بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر کاربرد کمپوست زباله شهری و کود دامی - گاوی و گوسفندی - روی برخی از خصوصیات فیزیکی خاک، آزمایشی در چارچوب طرح کاملا تصادفی با 15 تیمار و در 3 تکرار در سال 1395-1396 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا گردید. تیمارهای کودی شامل :T1 تیمار شاهد - بدون کاربرد کود آلی و کود شیمیایی - ، :T2 تیمار کودشیمیایی که در آن عناصر N، P، K به ترتیب به میزان 250، 100 و 100 کیلوگرم در هکتار به ترتیب از منبع اوره ، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم، 15 :T3 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 15 :T4 تن کود گوسفندی در هکتار، 15 :T5 تن کود گاوی در هکتار، 30 :T6 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 30 :T7 تن کود گوسفندی در هکتار، 30 :T8 تن کود گاوی در هکتار، 15 :T9 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 15 + تن کود گوسفندی در هکتار، 15 : T10 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 15 + تن کود گاوی در هکتار، 60 : T11 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 60 : T12 تن کود گوسفندی در هکتار، 60 : T13 تن کود گاوی در هکتار، 30 : T14 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 30 + تن کود گوسفندی در هکتار، 30 :T15 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 30 + تن کود گاوی در هکتار بود. خصوصیات فیزیکی خاک شامل جرم مخصوص حقیقی - s - ، جرم مخصوص ظاهری - b - و تخلخل کل - f - مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد کاربرد کمپوست زباله شهری و کود دامی - گاوی و گوسفندی - در خاک باعث افزایش معنیدار تخلخل کل و کاهش معنیدار جرم مخصوص ظاهری در مقایسه با تیمار شاهد گردید. جرم مخصوص حقیقی تفاوت معنیداری نداشته اما کاربرد کمپوست زباله شهری و کود دامی - گاوی و گوسفندی - در خاک باعث کاهش آن در مقایسه با تیمار شاهد میشود، که در این رابطه تآثیر کمپوست زباله شهری نسبت به کود دامی بیشتر بوده است.
مقدمه
امروزه توسعه پایدار توجه زیادی را از طرف متخصصان توسعه به خود جلب کرده است. یکی از جنبههای مهم در توسعه پایدار، کشاورزی پایدار است 7]،.[3 حفظ مقدار مطلوب ماده آلی در خاک، یکی از اساسیترین اصول کشاورزی پایدار است. کاربرد کودهای آلی در کشاورزی علاوه بر بهبود حاصلخیزی خاک، میتواند روی خصوصیات فیزیکی خاک نیز مؤثر باشد .[21] عمده ترین منابع تامینکننده موادآلی خاک، فضولات دامی، بقایای گیاهی و کمپوستهای حاصل از زبالههای شهری میباشند که امروزه با توجه به اهمیت کشاورزی ارگانیک، استفاده از آنها تا حد زیادی مورد توجه قرار گرفته است .[13] خصوصیات فیزیکی خاک مثل بافت، ساختمان، تخلخل، جرم مخصوص ظاهری و حقیقی خاک و ... از عوامل مهم و مشخصکننده رشد گیاه محسوب میشود .[9] مدیریت زراعی نامناسب از جمله کشت متراکم و خروج کامل بقایای گیاهی از خاک باعث کاهش تدریجی و مداوم مواد آلی خاک میشود. این موضوع منجر به نامناسب شدن خصوصیات فیزیکی خاک میشود .[9] در نتیجه افزودن مواد آلی به خاک یکی از معمولترین روشها برای بهبود خصوصیات فیزیکی خاک میباشد 15]،6،.[5 یک راهحل برای افزایش مقدار مواد آلی خاکهای زراعی کشور، استفاده از کودهای آلی مانند کود حیوانی میباشد 8]،.[1 کود حیوانی در حقیقت از فضولات حیوانات تهیه میشود که بیشتر از کود گوسفند، گاو، اسب و یا مرغ تشکیل میشود.
کود حیوانی به علت دارا بودن حجم وسیعی از مواد آلی و غذایی باقی-مانده که برای غنای خاک بسیار مفید میباشد و در طول تاریخ همواره مورد توجه کشاورزان بوده است .[4] کودهای آلی اثرات سازندهای بر خصوصیات خاک داشته که سبب افزایش عملکرد در محصولات مختلف هم از طریق بهبود حاصلخیزی خاک و قابلیت دسترسی عناصر مختلف و هم از طریق اصلاح خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک میشود .[16] در آزمایشی که زیتین و همکاران [22] در اسپانیا به منظور بررسی اثر کمپوست روی خواص فیزیکی خاک انجام دادند، مشخص شد که با اضافه کردن کمپوست به خاک، درصد تخلخل افزایش و جرم مخصوص ظاهری خاک نسبت به شاهد کاهش پیدا میکند. تجادا و همکاران [20] همچنین با کاربرد کودهای آلی کمپوست، ورمیکمپوست و کود دامی در خاک، کاهش جرم مخصوص ظاهری و افزایش منافذ خاک را گزارش کردند و بیشترین اثر را به کمپوست نسبت دادند. احمدآبادی و همکاران [2] طی تحقیقات انجام شده بدین نتیجه رسیدهاند که کاربرد کمپوست باعث افزایش معنیدار تخلخل و کاهش جرم مخصوص ظاهری و حقیقی خاک نسبت به تیمار شاهد شده است. امروزه با توجه به افزایش جمعیت و نیاز روز افزون بشر به مواد غذایی توجه کشاورزان به افزایش تولید محصول در واحد سطح معطوف شده است .[6]
بنابراین با توجه به کمبود مواد آلی و شرایط نامطلوب در اکثر مناطق کشور، به دنبال راه حلی برای کاهش تخریب و حفاظت خاک میباشند. پژوهشهای بالا و بسیاری از پژوهشهای دیگر در این زمینه، نشان دهنده تأثیر مطلوب مواد آلی بر ویژگی های فیزیکی خاک است، بنابراین در پژوهش بالا هدف بر این است تا با کاربرد کمپوست زباله شهری و کود دامی - گاوی و گوسفندی - در خاک، اثر این مواد را بر برخی ویژگی های فیزیکی خاک سنگین از نوع رس سیلتی بررسی کنیم.
مواد و روش
این آزمایش در سال 1395-1396 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در چارچوب طرح کاملا تصادفی با 15 تیمار و 3 تکرار، در کرتهایی به ابعاد 2 در 3 متری اجرا گردید. خاک منطقه مورد مطالعه دارای بافت غالب رس سیلتی است. اقلیم منطقه مذکور معتدل و مرطوب میباشد. تیمارهای کودی شامل :T1 تیمار شاهد - بدون کاربرد کود آلی و کود شیمیایی - ، :T2 تیمار کودشیمیایی که در آن عناصر N، P، K به ترتیب به میزان 250، 100 و 100 کیلوگرم در هکتار به ترتیب از منبع اوره ، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم، 15 :T3 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 15 :T4 تن کود گوسفندی در هکتار، 15 :T5 تن کود گاوی در هکتار، 30 :T6 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 30 :T7 تن کود گوسفندی در هکتار، 30 :T8 تن کود گاوی در هکتار، 15 :T9 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 15 + تن کود گوسفندی در هکتار، 15 : T10 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 15 + تن کود گاوی در هکتار، :T11 60 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 60 : T12 تن کود گوسفندی در هکتار، 60 : T13 تن کود گاوی در هکتار، 30 : T14 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 30 + تن کود گوسفندی در هکتار، 30 :T15 تن کمپوست زباله شهری در هکتار + 30 تن کود گاوی در هکتار بود. کربن آلی کمپوست زباله شهری، کود گاوی و کود گوسفندی به ترتیب 20/33، 23/13 و 15/54 درصد میباشد. برخی ویژگیهای فیزیکی خاک مورد مطالعه در جدول شماره 1 گزارش شده است.
ویژگیهای فیزیکی خاک، شامل جرم مخصوص حقیقی با استفاده از پیکنومتر [11]، جرم مخصوص ظاهری با روش سیلندر نمونهبردار و توزین پس از خشک شدن در دمای 105 درجه سانتیگراد [18]، تخلخل به روش محاسباتی به وسیله مقادیر جرم مخصوص حقیقی و ظاهری [14] تعیین گردید.
دادهها با استفاده از نرمافزارهای آماری Excel و Statistix8 تجزیه و تحلیل گردید. مقایسه میانگینها نیز با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد صورت گرفت. در این آزمایش روند تغییرات برخی ویژگیهای فیزیکی خاک در تیمارهای کودی و همچنین روند تغییرات بین این تیمارها بحث و بررسی گردیده است.
