بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر اندازه گیری تأثیر یک دوه تمرین تعادلی ثبات مرکزی بر روی تعادل زنان سالمندبود. تعداد 20 نفر سالمند - میانگین سن68/43±6/60 سال، قد 1/52±0/07 متر و وزن 68/9±12/19 کیلوگرم - در این تحقیق شرکت کردند و به صورت تصادفی به دو گروه تمرینات ثبات مرکزی 10 - نفر - و گروه کنترل 10 - نفر - تقسیم شدند. تعادل ایستا بااستفاده ازآزمون شارپندرومبرگ یکطرفه و تعادل پویا بااستفاده ازآزمون برخاستن و رفتن - TUG - اندازه گیری شد.
گروه تجربی یک دوره برنامه تمرین تعادلی ثبات مرکزی را به مدت 8 هفته و 3 بار در هفته انجام دادند. برای بررسی داده ها ازآزمون تحلیل واریانس در اندازه های تکراری و آزمون تعقیبی مقایسه چندگانه - LSD - استفاده شد.
یافته های تحقیق نشان داد که میانگین تعادل تست شارپند رومبرگ با چشم باز و بسته در مقایسه پیش آزمون و پس آزمون در گروه تمرینات ثبات مرکزی به طور معنی داری افزایش یافت . - P<0/05 - در خصوص تست برخاستن و رفتن نتایج کاهش معنی داری رادر رکورد تست در گروه تمرینات ثبات مرکزی نشان داد . - P<0/05 - باتوجه به یافته های این تحقیق می توان چنین جمع بندی نمود که به طور کلی تمرینات تعادلی ثبات مرکزی می توانند تعادل ایستا و پویا را در سالمندان بهبود بخشند.
-1 مقدمه
اهمیت پاسچر و تعادل در فعالیت هایی مثل نشستن، ایستادن و راه رفتن از دیدگاه دانشمندان موضوعی بحث برانگیز و غیر قابل انکار می باشد. به منظور بهبود تعادل در جوامع مختلف تمرینات بسیاری بکار می رود که می توان به تمرینات حسی عمقی و یا استفاده از تخته تعادل اشاره کرد. تعادل، یک مهارت حرکتی پیچیده است که پویایی بدن را در پیشگیری از زمین خوردن توصیف می کند. تعادل از نظر فیزیولوژیکی، به معنای تعادل میان سطوح مختلف سازوکارهای کنترل تعادل و از نظر بیولوژیکی به عنوان توانایی حفظ یا برگشت مرکز ثقل بدن در محدوده پایداری است که بوسیله سطح اتکا تعیین می شود.
تعادل ایستا به عنوان حفظ مرکز ثقل در محدوده سطح اتکا و تعادل پویا به عنوان حفظ مرکز ثقل در محدوده سطح اتکا یا حرکت فعال مرکز فشار - COP - در حین انجام یک مهارت است و از همین رو در حفظ و ارزیابی وضعیت بدنی پویا اهمیت دارد
توانایی کنترل وضعیت بدنی برای حفظ سلامتی در طول فعالیت های عملکردی روزمره بسیار مهم است. کاهش تعادل و کنترل وضعیت بدنی با افزایش زمین خوردن در سالمندان ارتباط دارد. به علاوه نشانه هایی از تغییرات مرتبط با سن در کنترل وضعیت بدنی وجود دارد که منجر به اختلال در حفظ تعادل و کنترل وضعیت بدنی و زمین خوردن می شود
درسال های اخیر ناحیه مرکزی بدن و تمرینات مربوط به تقویت و ثبات این ناحیه علاقه مندان بسیاری را درحوزه های مختلف پیدا کرده است. ناحیه کمر، لگن، ران و عضلات اطراف آن به عنوان ناحیه مرکزی بدن شناخته می شود و با توجه به این که موقعیت آناتومیکی مرکز ثقل در این ناحیه واقع شده است و حرکات آدمی از آنجا ناشی می شود، ثبات این ناحیه اهمیت زیادی دارد.
ثبات مرکزی به عنوان کنترل حرکتی و ظرفیت عضلانی ناحیه مرکزی برای حفظ ثبات این ناحیه در برابر پاسچرهای مختلف و نیروهای خارجی وارد بر آن است . - 11 - در واقع ثبات ناحیه مرکزی تحت تأثیر سیستم های متفاوت قرار دارد که در ارتباط و تعامل نزدیک با یکدیگرند به طوری که اگر یکی از آنها دچار اختلال شود سیستم های دیگر در تلاش برای جبران آن بر می آیند
افتادن از جمله بزرگترین مشکلاتی است که سلامتی افراد سالمند را تحت الشعاع قرار می دهد. 20 تا 30 درصد سالمندانی که سقوط می کنند دچار شکستگی های متوسط تا شدید می شوند که تحرک و استقلال فرد را کاهش می دهد و در بسیاری از موارد سبب افزایش خطر مرگ زودرس می شود
به علاوه عوارض ناشی از افتادن منجر به تحمیل هزینه های سنگین درمانی به فرد سالمند، خانواده او و دولت می گردد. پندرگاست و همکاران1 گزارش کردند ضعف عضلانی در سالمندان، خطر افتادن در این افراد را تا چهار برابر افزایش می دهد . - 13 - لی و پارک2 در تحقیقی با بررسی تأثیر تمرینات مقاومتی پایین تنه برروی تعادل سالمندان دریافتند که تعادل سالمندان پس از این تمرینات افزایش معنی داری پیدا کرد
در خصوص ثبات مرکزی مطالعات، نقش ثبات مرکزی بر اجرا و عملکرد ورزشی و پیشگیری از بروز آسیب را نشان داده اند. کلارک و همکاران3 عنوان کردند که ثبات مرکزی با حفظ راستای پاسچر و وضعیت بدنی مناسب در خلال فعالیت های عملکردی از بروز الگوهای حرکتی غلط جلوگیری کرده و بدین طریق اجرای ورزشی را بهبود می بخشد .
در خصوص مطالعه اثر تمرینات ثبات مرکزی برتعادل، اریک و همکاران4 به بررسی اثر 4 هفته برنامه تقویت عضلات تنه بر تعادل افراد سالم پرداختند و افزایش معنی دار در تعادل را بعد از برنامه تمرینی گزارش کردند
در خصوص تاثیر تمرینات ثبات مرکزی بر روی تعادل سالمندان نیز تحقیقاتی انجام شده است؛ پتروفسکی و همکاران5 گزارش کردند که 4 هفته تمرینات ثبات مرکزی بر تعادل ایستای سالمندان تاثیر معنی داری دارد .
کال و توالد6 در تحقیقی به بررسی تأثیر تقویت عضلات مرکزی بدن بر روی تعادل سالمندان نشان دادند که تعادل سالمندان پس از یک دوره تمرین افزایش معنی داری داشته است در مورد اثربخشی تمرینات ثبات مرکزی بر تعادل بیشتر تحقیقات برروی مردان انجام شده و نتایج متفاوتی نیز گزارش شده است. لذا در این مطالعه برآن شدیم که به اندازه گیری تاثیر تمرین تعادلی ثبات مرکزی بر روی تعادل زنان سالمند بپردازیم تا در صورت تأیید این تأثیر، بتوانیم با برنامهریزی صحیح در جهت بهبود وضعیت تعادل این گروه سنی گامی برداریم.
-2 پیشینه تحقیق
جامعه آماری تحقیق حاضر شامل 20 سالمند با دامنه سنی 50 تا 70 سال بود که به صورت داوطلبانه در این تحقیق شرکت کردند. آزمودنی ها بصورت در دسترس انتخاب شدند. آزمودنی ها پس از پرکردن فرم رضایت نامه، به صورت تصادفی، به دو گروه تمرین تعادلی ثبات مرکزی 10 - نفر - و گروه کنترل 10 - نفر - تقسیم شدند. ملاک انتخاب آزمودنی ها این بود که در چند سال گذشته سابقه بیماری های قلبی و یا بیماری های خاص و عمل جراحی را نداشته باشند. 48 ساعت قبل از انجام تمرینات یک پیش آزمون از هر دو گروه گرفته شد تا معلوم گردد که میزان تعادل آنها چه مقدار است.
پس از ارزیابی، گروه ثبات مرکزی به مدت هشت هفته، هفته ای سه جلسه و در هر جلسه در حدود 30 دقیقه در تمرین های ثبات مرکزی شرکت کردند. اساس تمرینات استفاده شده در پروتکل، تمرینات اختصاصی ثبات دهنده ستون فقرات، بازآموزی حس عمقی ناحیه کمری-لگنی، مانور تودادن شکم همراه با انقباض عضله مالتی فیدوس و سپس با حفظ مانور ثبات دهنده مذکور استفاده از ثبات داینامیک بدست آمده در وضعیت های مختلف - طاقباز، دمر، چمباتمه - و همچنین اضافه نمودن اجزاء داینامیک به آن - حرکت اندام ها، استفاده از توپ سوئیسی - در مراحل بعدی بود.
این تمرینات بر اساس ثبات مرکزی پیشنهاد شده توسط جفریس7 ارائه شده و شامل 3 سطح است. تمرینات از سطح 1 شروع می شوند که شامل انقباضات ایستا در یک وضعیت ثابت، تمرینات سطح 2 شامل انقباضات ایستا دریک محیط بی ثبات و در نهایت، تمرینات سطح 3 شامل حرکات پویا دریک محیط بی ثبات هستند دراین تمرینات از توپ های سوئیسی استفاده می شود .
