بخشی از مقاله
چکیده
پدیده اعتیاد و درمان معتادین، نظر متخصصان علوم مختلف را به منظور استفاده از شیوه های پیشگیری و درمان به خود جلب کرده است تا سلامت روحی و جسمی به بیماران بازگردانده شود. هدف کلی پژوهش حاضر تاثثیر موسیقی درمانی بر کاهش اعتیاد و افسردگی معتادین به مواد مخدر در شهرستان خدابنده بود. روش : این پژوهش کاربردی با شیوه نیمه آزمایشی است و جامعه آماری تحقیق، شامل کلیه معتادین به مواد مخدر است که در شهرستان خدابنده تحت درمان قرار داشته اند، تعداد 60 نفر از معتادین به مواد مخدر مراجعه کننده به مرکز به روش نمونه گیری در دسترسانتخاب و به صورت تصادفی تعداد 30 نفر از آن ها بعد از همگن سازی از لحاظ متغیرهای مختلف به گروه کنترل و 30 نفر به گروه آزمایش تخصیص یافتند. برای گروه آزمایش، درمان به مدت 8 ماه و روزانه 5 ساعت به صورت انفرادی انجام می شد. گردآوری داده ها با پرسشنامه اضطراب، افسردگی و استرس - - DASS و آزمایش میزان مصرف متادون همراه با موسیقی با اجرای پیش و پس آزمون مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها : برای تحلیل داده ها از روش تحلیل کواریانس چند متغیره، لون و کالموگراف اسمیرونف و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده شد که نتایج به دست آمده نشان داد که موسیقی درمانی موجب کاهش میزان مصرف مواد مخدر و افسردگی می شود؛ یعنی بین موسیقی درمانی با کاهش اعتیاد و افسردگی رابطه معنادار وجود دارد . نتیجه گیری : یافته های پژوهش در تاثیر موسیقی درمانی بر کاهش اعتیاد و افسردگی معتادین به مواد مخدر نشان می دهد که موسیقی درمانی روش مفیدی در کاهش اعتیاد و افسردگی معتادین به مواد مخدر می باشد، بنابراین این تکنیک می تواند در استراتژی درمان به عنوان یکی از شیوه های کارآمد در درمان این افراد به کار گرفته شود.
کلید واژه :
موسیقی درمانی، اعتیاد، افسردگی
مقدمه
امروزه اعتیاد یک بیماری زیست شناختی، روانشناختی و اجتماعی بوده و عوامل متعددی در سوء مصرف و اعتیاد به مواد مخدر موثر هستند که در تعامل با یکدیگر منجر به شروع مصرف و سپس اعتیاد می شوند. واژه اعتیاد و معتاد تا حدودی با وابستگی ارتباط دارند. اعتیاد براساس تعریف DSM - IV - TR به عنوان اصطلاحاتی که در زمینه وابستگی به مصرف بکار می برند به معنای مصرف مکرر و افزایش یافته یک ماده که محرومیت از آن سبب بروز علائم ناراحتی و میل غیرقابل کنترل برای مصرف مجدد آن ماده می شود آمده است - جیمز سادوک و آلکوت سادوک به نقل از در زمینه اعتیاد بیشترین توجه به فعالیت نظام فعال ساز رفتاری معطوف است مواد در افراد معتاد می تواند از طریق رفع حالت های آزار دهنده و یا ناخوشایندی نظیر درد، اضطراب و یا افسردگی، رفتارهای پیش آیند خود را تقویت کنند. داده ها حاکی است که بیماران مبتلا به اختلالات افسردگی در کوشش برای ترک سیگار کمتر از مردم عادی موفق هستند علایم افسردگی در افراد مبتلا به سوء مصرف مواد یا وابستگی به مواد شایع است؛ حدود یک سوم تا نیمی از کسانی که سوء مصرف مواد شبه افیونی دارند یا به آن وابستگی دارند و حدود چهل درصد کسانی که سوء مصرف یا وابستگی الکل دارند زمانی در طول عمر خود واجد ملاک های تشخیصی اختلال افسردگی اساسی بوده اند. - جیمز سادوک و آلکوت سادوک به نقل از منابع افسردگی روانی متعدد است. مهم ترین منابع افسردگی روانی عبارتند از دموگرافی - جمعیتی - عوامل محیطی و عوامل اجتماعی روانی. موسیقی همیشه در زندگی بشر نقش آرام بخش، نشاط، سرزندگی، حزن، همدردی و شیدایی داشته موسیقی درمانی می تواند به طور موثر بیماری های ناشی از احساسات را در انسان ها درمان نماید. در تحقیقی که بر روی افرادی با بیماری های روحی شدید انجام گرفت مشخص شد که موسیقی موجب افزایش کیفیت زندگی این افراد می شود. مثلا نوشتن آهنگ موجب ابراز وجود این افراد می شود که تاثیر مثبتی بر آنان دارد نتایج معالجات نشان داده است که بیماران در هنگام اندیشیدن در مورد خود و تمدد اعصاب بهبودی چشمگیری با بررسی تحقیقات در زمینه موسیقی درمانی نشان داد که موسیقی می تواند به عنوان عامل شتاب دهنده مهمی در کمک به بیماران برای کسب مجدد کارکردهای شناختی و فیزیکی نقش ایفا نماید از آنجا که موسیقی نیاز عاطفی و احساسی است و منجر به تحریک سیستم عواطف در انسان می گردد و به عبارتی به تحریک احساس و حالتهای درونی و به هم حسی منجر شده و نیز موجب تقویت مهارت های شناختی توجه و تمرکز حافظه می گردد؛ گوش دادن به موسیقی ایجاد فضای جذاب و لذت بخش می کند و با توجه به آنکه افراد معتاد دارای ویژگی های درون فردی چون عزت نفس پایین، اضطراب زیاد، افسردگی، استرس، ناامیدی، کنترل فردی پایین، که با هم در مصرف مواد دخیل هستند و لذا با توجه به تغییرات بیشتری که موسیقی در حالات جسمی، عاطفی، اجتماعی و روانی افراد ایجاد می کند درمان افرادی که به مواد مخدر وابسته هستند ضروری است. و این تکنیک می تواند در استراتژی درمان به عنوان یکی از شیوه های کارآمد در درمان این افراد به کار گرفته شود این پژوهش با هدف بررسی تاثیر موسیقی درمانی بر کاهش اعتیاد و افسردگی معتادین به مواد مخدر در شهرستان خدابنده به دنبال پاسخگویی به این فرضیه بود که اجرای موسیقی درمانی بر کاهش اعتیاد و افسردگی معتادین به مواد مخدر تاثیر دارد.
روش: جامعهآماری تحقیق، شامل کلیه معتادین به مواد مخدر در شهرستان خدابنده بوده. تعداد 60 نفر از معتادین به مواد مخدر در شهرستان خدابنده به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و جهت تحلیل داده ها از روش مانکووا و اندازه گیری مکرر استفاده شد. نمونه گیری در پژوهش حاضر به این ترتیب بود که از معتادین به مواد مخدر مراجعه کننده مراکز درمانی که مورد بررسی قرار گرفتند تعداد 30 نفر از آن ها بعد از همگن سازی از لحاظ متغیرهای مختلف به گروه کنترل و 30 نفر به گروه آزمایش تخصیص یافتند. کار به مدت 8 ماه و روزانه 5 ساعت انجام گرفت.
در پژوهش حاضر پیش آزمون و پس آزمون با میزان مصرف متادون و افسردگی معتادین به مواد مخدر مورد بررسی قرار گرفته است. ابزار گرد آوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه اضطراب، افسردگی و استرس - - DASS و آزمایش میزان مصرف متادون، است. - - DASS یک پرسشنامه ی خود گزارش دهی 42 آیتمی است که شامل 3 فاکتور افسردگی، اضطراب و استرس می شود. این ابزار موارد فوق را در طی هفت روز گذشته مورد بررسی قرار می دهد.
پایایی سه فاکتور به میزان کافی برآورده شده است. همچنین پایایی به روش بازآزمایی نیز با %71 برای افسردگی به میزان کافی برآورده شده است. نتایج تحلیل عاملی نیز وجود سه فاکتور را نشان داده است.
ابزار دیگری که به منظور بررسی خصوصیات روان سنجی DASS در پژوهش های مختلف به کار رفته است عبارت است از تست افسردگی بک.
نتایج :
با توجه به اینکه اجرای تحلیل کوواریانس نیازمند وجود شروط و یا مفروضه هایی است ابتدا شروط زیر در مورد داده ها مورد بررسی قرار می گیرد و در صورت وجود پیش فرض ها داده ها مورد تحلیل قرار می گیرد.
-1 شرط نرمالیتی داده ها:
برای آگاهی از نرمال بودن داده های پیش آزمون و پس آزمون از آزمون ناپارامتریک کالموگراف اسمبرونف - - K-S استفاده شد. مقادیر - - K-S و مقدار - - sig در مورد هر یک از آزمون ها، توزیع داده نرمال است و وجود نرمالیتی بودن داده ها مورد تایید قرار می گیرد.
-2 شرط همسانی واریانس با آزمون لون برای بررسی شرط برابری واریانس ها از آزمون لون استفاده می شود داده های مربوط در جدول 1 آمده است.
با توجه به داده های جدول - 1 - مشاهده می کنیم که واریانس های دو متغییر وابسته با همدیگر تفاوت معنی داری ندارند.
شرط همسانی کوواریانس ها با آزمون ام باکس انجام شد. با توجه به مقادیر به دست آمده F= 0/95 - و - sig= 0/48 تفاوت معناداری بین کوواریانس وجود ندارد و شرط همسانی کوواریانس ها نیز در مورد داده ها وجود دارد.
با توجه به وجود پیش فرض های مورد نیاز برای اجرای تحلیل کوواریانس با استفاده از این آزمون تاثیر موسیقی درمانی بر وضعیت میزان مصرف مواد و افسردگی به تفکیک فرضیه های پژوهش بررسی می شود.
فرضیه ی شماره : 1 اجرای موسیقی درمانی در کاهش میزان استفاده از مواد مخدر در معتادان تاثیر دارد.
با توجه به داده های جدول f= 11/97 - 3 و - sig=0/001 اجرای موسیقی درمانی موجب کاهش میزان استفاده از مواد مخدر در معتادان شده است. بنابراین اجرای موسیقی درمانی موجب شده است تا میزان استفاده از مواد مخدر در معتادان به طور معناداری کاهش بیابد.
فرضیه شماره : 2 اجرای موسیقی درمانی در کاهش میزان افسردگی در معتادان تاثیر دارد.
با توجه به داده های جدول f= 9/97 - 3 و - sig= 0/003 اجرای موسیقی درمانی موجب کاهش میزان افسردگی در معتادان شده است. بنابراین اجرای موسیقی درمانی موجب شده است تا میزان افسردگی در معتادان به طور معناداری کاهش بیابد.
بحث:
مطالعه حاضر با هدف کلی تاثیر موسیقی درمانی بر کاهش اعتیاد و افسردگی در افراد معتاد به مواد مخدر انجام گرفته است. در این پژوهش اثر عامل موسیقی در درمان معتادین به مواد مخدر نشان داده شده است و نتیجه با پژوهش های راجیلو و همکاران - 2008 - ؛ هلمز وویانکو - 2006 - و لگر وبیگر - 2007 - هماهنگ است، از سوی دیگر در تبیین اهداف خرد پژوهش مشخص شد موسیقی موجب تاثیرگذاری بر سیستم عواطف - لیمبیک - می شود؛ به بیانی جلسات موسیقی درمانی در افراد معتاد موجب گردید تا مقدار دوز داروی تجویز شده برای معتادین در گروه آزمایش کاهش یابد و تاثیر موسیقی بر کاهش اعتیاد را نمایان سازد که نتایج پژوهش حاضر با یافته های کنکل - 2000 - هماهنگ است، هنر درمانی یکی از شیوه های قدیمی و رایج است و با توجه به کامل نبودن اثربخشی درمان دارویی و توجه روزافزون به روش های غیردارویی ، هنر درمانی به ویژه موسیقی درمانی به عنوان یکی از شیوه های رایج درمان مورد توجه قرار گرفته است، گلد - 2009 - ؛ هل دان - - 2009؛ ویلگرام - . - 2009 در تبیین یافته های دیگر مورد نظر پژوهش در این بخش می توان به این نکته اشاره کرد که موسیقی درمانی افسردگی در افراد معتاد را کاهش می دهد و از این نظر با یافته های گلد، هل دام، داهلی ویلگرام - 2009 - هماهنگ است که آنان نشان دادند موسیقی درمانی به عنوان درمان مکمل به افراد مبتلا کمک می کند تا وضعیت عمومی خود را در رابطه با عملکرد ذهنی و اجتماعی بهبود بخشند و لیلن - 2008 - در پژوهش دیگری نشان داد که موسیقی باعث افزایش عواطف مثبت می شود . باکستر - 2006 - نشان داد که موسیقی به عنوان عامل شتاب دهنده نقش مهمی در کمک به بیماران برای کسب مجدد کارکردهای شناختی و فیزیکی
