بخشی از مقاله
چکیده:
این آزمایش به منظور بررسی تعیین تأثیر تنش آبی در مراحل مختلف رشد بر محصول چغندرقند در بردسیر کرمان انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی شامل 11 تیمار آبیاری در 3 تکرار اجرا شد. سیستم آبیاری مورد استفاده در آزمایش، نوارهای تیپ بود و تأثیر تنش آبی در سه مرحله رشد - توسعه، غده رفتن و رسیدن - مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که عملکرد و شاخص کیفی صنعتی - IQI - محصول چغندرقند، تحت تأثیر مقدار آب آبیاری قرار نگرفته است. از طرف دیگر، اختلاف معنیدار در سطح احتمال خطای %1 در ارتباط با کارآیی مصرف آب - WUE - ظاهر شد که دامنه تغییرات آن بین 37/37 تا 64/93 کیلوگرم بر هکتار میلیمتر بود. تیمار قابل توصیه تیمار T7 بود که در مراحل سهگانه مذکور تحت محدودیت آبی قرار گرفته بود. این تیمار، با مقدار آب مصرفی کم 5574 - مترمکعب در هکتار - ، از عملکرد بالائی - 36/16 تن در هکتار - برخوردار بود. با توجه به اینکه تیمارهای T11،
،T8، T10،T6 و T9 عملکرد نسبتاً خوبی داشته و راندمان مصرف آب آنها با تیمار T7 ، در یک کلاس قرار گرفتهاند، میتوانند از گزینههای انتخابی دیگر باشند. تیمارهای با عدم محدودیت آبی در مراحل اولیه رشد، هر چند دارای مصرف آب بالائی بوده ولی از نظر کمی و کیفی عملکرد معنیداری نداشته و بنابراین قابل توصیه نمیباشند.
واژههای کلیدی: چغندرقند، تنش آبی، آبیاری تیپ، کارآیی مصرف آب
مقدمه:
سطح زیرکشت محصول چغندرقند در استان کرمان در سال 1380، 3180 هکتار با متوسط عملکرد حدود 25 تن در هکتار است . - 1 - چغندرقند جزو گیاهان با نیاز آبی بالا است به همین خاطر در مناطقی که از نظر آبی محدود هستند توسعه آن با مشکل مواجه میشود 9 - و . - 10 آزمایشات مختلفی که تحت شرایط مختلف توسط محققین در سراسر دنیا انجام گرفته است نشان میدهد که جیرهبندی آب در بعضی از مراحل رشد میتواند اعمال شود بدون آنکه باعث افت معنیداری در کیفیت و کمیت محصول گردد 6 - ، 8، 13، . - 14 در حال حاضر با توجه به کمبود منابع آبی و افزایش جمعیت کشور، استفاده بهینه از آب و سیستمهای آبیاری با راندمان بالا مورد توجه قرار گرفته است. امروزه استفاده از نوارهای قطرهای در زراعتهای ردیفی مدنظر قرار گرفته است. شارمزارکار - 2001 - دو روش آبیاری سطحی و قطرهای را در زراعت چغندرقند مقایسه نمود. در روش آبیاری سطحی با مصرف 11200 مترمکعب آب، عملکرد غده حدود 58 تن در هکتار و در روش قطرهای با مصرف 6400 مترمکعب آب، مقدار 65 تن غده چغندرقند در هکتار بدست آمد. کریمزاده - 1381 - کارآیی مصرف آب چغندرقند در روش آبیاری قطرهای نواری را 2/85 برابر روش آبیاری سنتی گزارش نمود. نتایج این تحقیق نشان داد که با آب صرفهجویی شده در روش قطرهای می توان سطح زیرکشت را 1/7 برابر افزایش داد که باعث افزایش 2/3 برابر سود خالص می گردد. در یکی از مزارع شهرستان بروجن واقع در استان چهارمحال بختیاری با استفاده از سیستم آبیاری قطرهای نواری، آب مصرفی در زراعت چغندرقند کاهش یافت و محصولی در حدود 60 تن در هکتار با عیار قند 18 درصد بدست آمد - . - 5 تحقیقات زیادی بر روی تنش آبی و تأثیر آن بر محصول چغندرقند در ایران و سایر نقاط جهان شده است ولی هیچکدام تأثیر تنش آبی را در مراحل مختلف رشد بررسی نکردهاند. در این تحقیق چغندرقند در معرض استرس آبی شدید، متوسط و کم در یک یا چند مرحله رشد از طریق اعمال دورهای مختلف آبیاری در 11 تیمار انتخابی قرار گرفت. نتایج حاصل برای هر کدام از صفات مورد مطالعه بر اساس موازین آماری طرح بلوکهای کامل تصادفی تجزیه واریانس شدند. مقایسه میانگین تیمارها نیز با روش دانکن انجام شد.
مواد و روشها:
به منظور بررسی تنش آبی در مراحل مختلف رشد محصول چغندرقند و همچنین تعیین برنامهریزی مناسب آبیاری برای روش آبیاری تیپ - Tape - 1 طرح مذکور در یکی از مزارع کشاورزی بردسیر انجام گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 11 تیمار در 3 تکرار اجرا شد، بطوریکه هر بلوک دارای 11 پلات به ابعاد 3/5 ×10 متر و هر پلات دارای 4 ردیف با دو خط کاشت به فاصله 40 سانتیمتر از هم و بطول 10 متر بود. فاصله ردیفها از همدیگر 50 سانتیمتر و فاصله بوتهها روی خطوط کاشت 20 سانتیمتر براساس الگوی کشت معمول در منطقه و کشور در نظر گرفته شد. آبیاری طرح از طریق نوارهای تیپ بود بطوریکه بین دو خط کاشت در هر ردیف از یک نوار برای آبیاری استفاده شد، بنابراین فاصله نوارها از همدیگر 90 سانتیمتر بود. تیمارها با توجه به چهار مرحله رشد گیاه چغندرقند بصورت جدول - 1 - اعمال شدند.
جدول -1 چگونگی اعمال تیمارهای آبیاری در مراحل مختلف رشد
جهت انجام طرح پس ازآماده کردن زمین، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب و خاک - تا عمق 90 سانتیمتر - اندازهگیری شد و نیازهای کودی آن باتوصیه بخش خاک وآب اعمال شد. آبیاری گیاه در مرحله اول رشد - جوانه زنی یا استقرار - در تمام تیمارها براساس نیاز آبی گیاه بطور یکسان اعمال شده و در مراحل بعدی ارتفاع آب کاربردی برای همه دورهای آبیاری برابر با مقدار آب کاربردی برای تیمار شاهد - T1 - که دور آبیاری آن یک روز در میان بود در نظر
