بخشی از مقاله
چکیده :
گلپر ایرانی - - Heracelum persicum گیاهی است از تیره چتریان که از مدتها به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده بوده است. به دلیل ناقص بودن جنین و نیز وجود آندواسپرمی ضخیم در اطراف آن، بذراین گیاه بعد از رسیدن مدتها قادر به جوانه زنی نیست.در این آزمایش بذر گیاه گلپر ایرانی از منطقه هیر جمع آوري شده است در زیر نور خورشید خشک شده و در تمام مدت آزمایش در یخچال در دماي 4 درجه سانتی گراد نگهداري می شود. وزن 1000 دانه محاسبه شده و در تمام آزمایشات 10 بذر در 4 تکرار به طور تصادفی انتخاب می شود. ابتدا بذرها را در هیپوکلریت سدیم%1 به مدت 5 دقیقه قرار داده تا استریل شود. سپس با آب استریل شستوشو داده و روي کاغذ صافی واتمن شماره 2در 4 پتري دیش قرار می دهیم - کاغذ صافی را با 5 میلی لیتر آب مقطر مرطوب می کنیم - .
براي تأثیر تیمار سرمادهی مرطوب بر رشد جنین بذر ها را به طور جداگانه در دماي 4 درجه سانتی گراد به مدت 4 و 8 و 12 و 16 هفته در یخچال قرار می دهیم. نتایج بدست آمده حاکی بر آن بود که تیمار سرمادهی مرطوب در شرایط بهینه قادر است رشد جنین و جوانه زنی بذر ها را به صورت معنی داري افزایش دهد به طوري که در تأثیر تیمار سرمادهی مرطوب بر رشد جنین بیشترین شاخص مربوط به هفته شانزدهم و کمترین شاخص مربوط به هفته چهارم می باشد .
به طوري که میانگین طول جنین در هفته چهارم 2/13میلیمتر، هفته هشتم 3/38میلیمتر، هفته دوازدهم 5/75میلیمتر و در هفته شانزدهم 6/63میلیمتر می باشد. این در حالی است که میانگین طول جنین بذور خشک در حد 1/13 میلیمتر می باشد.نتایج بدست آمده حاکی از این نقطه است تیمار سرمادهی مرطوب به طور معنی داري با عث تحریک رشد جنین شده و می تواند منجر به حذف رکود بذر گردد.
مقدمه
گلپر - Heracleum persicum - خانواده چتریان در حدود 133 گونه گیاهی در منطقه مدیترانه وآسیاي مرکزي دارد.گیاه گلپر از گیاهان بارز و شناخته شده دارویی در کشور ما می باشد که از منطقه هیر از ارتفاعات استان اردبیل جمع آوري شده وبه لحاظ داشتن ترکیبات موثر از نوع کومارین ها ، اثرات بیولوژیک و دارویی فراوان دارد از این رو مطالعه روي اهلی سازي و کشت این گیاهان دارویی حائز اهمیت می باشد.
نخستین قدم در راه کشت و اهلی سازي گیاهان دارویی خودرو مطالعه نحوه جوانه زنی بذر و تولید دانه رست می باشد. با این حال به نظر می رسد همانند بقیه گونه هاي خودرو تیره چتریان بذر این گونه نیز داراي رکود - خواب - عمیق بوده و جوانه زنی نیازمند به فعالیت هاي خاص جهت شکستن خواب است - . - 1 یکی از مهم ترین مکانیزم هاي حفظ بقاء در گیاهان توانایی آن ها در به تاخیر انداختن جوانه زنی و خواب بذردر طبیعت است. خواب، استراحت یا وقفه موقت در رشد گیاه بوده که در این وضعیت با وجود مناسب بودن شرایط براي جوانه زنی، بذر براي مدت نامعلومی در حالت استراحت باقی می ماند.
معمولا بذر گونه هاي وحشی خواب شدیدتري را نشان می دهند. یکی از مشکلات اصلی در گیاهان دارویی این است که جوانه زنی بذر این گیاهان در شرایط محیطی طبیعی مطلوب بوده، ولی تحت شرایط آزمایشگاهی یا زراعی، مناسب نیست. با توجه به مشکلا تی که در رابطه با جوانه زنی طبیعی بذرهاي Heracelum persicum وجود دارد، در این تحقیق به بررسی تأثیر تیمار سرمادهی مرطوب بر شکست خواب و تحر یک جوانه زنی بذرهاي این گیاه و پیشنهاد مؤثرترین تیمار در افزایش طول جنین و جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه پرداخته شده است. گلپر گیاهی گلدار، علفی و چندساله از تیره چتریان است. این گیاه، بومی ایران است و در ناحیههاى نمناك وکوهستانی ایران و مناطق پیرامونی می روید.گلهاى آن سفید مجتمع به صورت چتر در انتهاى ساقههاى گلدهنده در قسمت بالاى گیاه ظاهر می شود.
میوه آن تخم مرغی، کمی ضخیم و معطر به رنگ سبز تیره به طول 1/5 سانتیمتر است. همه گونه هاى سرده گلپران معطر هستند و برخی گونهها در آشپزى ایرانی به عنوان ادویه کاربرد دارند.گونههاى دیگرى از گلپر مثل گونه کاندیکانز در صنعت داروسازى کاربرد دارد.
برگ هاى آن با چاكهاى عمیق به شکل پنجه غاز شبیه برگ آنژلیکا، به طورى که این چاكها برگ را به چند برگ تقسیم می کند و هر نیمه برگ نوكتیز و دندانه دار است. این گیاه داراي مواد معطر مخصوص، مرکب از صمغ هاي مختلف است. جوانه ها، ساقه ها و غنچه هاي نورسته آن بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. دانه هاي خشک این گیاه که بسیار معطر است همراه با اغذیه و به عنوان ادویه مصرف عمومی و همگانی دارد. برگ ها و ساقه هاي گلپر در زمستان از بین می رود ولی ریشه هاي ضخیم آن باقی مانده و در بهار سال بعد ساقه هاي بلند دیگري از آن ها رشد می کند و بالا می رود. ساقه گلپر توخالی و ضخیم بوده و ارتفاع آن گاهی از قد انسان هم بلندتر است.
برگ آن شبیه برگ کلم ولی بزرگتر و گل آن چتري و سفید رنگ است که ثمرش - میوه اش - پس از رسیدن، سفید ، مدور، پهن ، شبیه به سکه پول و بسیار خوشبو است. ساقه و برگ گلپر که گلپر ترشی نامیده می شود، داراي همان خواص است و خوردن آن با خوراك و یا افزودنش به ترشی ها بسیار مفید بوده و از فساد و خراب شدن ترشی نیز جلوگیري می کند. طبیعت گلپر،گرم بوده و آن را با اسامی کاشم نیز می شناسند. گیاه گلپر گیاهی معطر است واز قدیم آن را براي خوش بو کردن غذا به کار می برند.
طبق تحقیقاتی که در مورد این گیاه انجام گرفته،گلپر خاصیت ضد میکروبی هم داشته و کشنده باکتري هاست . نام دیگرگلپر در زبان فارسی »انگدان« است ولی عدهاى آن را »انجدان« نامیدهاند. مواد شیمیایی موجود در گلپر عبارتند از: استات هکسیلیک، استات استیلیک و بوتیرات متیلیک و بوتیرات اتیلیک و اسید هاي مختلف دیگر که بوي تند آن از آنهاست. از نظر ترکیبهاي شیمیایی در گیاه گلپر اسانس روغنی و فرار وجود دارد که از گرد آن براي معطر ساختن بعضی غذاها استفاده می شود.
از نظر خواص درمانی ،گلپر ضد نفخ است و به هاظمه و رفع سوء هاظمه کمک می کند. آنتول در گلپر وجود دارد ،موارد استفاده آن به به عنوان طعم دهنده در صنایع غذایی و دارویی به دلیل بو و طعم دهنده در صنایع قنادي و شیرینی، در محلول هاي دهان شوي،در خمیر دندان و یا گرده هاي مورد استفاده در دندانپزشکی، در آشامیدنی هاي غیر الکلی و فرآورده هاي دارویی، عامل حساس کننده در بیرنگ کردن فیلمهاي عکاسی رنگی، عامل جذب کننده مواد در مشاهدات میکروسکوپی و عامل ضد نفخ در مصارف دارویی می باشد.
مواد و روش ها
بذرهاي گلپر ایرانی - - Heracleum persicum از منطقه هیر جمع آوري گردید. ابتدا وزن 1000 دانه محاسبه شد.سپس دانه ها را در هیپوکلریت سدیم %1 به مدت 5 دقیقه قرار داده تا استریل شود سپس با آب معمولی و بعد با آب مقطر به طور کامل شست وشوداده شد.سپس در زیر نور خورشید خشک شده و در تمام مدت آزمایش در یخچال دماي 4 درجه سانتی گراد نگهداري شد - کاغذ صافی را با 5 میلی لیتر آب مقطر مرطوب شد - .
در این قسمت از آزمایش به منظور تأثیر دماي پایین در سرمادهی مرطوب بر رشد جنین، بذرها مورد بررسی قرار گرفتند. در تمام طول آزمایش بذرها دریخچال در دماي ثابت 4 درجه سانتی گراد به مدت 4و 8 و 12 و 16 هفته قرار داده شد. پس از هر دوره زمانی 10 عدد بذر به طور تصادفی انتخاب شد. سپس توسط پنس باریک و سوزن در زیر دستگاه لوپ جنین بذرها خارج گردید، در طول استخراج بذر باید دقت کرد که جنین بذرها آسیب نبینند. سپس توسط خط کش میلی متري جنین بذرها اندازه گیري شد و بعد از آن به شیشه پنی سیلین حاوي الکل %70 انتقال داده شد.
