بخشی از مقاله
چکیده:
با هدف مشخص کردن بهترین روش برداشت ماش و تعیین بهترین درصد رطوبت برای کاهش تلفات در برداشت ماش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان در مهر ماه سال 1390 در یک طرح آزمایشی کرتهای خرد شده - - split-plot مطالعهای انجام شد.کرتهای آزمایشی بر اساس دو فاکتور روش برداشت در سه سطح و رطوبت دانه در دو سطح آرایش یافتند. سه روش برداشت محصول ماش شامل: برداشت دستی بوسیله کارگر و خرمنکوبی در بیرون مزرعه، درو محصول بوسیله بافه بند و خرمن کوبی آن در بیرون مزرعه و برداشت مستقیم محصول با کمباین غلات انجام گرفت.
فاکتور رطوبت دانه شامل دو سطح %20 و %15 بود. پس از تجزیه و تحلیل دادههای بدست آمده مشخص شد که تلفات برداشت تحت تاثیر فاکتور روشهای مختلف برداشت در سطح %1 معنی دار شد و نشان داد که در روشهای برداشت مکانیزه میزان تلفات به طور معنی داری افزایش یافته است بیشترین تلفات مربوط به برداشت با کمباین در رطوبت %20 در حدود 480 کیلوگرم - معادل 33 درصد میانگین عملکرد - در هکتار است، همچنین مشخص شد که تلفات برداشت تحت تاثیر فاکتور رطوبت نیز در سطح %1 معنی دار گشته و در رطوبت 15 درصد تلفات برداشت به طور معنی داری کاهش پیدا کرد به طوری که در این رطوبت تلفات برداشت با کمباین به 345 کیلو گرم کاهش یافت. اما با مقایسه هزینهها در سه روش برداشت مشخص شد که هزینههای برداشت با کارگر به طور معنی داری نسبت به روشهای مکانیزه افزایش یافته است. به طوری که هزینه برداشت یک هکتار ماش با کارگر در حدود 330 هزار تومان تمام میشود.
با توجه به نتایج حاصل و علی رغم افزایش تلفات برداشت بیشتر در روش برداشت با کمباین باز هم از دیدگاه اقتصادی در سطوح وسیع روشهای برداشت مکانیزه مقرون به صرفه است. البته استفاده از بافهبند در برداشت ماش به دلیل رطوبت ساقههای ماش توصیه نمیشود و به نظر می رسد این دستگاه کارایی مناسبی را در برداشت ماش ندارد.
مقدمه
با توجه به اهمیت کاشت گیاه ماش به عنوان محصول دوم در فصل تابستان در کشور و بالاخص استان خوزستان و با توجه به سطحی در حدود 1800هکتار کاشت ماش در استان خوزستان باید با نگاهی ویژه برداشت این محصول را رصد کرد و با استفاده از متدهای مکانیزه برداشت هزینه های تولید این محصول را کاهش داد و همزمان برای کاهش تلفات ناشی از برداشت مکانیزه تلاش کرد.
در واقع برای کنترل تلفات برداشت گیاه ماش باید بهینه ترین رطوبت برداشت را پیدا کرد .مشکل اساسی در زراعت حبوبات، مکانیزاسیون برداشت است. در حبوبات بطور متوسط 20درصد محصول در مرحله برداشت از دست می رود
با وجود افزایش سطح کشت، مکانیزه شدن مراحل تولید روند مناسبی نداشته است. به صورتی که در بیشتر نقاط کشور از گذشته ماش به صورت سنتی کاشت و برداشت می شود
رسیدگی دانه ها در یک دوره زمانی انجام نمی شود و این موضوع مشکلاتی را در برداشت و تلفات آن در پی دارد. روش های مختلفی در برداشت پیشنهاد شده است که در شرایط مختلف هر کدام مزایا و معایبی دارند. روش سنتی برداشت با دست در سطوح بالا کارایی ندارد و همین امر گسترش کاشت را تحت تاثیر دارد. روش های مکانیزه تلفات کمی و کیفی در پی دارد.در این مورد نقش رطوبت دانه ها در این تلفات بسیار مهم است. با توجه به اهمیت رطوبت در ریزش دانه و افزایش تلفات برداشت مسئله زمان در برداشت اهمیت بسزایی دارد. به نظر می رسد با امکان برداشت مکانیزه و کاهش زمان برداشت بتوان تلفات برداشت را کاهش داد.
هزینه های کارگری در کشور در پنج سال گذشته رشدی حدود 80 درصد داشته است و این مسئله اندیشیدن به روش های برداشت مکانیزه را بیش از پیش ضروری می دارد. شاید با بهبود روش های برداشت مکانیزه از نظر کاهش تلفات و افزایش کیفیت دانه ها از راه برداشت در رطوبت مناسب تولید بهتری به لحاظ کمی و کیفی ارائه داد
بخش عمده هزینه های تولید - بیش از 30درصد - در خصوص حبوبات مربوط به برداشت است. بالا بودن هزینه های تولید در روش های زراعت سنتی مانعی در افزایش سطح زیر کشت حبوبات است ]یاوری و همکاران [Rataj et al, 1988] .[1384 در تحقیقی نشان دادند که میزان اتلاف بذر در هنگام برداشت عدس و لوبیا، زمانی در حداقل بوده است که محصول ابتدا بریده شده و در ردیف هایی چیده شوند و سپس بوسیله ماشین برداشت با کوبنده تک سیلندر و با رطوبت %12/5 برای عدس و %15/5 برای لوبیا خرمنکوبی گردد.
مواد و روش ها
الف- روش نمونه گیری
این مطالعه جهت تعیین بهترین روش برداشت ماش در بهینه ترین رطوبت در مزرعه آزمایشی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان واقع در شهرستان ملا ثانی در 35 کیلومتری شمال اهواز در تابستان 1390انجام گرفت. آزمایش در قالب طرح آزمایشی اسپلیت پلات در سه تکرار انجام گرفت. بدین صورت که فاکتور نوع ماشین در سه سطح - کمباین، بافه بند و برداشت دستی با داس - در کرت های اصلی قرار گرفت و رطوبت با دو - سطح 15 درصد و 20 درصد - در کرت های فرعی قرار گرفت. جهت محاسبه و مقایسه هزینه ها در هر یک از سه روش برداشت از یک طرح امکان سنجی به صورت پرسشنامه در سه شهر دزفول، اهواز و شوشتر انجام گرفت و با توجه به هزینه های کارگری و کرایه ماشین آلات در این شهر ها، هزینه های مربوط به هر یک از روش ها تخمین زده شد.
ب- روش بررسی ضایعات ماش در مرحله برداشت
در این مرحله نمونه گیری با پلات گذاری در مزرعه در هنگام برداشت ماش انجام گرفت. جهت تعیین مقدار واقعی تلفات ماش در هر یک از روش ها افت ها به تفکیک محاسبه شد. تلفات شامل موارد ذیل بود.
1. تلفات طبیعی مزرعه
2. تلفات شانه برش - ریزش دانه ها -
3. تلفات شانه برش - عدم توانایی در برداشت -
4. تلفات واحد خرمنکوب+ واحد تمیز کننده
5. تلفات کل
این اندازه گیری ها از قسمت های مختلف کمباین جاندیر955که در مزرعه مشغول برداشت ماش بود به صورت ذیل انجام گرفته است.
افت طبیعی مزرعه
قبل از اینکه کمباین وارد مزرعه گردد، با انداختن قاب چوبی در ابعاد 0,5×0,5 متر در سه نقطه از مزرعه و جمع آوری دانه ها و غلاف های موجود در آن و توزین دانه های حاصل از آن مقدار افت محاسبه گردید.
افت شانه برش - ریزش دانه ها -
پس از اینکه کمباین سطحی از مزرعه را برداشت نمود قاب چوبی به ابعاد 0,5 ×0,5 متر در سه نقطه از قسمت های برداشت شده - که مواد خارج شده از عقب کمباین در آنجا ریخته نشده باشند - قرار داده و با جمع آوری دانه ها و غلاف های ریخته شده در قاب و توزین دانه های بدست آمده مقدار این افت بدست آمد.
افت شانه برش - عدم توانایی در برداشت -
پس از اینکه کمباین سطحی از مزرعه را برداشت نمود قاب چوبی به ابعاد 0,5 ×0,5 متر در سه نقطه از قسمت های برداشت شده قرار داده و غلاف های جدا نشده از بوته ها - که در اثر خوابیدگی بوته کمباین قادر به برداشت آنها نبوده است - را از بوته ها جدا کرده و پس از توزین دانه های ماش میزان این افت محاسبه گردید.
