بخشی از مقاله
چکیده :
گلپر ایرانی - - Heracelum persicum گیاهی است از تیره چتریان که از مدتها به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده بوده است. به دلیل ناقص بودن جنین و نیز وجود آندواسپرمی ضخیم در اطراف آن، بذراین گیاه بعد از رسیدن مدتها قادر به جوانه زنی نیست.در این آزمایش بذر گیاه گلپر ایرانی از منطقه هیر جمع آوري شده است در زیر نور خورشید خشک شده و در تمام مدت آزمایش در یخچال در دماي 4 درجه سانتی گراد نگهداري می شود. وزن 1000 دانه محاسبه شده و در تمام آزمایشات 10 بذر در 4 تکرار به طور تصادفی انتخاب می شود.
ابتدا بذرها را در هیپوکلریت سدیم%1 به مدت 5 دقیقه قرار داده تا استریل شود. سپس با آب استریل شستوشو داده و روي کاغذ صافی واتمن شماره 2در 4 پتري دیش قرار می دهیم - کاغذ صافی را با 5 میلی لیتر آب مقطر مرطوب می کنیم - . براي تأثیر تیمار تناوب دمایی بر رشد جنین به طور شبانه روزي بذرها را در دماي 15 /4 درجه سانتی گراد به مدت 4 و 8 و 12 و 16 هفته در انکوباتور قرار داده شد. در دماي بالا دانه ها را در دماي 25 درجه سانتی گراد به مدت 4 و 8 و 12و 16 هفته در انکوباتور قرار می دهیم. نتایج بدست آمده حاکی بر آن بود که تیمار تناوب دمایی در شرایط بهینه قادر است رشد جنین و جوانه زنی بذر ها را به صورت معنی داري افزایش دهد
به طوري که در تأثیر تیمار تناوب دمایی بر رشد جنین بیشترین شاخص مربوط به هفته شانزدهم و کمترین شاخص مربوط به هفته چهارم می باشد .به طوري که میانگین طول جنین در هفته چهارم 3/31میلیمتر، هفته هشتم 4میلیمتر، هفته دوازدهم 5/25میلیمتر و در هفته شانزدهم 6/63میلیمتر می باشد. این در حالی است که میانگین طول جنین بذور خشک در حد 1/25 میلیمتر می باشد.نتایج بدست آمده حاکی از این نقطه است تیمار تناوب دمایی به طور معنی داري با عث تحریک رشد جنین شده و می تواند منجر به حذف رکود بذر گردد.
مقدمه
در طبیعت ، خواب بذر فرایندي است که به گونه هاي مختلف اجازه می دهد تا در شرایط محیطی خاص زنده بمانند. خواب باعث می شود تا عمل جوانه زنی در بهترین زمان و مکان انجام شود تا گیاهچه کوچک و ضعیف صدمه نبیند. البته در گیاهان زراعی سعی شده است تا این خواب از بین برود 1 - و3و. - 6 خواب به دو گروه تقسیم بندي می شود:
خواب اولیه -این خواب زمانی ایجاد می شود که بذر بر روي گیاه قرار دارد و در زمان برداشت بذر در آن وجود دارد و خواب ثانویه- این خواب براي جلوگیري از جوانه زنی بوده و زمانی ایجاد می شود که بذر از گیاه جدا شده و در شرایط نامطلوب محیطی قرار گیرد. در واقع بذر در ابتدا داراي خواب نبوده و شرایط نامساعد آن را به خواب می برند.
گلپرایرانی - Heracleum - persicum از گیاهان بارز و شناخته شده دارویی در ایران می باشد که به لحاظ داشتن ترکیبات موثر از نوع کومارین ها ، اثرات بیولوژیک و دارویی فراوان دارد .همانند سایر گونه هاي خودرو تیره چتریان بذر این گونه نیز داراي رکود - خواب - عمیق بوده و در شرایط عادي قادر به جوانه زنی نیست. خانواده چتریان در حدود 133 گونه گیاهی در منطقه مدیترانه وآسیاي مرکزي دارد. یا گیاه گلپر ایرانی که از خانواده Apiaceae است
یکی از 10 گونه جنس هراکلوم در ایران است .گیاه گلپر ایرانی یک گیاه یک ساله می باشد که در نیمه شمالی کشور در ارتفاعات 1500 متر و بالاتر رشد می نماید. از نظر ترکیبهاي شیمیایی در گیاه گلپر اسانس روغنی و فرار وجود دارد که از گرد آن براي معطر ساختن بعضی غذاها استفاده می شود. از نظر خواص درمانی ،گلپر ضد نفخ است و به هاظمه و رفع سوء هاظمه کمک می کند. خواص غذایی – دارویی گیاه گلپر شامل: مقوي معده و سایر اندام هاي دستگاه گوارش و دفع کننده نفخ دستگاه گوارش، ضد عفونی کننده و میکروب کشی قوي و مقوى کلیه و از بین برنده بلغم می باشد. از این رو بذر این گیاه داراي خواب می باشد که تحت تأثیر تیمار تناوب دمایی این خواب حذف می گردد.
مواد و روش ها
بذرهاي گلپر ایرانی - - Heracleum persicum از منطقه هیر جمع آوري گردید. ابتدا وزن 1000 دانه محاسبه شد.سپس دانه ها را در هیپوکلریت سدیم %1 به مدت 5 دقیقه قرار داده تا استریل شود سپس با آب معمولی و بعد با آب مقطر به طور کامل شست وشوداده شد. سپس در زیر نور خورشید خشک شده و در تمام مدت آزمایش در یخچال دماي 4 درجه سانتی گراد نگهداري شد - کاغذ صافی را با 5 میلی لیتر آب مقطر مرطوب شد - . بعد از 4 هفته ابتدا پتري دیش هارا شست وشوي داده سپس ضدعفونی پتري دیش ها و کاغذ صافی واتمن شماره 2 توسط آون در دماي 180 درجه سانتی گراد به مدت 2 ساعت انجام شد.
براي بررسی تأثیر مدت زمان به طور شبانه روزي بذرها را در دماي 15/ 4 درجه سانتی گراد به مدت 4 و 8 و 12 و 16 هفته در انکوباتور قرار داده شد.پس از هر دوره زمانی 10 عدد بذر به طور تصادفی انتخاب شد. سپس توسط پنس باریک و سوزن در زیر دستگاه لوپ جنین بذرها خارج گردید، در طول استخراج بذر باید دقت کرد که جنین بذرها آسیب نبینند. سپس توسط خط کش میلی متري جنین بذرها اندازه گیري شد و بعد از آن به شیشه پنی سیلین حاوي الکل %70 انتقال داده شد.
شکل-1 طول جنین در دوره هاي زمانی مختلف - بذر خشک، چهار، هشت، دوازده، شانزده هفته -
نتایج
تجزیه واریانس داده نشان داد که تناوب دمایی اثر مطلوب و معنی داري در شکست خواب بذر و افزایش طول جنین گلپر ایرانی دارد. مطالعات گذشته نیز نشان دادکه اکثر بذرهاي تیره چتریان، درجات مختلفی از الگوي خواب فیزیولوژکی را از خود نشان می دهند. نتایج تحلیل واریانس طول جنین نشان می دهد که طول جنین دراین تیمار ، در سطح %1 تفاوت معنی داري بین سطوح آزمایش 12 - و 16 هفته - داشت.
نتایج نشان داد تیمار تناوب دمایی اثر معنی داري بر روي افزایش طول جنین بذر دارد. افزایش زمان تیمار با تناوب دمایی باعث افزایش طول جنین شد که اهمیت دوره تیماردهی را نشان می دهد. نتایج بدست آمده حاکی بر آن بود که تیمار تناوب دمایی در شرایط بهینه قادر است رشد جنین بذر ها را به صورت معنی داري افزایش دهد به طوري که در تأثیر تیمار تناوب دمایی بر رشد جنین بیشترین شاخص مربوط به هفته شانزدهم و کمترین شاخص مربوط به هفته چهارم می باشد .به طوري که میانگین طول جنین در هفته چهارم 3/31میلیمتر، هفته هشتم 4میلیمتر، هفته دوازدهم 5/25میلیمتر و در هفته شانزدهم 6/63میلیمتر می باشد. این در حالی است که میانگین طول جنین بذور خشک در حد 1/13 میلیمتر می باشد. نتایج بدست آمده حاکی از این نقطه است تیمار تناوب دمایی به طور معنی داري با عث تحریک رشد جنین شده و می تواند منجر به حذف رکود بذر گردد.
شکل-2 نمودار طول جنین در تیمار تناوب دمایی
