بخشی از مقاله
چکیده
خواب بذر یکی مهمترین فاکتورهاي محدود کننده جوانهزنی گیاهان مرتعی، دارویی و درختان به شمار میرود. بر این اساس، به منظور تعیین مناسبترین تیمار شکست خواب بذور سرو شیرازي آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با دوازده تیمار آزمایشی در سه تکرار انجام شد. تیمارهاي آزمایشی شامل سطوح مختلف جیبرلیک اسید - صفر - آب مقطر - ، 100 ، 200 و 300 پیپیام - به مدت 24 ساعت، به همراه سرمادهی به مدت 10 و 20 روز بود.
نتایج نشان داد تمامی تیمارها در مقایسه با تیمار شاهد سبب افزایش درصد و سرعت جوانهزنی، طول ساقهچه و وزن خشک گیاهچه شدند. تیمار 300 پیپیام جیبرلیک اسید با 20 روز سرمادهی و تیمار شاهد به ترتیب بیشترین و کمترین سرعت و درصد جوانهزنی، طول ساقهچه و وزن خشک گیاهچه را داشتند. بر اساس نتایج بالا میتوان استنباط کرد که کاربرد 300 پیپیام جیبرلیک اسید با 20 روز سرمادهی نقش بسزایی در شکست خواب و تحریک جوانهزنی بذور سرو شیرازي دارد.
کلمات کلیدي: جیبرلیک اسید، خواب بذر، سرمادهی، وزن خشک گیاهچه
مقدمه
سرو شیرازي با نام علمی از خانواده گیاهی درختی همیشه سبز، سوزنی برگ، مخروطی شکل و باریک داراي تنه قهوه اي مایل به خاکستري و برگهاي کوچک سبز تیره و متراکم میباشد. در بسیاري از گونه هاي گیاهی با بررسی شرایط محیطی طبیعی رشد گیاه میتوان به راههایی براي شکستن خواب بذر آنها پی برد. نتایج اکثر تحقیقات نشان داده است که برخی بذور بویژه بذر گیاهان مرتعی، دارویی، درختان، علف ها رز و سایر گونههاي وحشی به دلیل سازگاري اکولوژیکی داراي مکانیسمهاي مختلف خواب مانند پوسته سخت، فیزیولوژیکی، القایی و غیره میباشند، لذا جوانهزنی و استقرار یکنواختی را ندارند.
در حقیقت خواب حالتی است که بذرهاي یک گونه حتی اگر در شرایط مناسب محیطی - رطوبت، دما و... - قرار گیرند، قادر به جوانهزنی نباشند . - 3 - بدیهی است که حالت خواب در بذرها براي گیاهان سودمند است. زیرا در این حالت بذر روي گیاه مادري جوانه نخواهد زد و فرصت پراکنش دارد. از سويد دیگر بذر در این حالت غیرفعال است و در نتیجه بسیاري از تنشهاي محیطی و شرایط نامناسب اقلیمی را بهتر تحمل میکند که این امر تداوم نسل و بقائ گونه گیاهی را تضمین میکند و . لذا فیزیولوژیستهاي گیاهی همواره علاقمند به بررسی علل خواب بذر و همچنین در پی یافتن روشهاي شکست آن بودهاند. آزمونهاي مختلفی جهت شکستن خواب و تحریک جوانهزنی بذر گیاهان، پیشنهاد شده است.
از مهمترین این روشها میتوان استراتیفیکاسیون، خراشدهی - مکانیکی و شیمیایی - ، استفاده از محلولهاي مختلف تحریک کننده جوانهزنی - جیبرلین، نیترات پتاسیم، اسید نیتریک، تیوره، پلیاتیلن گلایکول، اتانول و - …، تناوبهاي نوري، دمایی و غیره را اشاره نمود اسید جیبرلیک A - ن - یکی از هورمون هاي مهم رشد است که نقش بسیار مهمی در شکستن خواب بذر، جایگزینی سرمادهی در بذرهاي دا راي پوسته سخت و در نهایت جوانهزنی بذر گیاهان دارد .
خواب و جوانهزنی بذر گیاهان به عوامل ژنتیکی و شرایط محیطی موثر بر رشد و نمو بذر بر روي بوته مادري و شرایط پس از برداشت بستگی دارد . بنابراین تهیه اطلاعاتی در زمینه خصوصیات کیفی بذر گونههاي گیاهی در تولید و پرورش این گیاهان و استقرار آنها جهت دستیابی به عملکرد کیفی و کمی حائز اهمیت است بنابراین، با توجه به اینکه گزارشی در ارتباط با تیمارهاي شکست خواب بذر سرو شیرازي وجود ندارد، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر جیبرلین و سرما و اثر توام آنها بر شکست خواب بذر سرو شیرازي انجام شد.
مواد و روشها
این آزمایش به منظور بررسی اثر تیمارهاي مختلف شکست بذر خواب بذر سرو شیرازي در بهار 1393-94 در آزمایشگاه زراعت، دانشگاه صنعتیاصفهان، بر پایه طرح کاملا تصادفی با دوازده تیمار با سه تکرار انجام شد. تیمارهاي آزمایشی شامل سطوح مختلف جیبرلیک اسید - صفر - آب مقطر - ، 100 ، 200 و 300 پیپیام - به مدت 24 ساعت، به همراه سرمادهی به مدت 10 و 20 روز در دماي 5 درجه سانتیگراد بود. پس از اعمال تیمارهاي ذکر شده، 25 بذر درون پتريدیشهاي به قطر 10 سانتیمتري حاوي کاغذ صافی قرار داده شد.
به هر پتريدیش به میزان هشت میلیلیتر آب مقطر اضافه گردید و سپس پتريدیشها متناسب با تیمار مورد نظر در ژرمیناتور و در دماي 25 درجه سانتیگراد قرار گرفتند. جهت برآورد سرعت و درصد جوانهزنی بر اساس روابط 1 و - 4 - 2 شمارش بذور جوانه زده بهصورت روزانه انجام شد. ظهور ریشهچه به طول دو میلیمتر معیار بذر جوانهزده تلقی شد . تعداد بذور جوانه زده در روز ط ام، ش تعداد کل بذور کشت شده ، ذگ تا غگ درصد بذرهاي جوانه زده در شمارش یکم تا غ ام، غلا زمان از ابتداي کاشت تا شمارش غ ام بر حسب روز میباشد. در پایان آزمایش طول ریشهچه، ساقهچه و وزن خشک گیاهچه اندازهگیري شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار انجام شد. مقایسه میانگینها با آزمون خحع و در سطح احتمال پنج درصد صورت گرفت.
نتایج و بحث
بر اساس نتایج تجزیه واریانس اثر تیمار آزمایشی بر درصد و سرعت جوانهزنی، طول ساقهچه و وزن خشک گیاهچه از نظر آماري در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود - جدول . - 1 بیشترین و کمترین درصد و سرعت جوانهزنی به ترتیب در تیمارهاي جیبرلیک 300 - پیپی ام - با 20 روز سرمادهی و آب مقطر بدست آمد. تمامی تیمارها نسبت به تیمار آب مقطر، درصد جوانهزنی بالاتري را نشان دادند. به طور کلی میتوان بیان کرد که اعمال سرمادهی در تیمار آب مقطر و سطوح جیبرلیک سبب افزایش درصد جوانهزنی نسبت به عدم سرمادهی شد به نظر میرسد یکی از دلایل احتمالی
خواب بذر در بذور گیاه سرو شیرازي، عدم تناسب هورمونی در این گیاه است که کاربرد سرما و جیبرلین خارجی این تعادل را به سمت افزایش جوانهزنی سوق میدهد. جیبرلیک اسید A - ن - یکی از هورمونهاي مهم رشد - است که نقش بسیار مهمی در شکستن خواب بذر، جایگزینی سرمادهی در بذرهاي داراي پوسته سخت و در نهایت جوانهزنی بذر گیاهان دارد .
عمو آقاییدر مطالهاي بر روي بذور گیاه کما نتایج مشابهی مبنی بر افزایش درصد جوانهزنی با کاربرد 500 پیپیام جیبرلین به همراه سه هفته سرمادهی را گزارش کرد. در مطالعهاي دیگر گریپسون در بررسی تاثیر جیبرلیک بر روي گیاه مرتعی لیموس بیان داشت که اسید جیبرلیک یک تیمار مناسب براي شکستن خواب بذر، سرعت و درصد جوانهزنی این گونه مرتعی میباشند. براي هر تیمار آزمایشی میانگینهایی که داراي حروف مشابهاند، براساس آزمون خحع تفاوت معنیداري با یکدیگر ندارند. از نظر طول ریشهچه تفاوت معنیداري در بین تیمارهاي آزمایشی وجود نداشت توام با 20 روز سرمادهی و تیمار شاهد به ترتیب بیشترین و کمترین طول ساقه چه را داشتند تمامی تیمارهاي آزمایشی نسبت به تیمار شاهد طول ساقهچه بیشتري را نشان دادند.
