالمندان اضافه شده است 8 - ،19، - 3، اما در مورد ورزشکاران جوان تر تحقیق مشابهی صورت نگرفته است. از آنجایی که انجام بسیاری از حرکات که در خشکی به زحمت صورت می گیرد، در آب آسان تر است و افراد قادرند با شدت کمتری نسبت به خشکی حرکات را انجام دهند، این شیوه تمرینی در جمعیت سالمند مورد استقبال قرار گرفته است - 20 - ، با این وجود، اثر این تمرینات بر تعادل افراد جوان، ورزشکار وآسیب دیده کمتر مورد بررسی قرار گرفته است .هدف از انجام این مطالعه ، با فرض تاثیرپذیری برنامه تمرینی در آب، تعیین اثر یک دوره تمرینی ورزش در آب، بر بهبود تعادل ایستا در ورزشکاران مبتدی آسیب دیده است.
روش کار :
مطالعه نیمه تجربی حاضر از نوع تحقیقات کاربردی و آینده نگر بوده که در آن متغیرهای مورد نظر در دو گروه تجربی و کنترل با طرح پیش آزمون پس آزمون مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این مطالعه 60 نفر زن در محدوده سنی14تا 35 سال به طور داوطلب گزینش شدند و در دو گروه 30 نفری به طور تصادفی قرار گرفتند. همگی آنها به نحوی در برخی از اندام های تحتانی یا فوقانی بدن دچار آسیب دیدگی جزئی بودند و بعضا در عضو آسیب دیده احساس درد داشتند و در رشته های ورزشی مختلف عضو بودند. هیچ کدام از آزمودنی های وارد شده به تحقیق مشکلی برای شرکت در برنامه تمرینی نداشتند و تقریبا سطح آمادگی بدنی آن ها مشابه بود و هیچ یک ورزشکاران حرفه ای نبودند. روش انجام مطالعه برای داوطلبان توضیح داده شد و آن ها با آگاهی کامل فرم رضایت نامه را تکمیل نمودند.
پروتوکل تمرین : گروه تمرین به مدت سه هفته متوالی در برنامه تمرین در آب شرکت کردند. محتوای هر جلسه تمرین که حدود 60 تا 70 دقیقه به طول انجامید، به ترتیب شامل 10 تا 15 دقیقه گرم کردن،50 دقیقه تمرینات طراحی شده منظم به منظور بهبود اندام آسیب دیده و تقویت تعادل و 5 دقیقه سرد کردن در نظر گرفته شد. در زمان در نظر گرفته شده برای گرم کردن؛ راه رفتن رو به جلو، راه رفتن رو به عقب، راه رفتن به طرفین انجام گرفت. بدین صورت که در ابتدا 8 دقیقه راه رفتن به سمت جلو و سپس به تناوب، راه رفتن به جلو ، عقب و سمت چپ و راست انجام شد. تمرینات اصلی شامل ابداکشن ران، فلکشن ران - زانو در حالت اکستنشن - ، تریپل فلکشن اندام تحتانی - فلکشن هم زمان مفاصل ران، زانو و مچ پا - ، تقویت عضلات قدامی و خلفی ساق پا - بلند شدن روی پنجه و پاشنه و یا راه رفتن روی پنجه و پاشنه - ، حرکت لک لک، اسکات نیمه نشسته بر روی یک پا، چرخش بالا تنه بر روی یک پا و لی زدن با دستانی به حالت صلیب در برابر مقاومت آب انجام گردید. تعداد تکرار تمرینات برابر با60 درصد میانگین حداکثر تکراری بود که آزمودنی ها تا مرز خستگی می توانستند حرکت مورد نظر را انجام دهند. برای این منظور در جلسه اول تمرین ، با گرفتن آزمون حداکثر تعدادی که آزمودنی تا حد خستگی می توانست حرکت مورد نظر را انجام دهد، به دست آورده شد و میانگین حداکثر تعداد تکرارهای همه افراد گروه تجربی به عنوان حداکثر تعداد تکرار هر حرکت در نظر گرفته شد. صفحه تعادل بکار گرفته شده از نوع چند صفحه ای با هشت جهت شعاع لغزش بود، برای تعیین پای غیرغالب از افراد خواسته شد سه حرکت را با اندام تحتانی انجام دهند و اندامی که حداقل در دو حرکت ترجیحاً مورد استفاده قرار می گرفت به عنوان اندام تحتانی غالب و اندام دیگر به عنوان اندام تحتانی غیرغالب مشخص می شد. سه حرکت مذکور عبارت بود از: شوت کردن توپ، لی لی کردن و رفتن روی صفحه تعادل. از تمام افراد گروه ها، آزمون اولیه و نهایی به عمل آمد. برای تعیین متوسط زمان حفظ تعادل در آزمون اولیه، ابتدا به فرد اجازه داده شد که برای آشنایی با چگونگی کار با این وسیله و چگونگی حفظ تعادل چند بار به طورآزمایشی این حرکت را تجربه کند و بعد از آشنایی از ورزشکار خواسته شد که سه بار با پای غیرغالب بر روی صفحه تعادل رفته و با چشمان بسته و دست به سینه تلاش کند تعادلش را حفظ نماید . این روش تمرین تعادلی برای درگیری بیشتر حس عمقی است . - 21 - حداکثر خطا./4 ثانیه بود . این زمان از لحظه جداشدن پای غالب از زمین تا هنگامی که دوباره فرد همان پا را رو ی زمین می گذاشت و یا لبه صفحه تعادل به اندازه ای از سطح افق منحرف می شد که به زمین برخورد می کرد و یا فرد چشمان و یا دستان خود را باز می کرد محاسبه گردید . ازسه زمان به دست آمده معدل گرفته و نتیجه به عنوان زمان آزمون اولیه در نظر گرفته شد. گروه تجربی از روز بعد از آزمو ن اولیه تمرینا ت خود را شروع کردند. پس از بیست و یک روز متوالی تمرین، در روز بیست و سوم آزمون نهایی با همان ترتیب آزمون اولیه انجام گرفت. گروه کنترل نیز در طی این مدت هیچ فعالیتی در ارتباط با موضوع تعادل نداشت. از افراد تمام گروه تجربی خواسته شد ازفکر و صحبت کردن راجع به تمرین و همچنین انجام آن به غیر از زما ن تمرین در استخر پرهیز کنند. با توجه به نرمال بودن توزیع نمونه ها، از t غیر وابسته برای تعیین تفاوت معناداری در دو گروه فعال و غیر فعال و از t وابسته برای تعیین تفاوت میان پیش آزمون و پس آزمون استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Spss19 صورت گرفت . مقادیر P<./.5 معنی دار به حساب آمد.
-3 یافته ها :
آمار توصیفی سن، قد و وزن شرکت کنندگان در جدول شماره 1 موجود است. میانگین و انحراف استاندارد سن، قد و وزن آزمودنی ها در جدول - 1 - ارائه شده است.
