بخشی از مقاله
چکیده
بهمنظور بررسی اثر کودهای مختلف - زیستی، آلی و معدنی - بر برخی صفات گوجهفرنگی - Lycopersicon - esculentum آزمایشی در قالب طرح کرتهای خردشده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1391-92 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. دو نوع کود زیستی نیتروکسین حاوی باکتری Azotobacter sp. و Azospirillum sp. و بیوآمینوپالیس حاوی باکتری Azotobacter sp. و شاهد بهعنوان عامل کرت اصلی و کود آلی ماهی و کود آلی کمپوست قارچ که بهاختصار SMC نامیده می شود و مخلوط کودهای شیمیایی و شاهد بهعنوان عامل کرت فرعی مدنظر قرار گرفتند. صفاتی شامل - عملکرد کل در هکتار، تعداد کل میوه در هر بوته، درصد میوههای سالم در هر بوته، درصد میوههای معیوب در هر بوته، وزن تک میوه و شاخص بریکس - موردمطالعه قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که کود آلی ماهی عملکرد کل میوه گوجهفرنگی را در مقایسه با شاهد تقریباً 25 درصد و در مقایسه با کود شیمیایی نزدیک به 22 درصد افزایش داد. همچنین کود آلی SMC عملکرد کل میوه گوجهفرنگی را در مقایسه با شاهد تقریباً 23 درصد و در مقایسه با کود شیمیایی نزدیک به 20 درصد افزایش داد. به علاوه دو کود زیستی - نیتروکسین و بیوآمینوپالیس - عملکرد کل میوه گوجهفرنگی را در مقایسه با شاهد تقریباً 30 افزایش دادند. کمترین تعداد کل میوه گوجهفرنگی در هر بوته در اثر استفاده از کود آلی SMC مشاهده شد. بیشترین و کمترین درصد میوه سالم گوجهفرنگی به ترتیب مربوط به اثر متقابل کود زیستی نیتروکسین و ماهی - حدود 94 درصد - و اثر متقابل کود زیستی نیتروکسین و شاهد - حدود 85 درصد - مشاهده شد. کمترین درصد میوه معیوب گوجهفرنگی در اثر متقابل کود زیستی نیتروکسین و ماهی - حدود 6 درصد - مشاهده شد که نسبت به اثر متقابل کود زیستی نیتروکسین با شاهد حدود 9 درصد کاهش داشت. بیشترین وزن تک میوه گوجهفرنگی در اثر استفاده از کود آلی SMCمشاهده شد. نهایتاً تفاوت در شاخص بریکس بین کودهای زیستی، کودهای آلی، کود شیمیایی و شاهد معنیدار نبود. هدف از این تحقیق، جایگزینی کودهای شیمیایی با کودهای بیولوژیک و آلی در گوجهفرنگی و درنتیجه کاهش مصرف نهادهها و آلودگیهای زیستمحیطی و درنهایت عرضه محصول سالم به بازار میباشد.
مقدمه
یکی از دغدغههای اساسی بشر تهیهی غذای مناسب، مقوی و سالم بوده است. کشاورزی منبع اصلی تغذیهی انسانها در ادوار گذشتهی تاریخ بشریت بوده و در آینده نیز خواهد بود. امروزه به دلیل نیاز روزافزون به غذا، پایداری تولید و نیز حفظ امنیت غذایی لازم است که منابع طبیعی و تنوع در کشاورزی حفظ و گسترش یابد - ظریف پور و همکاران، . - 1393 وزارت کشاورزی آمریکا، کشاورزی پایدار روشی است که بهرهوری اقتصادی را حمایت، کیفیت و رفاه محیطی را فراهم، استفاده بهینهای از منابع طبیعی را ممکن و بهطورکلی غذای کافی در اختیار بشر قرار میدهد - گلد، . - 1999 واژه پایداری که در طی دهه 70 میلادی بهندرتو صرفاً در مورد منابع جنگلی و نحوه بهرهبرداری از جنگلها مورداستفاده قرار می گرفت، امروزه به یکی از متداولترین اصطلاحات در عرصههای اقتصادی و اجتماعی بهطور عام و در علوم محیطی بهطور خاص تبدیل شده است - مور و همکاران، 2005؛ لیل فیلهو، . - 1999 افزایش آگاهی از تأثیر فعالیتهای انسان ازجمله کشاورزی بر محیطزیست و منابع پایه باعث شد که در طی 20-15 سال گذشته مفاهیمی همچون - توسعه پایدار - و - کشاورزی پایدار - توسط محققین مطرح و ضرورت تغییر سیستمهای اقتصادی، اجتماعی و کشاورزی به سمت پایداری مورد تأکید قرار گیرد - گوپتا، 1997؛ کوچکی، . - 1376 کلیه بوم نظامهای طبیعی و کشاورزی دارای دو بخش ساختاری و کارکردی هستند. موجودات زنده و غیرزنده، تشکیلدهنده بخش ساختاری هر بوم نظام میباشند، بخش زنده بومنظامها شامل تولیدکنندهها، مصرفکنندهها و تجزیهکنندهها و بخش غیرزنده آن شامل منابع طبیعی - نور، آب، خاک، عناصر غذایی - و اقلیم میباشد - کوچکی، - 1387 گرایش جدید جامعه جهانی به سمت کشاورزی پایدار در راستای کاهش استفاده از نهادههای مختلف شیمیایی و همچنین کاربرد کودهای زیستی در افزایش تولید محصول و حفظ حاصلخیزی پایدار خاک اهمیت ویژهای برخوردار است - رضوانی مقدم و مرادی، . - 1391 فراهمسازی شرایط لازم برای استفاده بیشتر از فرایندهای طبیعی نظیر تثبیت بیولوژیکی نیتروژن، یکی از راهکارهای تولید بهینه محصول و مهمتر از آن حفظ سلامت محیطزیست است که امروزه در کشورهای مختلف بهطورجدی دنبال می شود - رجایی و همکاران، . - 1386 کودهای زیستی شامل انواع گوناگون از باکتریها یا قارچهای زندهای هستند که توانایی تثبیت زیستی نیتروژن یا حل کردن و افزایش جذب فسفات موجود در خاک رادارند - نارولا و همکاران،. - 2000 در سالهای اخیر استفاده از کودهای بیولوژیک بهعنوان جایگزینی بوم سازگار برای کودهای شیمیایی، بهمنظور افزایش حاصلخیزی خاک افزایشیافته و بهعنوان یکی از مهمترین راهبردهای مدیریتی تغذیه گیاه برای نیل به اهداف کشاورزی پایدار موردتوجه قرارگرفته اند - ویو و همکاران، . - 2005 گرچه استفاده از کودهای بیولوژیک در کشاورزی قدمت زیادی دارد، ولی بهرهبرداری علمی ازاینگونه منابع سابقه چندانی ندارد. هرچند استفاده از این کودها مدتی رو به کاهش گذاشت، ولی امروزه با توجه به مشکلاتی که مصرف بیرویه کودهای شیمیایی به وجود آورده است استفاده از آنها در کشاورزی مجدداً مطرحشده است - آستارایی و کوچکی، . - 1375 در مبحث استفاده از کودهای زیستی سعی بر آن است تا از پتانسیل ریز موجودات خاک و مواد آلی بهمنظور حداکثر تولید، ضمن توجه به کیفیت خاک و رعایت بهداشت و ایمنی محیطزیست استفاده شود - معلم و عشقی زاده، . - 1386 کومار و همکاران - 2006 - اثرات مثبت ازتوباکتر در بهبود رشد، عملکرد، اجزای عملکرد و نیز جذب نیتروژن در گندم را در مقایسه با تیمار شاهد مشاهده کردند. فلاحی و همکاران - 1388 - به نقش مؤثر اعمال کود بیولوژیک نیتروکسین در افزایش معنیدار تعداد شاخه اصلی و نیز عملکرد بذر در بابونه - Matricaria chamomilla - L. اشاره کردند. سینگ و همکاران - 2004 - گزارش کردند که ازتوباکتر علاوه بر تثبیت نیتروژن، با تولید مواد محرک رشد گیاهی و سنتز اسیدهای آلی سبب بهبود رشد ریشه و متعاقب آن افزایش سرعت جذب آب و عناصر غذایی گردیده
