بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر کاربرد کمپوست زباله شهری و کود دامی - گاوی و گوسفندی - روی برخی از خصوصیات شیمیایی خاک، آزمایشی در چارچوب طرح کاملا تصادفی با 15 تیمار و در 3 تکرار در سال 1395-1396 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا گردید. تیمارهای کودی شامل :T1 تیمار شاهد - بدون کاربرد کود آلی و کود شیمیایی - ، :T2 تیمار کودشیمیایی که در آن عناصر N، P، K به ترتیب به میزان 250، 100 و 100 کیلوگرم در هکتار به ترتیب از منبع اوره ، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم، 15 :T3 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 15 :T4 تن کود گوسفندی در هکتار، 15 :T5 تن کود گاوی در هکتار، 30 :T6 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 30 :T7 تن کود گوسفندی در هکتار، 30 :T8 تن کود گاوی در هکتار، 15 :T9 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 15 + تن کود گوسفندی در هکتار، 15 : T10 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 15 + تن کود گاوی در هکتار، 60 : T11 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 60 : T12 تن کود گوسفندی در هکتار، 60 : T13 تن کود گاوی در هکتار، 30 : T14 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 30 + تن کود گوسفندی در هکتار، 30 :T15 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 30 + تن کود گاوی در هکتار بود. خصوصیات شیمیایی خاک شامل اسیدیته خاک - pH - ، هدایت الکتریکی - EC - و مواد آلی خاک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که کاربرد کمپوست زباله شهری و کود دامی - گاوی و گوسفندی - در خاک باعث اختلاف معنیدار اسیدیته خاک، هدایت الکتریکی و مواد آلی خاک در مقایسه با تیمار شاهد در سطح احتمال 1 درصد گردید
مقدمه
حفظ مقدار مطلوب ماده آلی در خاک، یکی از اساسیترین اصول کشاورزی پایدار است . [24 ] خاک ازجمله منابع طبیعی دیر تجدیدشونده است؛ بنابراین حفاظت از آن امری اجتنابناپذیر است که به نحوه استفاده از آن بستگی دارد .[11] به دلیل در نظر نگرفتن اهمیت و تأثیرات مثبت مواد آلی در اراضی کشاورزی و استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی، مواد آلی زمینهای کشاورزی در ایران کاهشیافته و ترکیب خاک به بافتی سخت و نامطلوب تبدیلشده است .[9] لذا افزایش سطح باروری خاک از طریق کاربرد کودهای آلی یکی از اصولیترین روشهای افزایش محصولات کشاورزی در واحد سطح است 8]،.[1 درنتیجه مواد آلی یک اصلاحکننده بالقوه برای خاکهای کشاورزی است .[20] در کشوری همانند ایران که ماده آلی خاک در اکثر خاکها کمتر از 1 درصد و در اکثر موارد حتی کمتر از 0/5 درصد می باشد، استفاده از هر نوع منبع ماده آلی سالم و مطمئن غنیمت شمرده میشود. یکی از منابع ارزان قیمت و دائمی ماده آلی در اکثر کشورها از جمله ایران، زبالههای شهری میباشند که به آن طلای کثیف نیز اطلاق میشود .[10] عمده ترین منابع تامینکننده موادآلی خاک، فضولات دامی، بقایای گیاهی و کمپوستهای حاصل از زبالههای شهری میباشند که امروزه با توجه به اهمیت کشاورزی ارگانیک، استفاده از آنها تا حد زیادی مورد توجه قرار گرفته است . [16]
یک راه-حل برای افزایش مقدار مواد آلی خاکهای زراعی کشور، استفاده از کودهای آلی مانند کود حیوانی میباشد 12]،.[2 کود حیوانی در حقیقت از فضولات حیواناتی نظیر گوسفند، گاو، اسب و یا مرغ تشکیل میشود. کود حیوانی به علت دارا بودن حجم وسیعی از مواد آلی و غذایی باقیمانده که برای غنای خاک بسیار مفید میباشد و در طول تاریخ همواره مورد توجه کشاورزان بوده است .[5] کودهای آلی اثرات سازندهای بر خصوصیات خاک داشته که سبب افزایش عملکرد در محصولات مختلف هم از طریق بهبود حاصلخیزی خاک و قابلیت دسترسی عناصر مختلف و هم از طریق اصلاح خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک میشود .[17] افیونی و همکاران [3] با کاربرد کمپوست زباله شهری، لجن فاضلاب و کود گاوی هرکدام بهاندازه 15 و 45 تن در هکتار بیان داشتند افزودن پسماندهای آلی به خاک باعث افزایش معنیدار مقدار ماده آلی در خاک کرتها در مقایسه با شاهد شد. همچنین زائری و همکاران و امیری و همکاران 7]،[15 به افزایش کربن آلی خاک پس از مصرف کودهای دامی اشاره کردهاند. برجستهترین ویژگی شیمیایی خاک، pH آن میباشد.
بسیاری از ویژگیهای شیمیایی خاک و به دنبال آن رشد گیاه و فعالیت موجودات زنده خاک و همچنین قابلیت دسترسی عناصر غذایی موردنیاز گیاه، به pH خاک بستگی دارد. هدایت الکتریکی خاک نیز از جمله مهمترین فاکتور-های شیمیایی خاک برای کشاورزی محسوب میشوند .[13] اکبری و همکاران [4] با کاربرد کمپوست زباله شهری در چهار سطح 15، 30، 45 و 60 تن در هکتار و با کشت ذرت علوفهای بیان کردند، در ابتدا کمپوست بر pH خاک اثری نداشته و میزان pH در تمامی تیمارها یکسان بوده، اما به مرور زمان و با گذشت فصل زراعی میزان pH افزایش و در انتهای فصل کاهش یافت. همچنین در رابطه با اثر کمپوست بر EC خاک بیان کردند، افزودن کمپوست به خاک موجب افزایش EC خاک شده است. امروزه با توجه به افزایش جمعیت و نیاز روز افزون بشر به مواد غذایی توجه کشاورزان به افزایش تولید محصول در واحد سطح معطوف شده است .[6] بنابراین با توجه به کمبود مواد آلی و شرایط نامطلوب در اکثر مناطق کشور، به دنبال راه حلی برای کاهش تخریب و حفاظت خاک میباشند. پژوهشهای بالا و بسیاری از پژوهشهای دیگر در این زمینه، نشاندهنده تأثیر مطلوب مواد آلی بر خصوصیات شیمیایی خاک است، بنابراین در پژوهش بالا هدف بر این است تا با کاربرد کمپوست زباله شهری و کود دامی - گاوی و گوسفندی - در خاک، اثر این مواد را بر برخی خصوصیات شیمیایی خاک سنگین از نوع رس سیلتی بررسی کنیم.
مواد و روش
این آزمایش در سال 1395-1396 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در چارچوب طرح کاملا تصادفی با 15 تیمار و 3 تکرار، در کرتهایی به ابعاد 2 در 3 متری اجرا گردید. رس، سیلت و شن خاک منطقه مورد مطالعه به ترتیب 38، 44، 18 درصد میباشد و بافت غالب رس سیلتی است. اقلیم منطقه مذکور معتدل و مرطوب میباشد. تیمارهای کودی شامل :T1 تیمار شاهد - بدون کاربرد کود آلی و کود شیمیایی - ، :T2 تیمار کودشیمیایی که در آن عناصر N، P، K به ترتیب به میزان 250، 100 و 100 کیلوگرم در هکتار به ترتیب از منبع اوره ، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم، 15 :T3 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 15 :T4 تن کود گوسفندی در هکتار، 15 :T5 تن کود گاوی در هکتار، 30 :T6 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 30 :T7 تن کود گوسفندی در هکتار، 30 :T8 تن کود گاوی در هکتار، 15 :T9 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 15 + تن کود گوسفندی در هکتار، 15 : T10 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 15 + تن کود گاوی در هکتار، 60 : T11 تن کمپوست زباله شهری در هکتار، 60 : T12 تن کود گوسفندی در هکتار، 60 : T13 تن کود گاوی در هکتار، 30 : T14 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 30 + تن کود گوسفندی در هکتار، 30 :T15 تن کمپوست زباله شهری در هکتار 30 + تن کود گاوی در هکتار بود. برخی ویژگیهای شیمیایی خاک مورد مطالعه، کمپوست زباله شهری و کود دامی در جدول شماره 1 گزارش شده است.بعد از تهیه گل اشباع، میزان واکنش خاک - pH - ، با استفاده از دستگاه pH متر [19] و قابلیت هدایت الکتریکی نیز پس از تهیه عصارههای گل اشباع خاک توسط دستگاه EC متر - شوریسنج - اندازهگیری شد. مقدار کربن آلی خاک با روش اکسیداسیون تر [22] اندازهگیری گردید.
