بخشی از مقاله
چکیده
به منظور مطالعه تأثیر زمان وقوع تنش و نوع ژنوتیپ روي ویژگیهاي رشدي مربوط به خورجین در کلزاي پاییزه، آزمایشی به صورت اسپلیتپلات در قالب طرح پایهي بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعهي تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی در سال 1392-93 انجام شد. فاکتورهاي آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح: بدون تنش، تنش در مرحلهي گلدهی و خورجیندهی به عنوان فاکتور اصلی و 18 ژنوتیپ مختلف کلزاي پاییزه به عنوان فاکتور فرعی بودند. نتایج نشان داد که میزان رشد مطلق خورجین، مساحت، طول، تعداد خورجین در بوته و وزن هزار دانه در شرایط تنش خشکی بخصوص در مرحلهي گلدهی تحت تأثیر قرار میگیرند. در اثرات متقابل تنش با ژنوتیپ نیز مشخّص شد که ژنوتیپهاي صذذحد، لذحل، نذلل، ص،ع، ذتذحد و ص jهطهل کمترین و ژنوتیپهاي ل،ع، تذلع و بخصوص ،حل بیشترین تأثیرپذیري را در مورد صفات مربوط به خورجین دارا میباشند.
کلمات کلیدي: تنش خشکی؛ خورجین؛ ژنوتیپ؛ گیاهان روغنی؛ مراحل رشدي
مقدمه
در بین تنشهاي محیطی، خشکی بیش از سایر موارد روي رشد و تولید گیاهان زراعی اثر میگذارد . - 1 - کلزا نیز همانند سایر گیاهان زراعی از وقوع تنش خشکی متأثر میشود. کمبود آب در کلزا همراه با کاهش پتانسیل آب برگ باعث کاهش آماس سلولی، هدایت روزنهاي و فتوسنتز گردیده و در نهایت به رشد و تولید محصول صدمه میزند . - 2 - مقاومت به خشکی به اجتناب از خشکی و تحمل خشکی تقسیم میشود. بر این اساس، برخی گیاهان و ژنوتیپها کم آبی را تحمل میکنند، درحالیکه برخی دیگر از طریق کوتاه کردن دورهي رشد و نمو و اتمام سریعتر چرخهي زندگی، ریزش برگ یا تغییر حالت برگها و تنظیمات روزنهاي به رغم موجودي کم آب در محیط رشد، پتانسیل آب را در داخل سلولها در حد بالایی حفظ می کنند. از این رو، بررسی پاسخ ژنوتیپهاي مختلف کلزا نسبت به تنش کمبود آب در مراحل حساس فنولوژیکی براي گزینش ارقام متحمل به خشکی میتواند بسیار باارزش باشد.
مواد و روشها
به منظور ارزیابی پاسخ اجزاي عملکرد ژنوتیپهاي مختلف کلزا در شرایط عادي و کمبود آب، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایهي بلوكهاي کامل تصادفی و در سه تکرار در مزرعهي تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان آذربایجانشرقی واقع در کیلومتر 15 جاده تبریز-آذرشهر در سال زراعی 1392-93 انجام شد. فاکتورهاي آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح: بدون تنش، قطع آبیاري در مرحلهي گلدهی و قطع آن در مرحلهي خورجیندهی به عنوان فاکتور اصلی و 18 ژنوتیپ مختلف کلزاي پاییزه به عنوان فاکتور فرعی بودند. ژنوتیپهاي کلزا به ترتیب شامل:
