بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر مقادیر و زمان محلول پاشی نیتروژن بر خصوصیات کمی و کیفی علوفه ذرت و سورگوم علوفه ای آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل درقالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور درتابستان 1390 اجرا گردید. فاکتورها شامل دو گیاه علوفه ای ذرت - SC 704 - و سورگوم - Speed Feed - ، سه زمان محلول پاشی - یک هفته قبل از ظهور گل تاجی، پنجاه درصد ظهور کاکل بلال در ذرت - تورم برگ پرچمی و اواسط گرده افشانی در سورگوم - و ابتدای دانه شیری در هر دو گیاه - و سه غلظت نیتروژن از منبع کود اوره 0 - ،5 و7/5 در هزار - بود. نتایج نشان داد که غلظت نیتروژن در افزایش عملکرد علوفه تر، وزن خشک تک بوته، درصد پروتئین علوفه، میزان کلروفیل برگ و درصد پروتئین خام برگ تأثیر معنی داری داشته است. بیشترین مقدار صفات اندازه گیری شده در هر دو گیاه در غلظت 5 و 7/5 در هزار اوره نسبت به غلظت صفر - محلول پاشی فقط با آب - بدست آمد. زمان محلول پاشی در افزایش میزان کلروفیل و پروتئین برگ دو گیاه تأثیر معنی داری نشان داد و بیشترین میزان کلروفیل و پروتئین برگ در زمان پنجاه درصد ظهور کاکل بلال ذرت و مرحله گرده افشانی سورگوم و ابتدای دانه شیری هر دو گیاه بدست آمد. نتایج این بررسی نشان داد که مقدار و زمان محلول پاشی می تواند در افزایش ویژگی های کمی و کیفی ذرت و سورگوم علوفه ای تأثیر معنی داری داشته باشد.
واژههای کلیدی
کود نیتروژنه، زمان محلول پاشی، عملکرد علوفه، پروتئین
-1 مقدمه
ذرت و سورگوم علوفه ای به ترتیب سومین و پنجمین گیاهان زراعی در دنیا به شمار می روند. این دو گیاه برای تغذیه دام های گوشتی و طیور بسیار مناسب و خوش خوراک بوده و در جیره غذایی و ترکیبات کنستانتره دارای اهمیت فوق العاده ای است و بخصوص علوفه تازه و سیلو شده ی آن بیشترین مصرف را در بین دام ها دارد . - 1 - تحقیقات انجام شده نشان می دهد که با انتخاب مناسب عوامل زراعی از جمله مصرف صحیح عناصر غذایی می توان عملکرد کمی و کیفی ذرت را افزایش داد . - 13 - گیاه سورگوم نیز با دارا بودن ویژگی هایی چون عملکرد بالا در واحد سطح، قدرت پنجه زنی زیاد و ارزش غذایی مناسب به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک از اهمیت قابل توجهی برخوردار است . - 6 -
گزارشات متعددی حاکی از آن است که مصرف نیتروژن عملکرد علوفه تر و خشک در هکتار و محتوای پروتئین را افزایش داده است 6 - ، 11، . - 12 جهت دستیابی به عملکرد بالا در ارقام دارای پتانسیل عملکرد زیاد، لازم است مواد غذایی مورد نیاز گیاه در زمان مناسب و به مقدار کافی در اختیار گیاه قرار داده شود . - 9 - استیون و همکاران - 23 - گزارش کردند که محلول پاشی کود نیتروژنه، تأثیر کاربرد مواد غذایی را افزایش می دهد و موجب می شود که مواد غذایی به راحتی توسط برگ جذب شده و میزان محصول تحت تأثیر قرار بگیرد. افزایش میزان نیتروژن و کاربرد آن در دفعات بیشتر باعث طولانی شدن دوره رشد رویشی ذرت شده که می تواند تشکیل آسمیلات، اختصاص آن به ساقه و در نهایت ارتفاع گیاه را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد . - 7 - تحقیقات زیادی در رابطه با استفاده از دستگاه کلروفیل متر SPAD روی ذرت، برنج، گندم، سیب زمینی و سایر محصولات کشاورزی صورت گرفته و کارایی بالای این روش در ارزیابی وضعیت نیتروژن گیاه و تعیین میزان کود نیتروژن مورد نیاز گیاه در مراحل مختلف رشد جهت حصول عملکرد مطلوب مشخص شده است . - 17 - بخاطر نقش تعیین کننده و جایگاه خاص گیاهان علوفه ای، این پژوهش برای افزایش کیفیت علوفه ذرت و سورگوم در مزرعه و کاهش نیاز مصرف کننده - دامدار - به مکملهای غذایی گران قیمت و با حداقل هزینه برای تولید کننده - کشاورز - ، در شهرستان نیشابور اجراء گردید.
-2 مواد و روش ها
این آزمایش مزرعه ای در کرت هایی با مساحت 18 متر مربع 6×3 - متر - در اراضی زراعی واقع در شهرستان نیشابور - حد فاصل مدار 35 درجه و چهل دقیقه تا 36 درجه و50 دقیقه و طول جغرافیایی 58 درجه و 15 دقیقه تا 59 درجه و 15 دقیقه - در تابستان 1390 به اجرا درآمد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل و 3 تکرار بود که پلات اصلی شامل دو گیاه ذرت و سورگوم علوفه ای و پلات های فرعی شامل سه سطح محلول پاشی نیتروژن 0 - ، 5 و 7/5 درهزار - و سه زمان - یک هفته قبل از ظهور گل تاجی، پنجاه درصد ظهور کاکل بلال ذرت و اواسط گرده افشانی سورگوم و ابتدای شیری دانه - می باشد. رقم ذرت علوفه ای در این آزمایش سینگل کراس 704 و سورگوم رقم هیبرید اسپید فید بودند. هر کرت آزمایشی شامل 4 خط کاشت به طول 6 متر، فاصله بین خطوط 75 سانتی متر و فاصله بوته ها در روی خطوط برای ذرت 15 سانتی متر و برای سورگوم 8 سانتیمتر و کشت به صورت دو ردیفه صورت گرفت. نمونه گیری از عمق 0-30 سانتیمتری خاک محل اجرای طرح قبل از کشت صورت گرفت که نتایج فیزیکی و شیمیایی آن در جداول 1و 2 آمده است. عملیات زراعی مطابق روش های معمول شامل شخم، دیسک و تسطیح صورت گرفت. اولین آبیاری پس از کاشت بذور انجام شد به صورتی که پشته ها کاملا" خیس شدند. آبیاری های بعدی نیز هر دو هفته یک بار انجام شد. بوته ها در انتهای دوره خمیری که بهترین زمان برای برداشت علوفه برای سیلو می باشد، از مساحت مشخصی از دو لاین وسط از هر کرت جهت اندازه گیری عملکرد نهایی و اجزای عملکرد برداشت شدند و سپس به آزمایشگاه منتقل شدند. در آخرین نمونه برداری برخی صفات مانند عملکرد علوفه تر، وزن خشک بوته و درصد پروتئین علوفه سیلویی و برگ اندازه گیری شد. درصد پروتئین خام علوفه و برگ با استفاده از روش کجلدال تعیین گردید. برای اندازه گیری میزان کلروفیل برگ از دستگاه کلروفیل متر مدل SPAD-520 استفاده شد. برای تست نرمال بودن داده ها، تجزیه واریانس از نرم افزارMSTATC و مقایسه میانگین با آزمون LSD و رسم نمودارها نیز از نرم افزارExcel استفاده گردید.
جدول .1 برخی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش در عمق 30 سانتیمتری
-4 نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه تأثیر میزان محلول پاشی نیتروژن بر خصوصیات کمی و کیفی ذرت و سورگوم علوفه ای در جدول - 3 - ارائه شده است.
جدول .3 جدول تجزیه واریانس تأثیر میزان محلول پاشی نیتروژن بر خصوصیات کمی و کیفی ذرت و سورگوم علوفه ای
-1-4 عملکرد علوفه تر
نتایج تجزیه واریانس - جدول - 3 نشان می دهد که بین سطوح مختلف غلظت نیتروژن از نظر عملکرد علوفه تر اختلاف معنی داری در سطح آماری %1 وجود دارد. مقایسه میانگین ها - شکل - 1 نشان داد که با افزایش غلظت نیتروژن، عملکرد علوفه تر در هر دو گیاه افزایش پیدا کرده است، به طوری که بالاترین میزان عملکرد علوفه تر به ترتیب مربوط به غلظت 5 و 7/5 در هزار نیتروژن بوده و نسبت به شاهد - محلولپاشی فقط با آب -افزایش معنی داری پیدا کرده است. برخی تأثیر نیتروژن را در افزایش عملکرد به نقش تنظیم کنندگی نیتروژن در تولید آمینواسیدها و هورمون های گیاهی مرتبط با تقسیم و گسترش دیواره سلولی نسبت داده اند و برخی دیگر نقش نیتروژن را به توسعه مراحل نموی نسبت می دهند که در مراحل بعدی به دلیل دریافت انرژی نورانی بیشتر منجر به تولید ماده خشک بیشتر می گردد 4 - ، . - 22 گزارش های متعدد حاکی از آن است که بیوماس سورگوم علوفه ای به کاربرد نیتروژن واکنش مثبت نشان می دهد . - 5 -
-2-4 وزن خشک تک بوته
غلظت محلول پاشی نیتروژن تأثیر معنی داری بر وزن خشک تک بوته در سطح آماری %1 نشان داد - جدول. - 3 مقایسه میانگین داده ها - شکل - 2 نشان می دهد که اختلاف معنی داری بین غلظت های مختلف محلول پاشی نیتروژن وجود دارد. نتایج آزمایش طاهرخانی - 3 - نشان می دهد که با افزایش سطح کود نیتروژن، وزن کل تر و وزن خشک تک بوته افزایش یافته است. لیمون و مارتین - 14 - گزارش کردند که با افزایش نیتروژن، وزن تر و خشک علوفه و به طور کلی تجمع ماده خشک سورگوم افزایش پیدا می کند.
اثر برهمکنش گیاه و غلظت نیتروژن بر وزن خشک تک بوته نیز در سطح آماری %1 معنی دار گردید - جدول. - 3 نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها - شکل - 3 نیز نشان می دهد که بیشترین وزن خشک بوته در گیاه ذرت و غلظت 7/5 در هزار نیتروژن می باشد. در گیاه سورگوم نیز با افزایش غلظت نیتروژن وزن خشک بوته نسبت به غلظت شاهد افزایش معنی داری پیدا کرده است. محققان مختلف اظهار داشتند که ویژگی های فیزیولوژیک سورگوم مانند سهم برگ به نحو چشمگیری تحت تأثیر کود نیتروژن قرار می گیرد - . - 16
شکل-3 اثر برهمکنش گیاه و غلظت محلولپاشی نیتروژن بر وزن خشک بوته دوگیاه
-3-4 پروتئین علوفه سیلویی در زمان برداشت
نتایج حاصل از تجزیه واریانس - جدول - 3 نشان می دهد که غلظت محلول پاشی نیتروژن تأثیر معنی داری بر میزان پروتئین علوفه داشته است. مقایسه میانگین داده ها - شکل - 4 نیز مؤید این مطلب است که پروتئین علوفه در غلظت های 5 و 7/5 درهزار افزایش معنی داری نسبت به تیمار شاهد پیدا کرده است. کاربرد کود نیتروژن دار باعث افزایش غلظت پروتئین و رشد گیاه می شود . - 13 - ریاد و همکاران - 20 - نتیجه گرفتند که افزایش میزان نیتروژن موجب افزایش پروتئین خام، کربوهیدرات کل و خاکستر کل سورگوم علوفه ای می شود. پاتل و همکاران - 18 - بیان کردند که افزایش درصد پروتئین علوفه با افزایش نیتروژن، در نتیجه جذب بیشتر نیتروژن و افزایش رشد رویشی می باشد. برخی نتایج حاکی از این است که با افزایش مصرف کود نیتروژنه، درصد پروتئین در سورگوم علوفه ای افزایش می یابد . - 8 -
