بخشی از مقاله
چکیده:
راندمان مصرف نور یکی از مشخصههاي گیاهی است که تحت تاثیر شرایط مختلف مدیریت مزرعه قرار میگیرد و تعیین آن میتواند در برآورد رشد گیاه تحت آن شرایط مدیریتی موثر باشد. این آزمایش طی دو سال به صورت کرتهاي نواري خرد شده در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در کرج انجام شد که سه تاریخ کاشت اردیبهشت، خرداد و تیر به عنوان عامل اصلی و سه رژیم آبیاري به ترتیب پس از 80، 120 و 160 میلیمتر تبخیر از سطح طشتک تبخیر کلاس A به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. بیشترین عملکرد ریشه و عملکرد قندخالص به ترتیب با مقادیر حدود 77 و نه تن در هکتار از تاریخ کشت اول بدست آمد. راندمان مصرف نور بین 0/0014-0/0023 کیلوگرم بر مگاژول بین تیمارهاي مختلف متفاوت بود. بیشترین مقدارآن طی دو سال آزمایش به مقدار 0/0023 کیلوگرم بر مگاژول به تاریخ کشت سوم تعلق داشت.
مقدمه
در شرایط مطلوب زراعی که هیچ عامل محدودکننده دیگري موجود نباشد، میزان نور جذب شده توسط گیاه در طی فصل رشد مشخص کنندهترین عامل تولید ماده خشک است - . - 3 در اقلیمهاي معتدل، زراعت چغندرقند با روزهاي آفتابی کمی مواجه خواهد بود. بنابراین سایه انداز آن براي مدت طولانی درحد اشباع قرار نمیگیرد. از این رو مقدار کل توده زنده تولید شده ارتباط نزدیکی با مقدار تشعشع دریافتی دارد . - 1 -
در شرایط مطلوب تجمع بیوماس - فتوسنتز ناخالص منهاي تنفس - ، به طور خطی با جذب تجمعی نور ارتباط دارد و شیب این خط - مقدار ماده خشک تولید شده به ازاء هر واحد تابش جذب شده - به عنوان راندمان مصرف نور نامیده میشود . - 6 - میانگین کارائی مصرف نور در چغندرقند، برابر 1/72 گرم - بیوماس کل - بر مگاژول و 0/97 گرم شکر بر مگاژول میباشد . - 1 - مدیریتهاي مختلف مزرعه از جمله نوع کشت - بهاره یا پانیزه - - 5 - ،ترکم و کود نیتروژن - 2 - و ارقام - 4 - بر کارائی مصرف نور تاثیرگذار است.
مواد و روشها:
آزمایش به صورت کرتهاي خرد شده در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال در کرج اجرا گردید. تاریخهاي مختلف کاشت با سه سطح و با فاصله یک ماه از همدیگر، به عنوان عامل اصلی - - A و تنظیم دور آبیاري بر اساس میزان تبخیر انجام شده از سطح تشتک تبخیر کلاسA با سه سطح - 80mm بعنوان شاهد نرمال، 120 mm و - 160 mm سطوح فاکتور فرعی - B - آزمایش در نظر گرفته شد که در کرتهاي بسته اعمال شدند.
پس از آمادهسازي اولیه زمین در پاییز، آمادهسازي تکمیلی در بهار انجام و رقم زرقان با فاصله خطوط 50 سانتیمتر کشت و فاصله بوته ها پس از تنک 20 سانتیمتر تنظیم شد. هر کرت شامل شش ردیف کاشت به طول 12 متر بود. اولین تاریخ کاشت در سال اول 27 فروردین و در سال دوم در در پنجم اردیبهشت ماه انجام شد. دو تیمار بعدي تاریخ کاشت هر کدام به ترتیب با فاصله یک و دو ماه از تاریخ اول کشت شدند. در طول فصل رشد مراقبتهاي لازم اعمال گردید.
اندازهگیري وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه گیاه در سطحی معادل یک متر مربع - دو متر طولی از هر خط - و نورسنجی با کمک دستگاه SUNSCAN به مدت هر دو هفته یکبار انجام شد و میزان کل تشعشع دریافتی از ایستگاه هواشناسی تهیه و بر این اساس راندمان مصرف نور به صورت نسبت ماده خشک به نور جذب شده در هر نمونهبرداري و به صورت شیب خط کل بیوماس به نورجذب شده طی دوره رشد محاسبه گردید. میزان آب مصرفی نیز با کمک WSC فلوم در هر بار آبیاري اندازهگیري شد. در انتهاي فصل رشد عملکرد کمی و کیفی ریشه چغندرقند تعیین گردید. تجزیه مرکب نتایج دو سال، با در نظر گرفتن امیدریاضی هر اثر با استفاده از نرم افزار SAS تجزیه و میانگین هاي حاصل با استفاده از آزمون LSD در سطح 5٪ گروهبندي گردید.
نتایج و بحث:
اثر تاریخهاي کاشت بر عملکرد ریشه و عملکرد قند خالص در سطح آماري پنج درصد معنیدار شد. دور آبیاري - رژیمهاي مختلف آبیاري - بر هیچکدام از صفات مورد بررسی تاثیر معنیدار نداشت. تاریخ کشت اول - طولانیترین طول دوره رشد - با متوسط تولید 76/6 و 9/3 تن در هکتار، به ترتیب بیشترین عملکرد ریشه و قند خالص را تولید نمود. در حالی که تاریخ کاشت سوم - کوتاه ترین طول دوره رشد - با متوسط تولید 44/5 و 5/4 تن در هکتار کمترین عملکرد ریشه و قند خالص را به خود اختصاص داد.
عملکرد ریشه و قند خالص در دور آبیاري بر مبناي 80 میلیمتر تبخیر از سطح تشتک تبخیر، با متوسط تولید 66/5و 7/8 تن در هکتار بیش از دو تیمار دیگر آبیاري بود این در حالی است که 160 میلیمتر تبخیر نیز در یک گروه آماري با تیمار اول قرار گرفت - جدول . - 1 این امر نشان میدهد در شرایط کمبود آب میتوان با تعویق دور آبیاري عملکردي مشابه شرایط نرمال داشت و در مصرف آب صرفه جویی نمود. در تمام نمونه برداريها میزان تشعشع دریافتی درتاریخ کشت اول نسبت به تاریخ کشت دوم و درکشت دوم نسبت به تاریخ کشت سوم بیشتر است و بر همین اساس مقدار بیوماس تولید شده نیز با تاخیر کاشت کاهش یافت.
کمترین کارائی مصرف نور در نمونهبرداري آخر در تاریخ کشت اول و بیشترین کارائی مصرف نور در تاریخ کشت سوم مشاهده شد - جدول . - 1 این امر نشان میدهد اثر کاهش جذب تشعشع بر افزایش راندمان مصرف نور بیشتر از اثر کاهش عملکرد بوده است. گرچه تاثیر تیمارهاي آبیاري بر تغییرات مقدار تشعشع دریافت شده و بیوماس تولیدي و همچنین کارائی مصرف نور در مقایسه با تاثیر سطوح تاریخ کاشت بر تغییرات این عوامل چندان قابل توجه نبود ولی با افزایش طول دور آبیاري از 80 میلیمتر به 120 و 160 میلیمتر، کارایی مصرف نور روند نزولی نشان داد.
