بخشی از مقاله
چکیده
بام و دیوارهای سبزیکی از مهمترین عناصر طراحی پایدار در طراحی اکولوژی شهر ها میباشند.کمبود فضای باز و سبز شهری در مقیاس های مختلف از یک محله تا ناحیه موضوعی است که تبدیل به چالش مدیریت شهری شده است.تغییر کاربری فضای سبز به سایر کاربریها امری آشنا برای شهروندان ایرانی شده است. قیمت بالای زمین در این مناطق تنها دلیل ظاهرا موجه شهرداریهایی است که از سرانه ی فضای سبز می کاهند.در این مقاله به بررسی بام شهری ایران به عنوان نمای پنجم و نیز مجالی جهت جبران بخشی از سرانه ی حذف شده فضاهای شهری پرداخته شده است.امروزه دیگر موضوع بام سبز یک موضوع سلیقه ای در جهان نیست ، متناسب نمودن کمیت وکیفیت معماری به نخستین دغدغه های متخصصان شهری تبدیل شده و رویکرد زیست محیطی با عنوان هایی مانند "معماری پایدار"و"معماری سبز "بررسی می شود.در این مقاله به بررسی و معرفی نمونه های بام سبز اجرا شده در ایران طی دهه ی اخیر پرداخته شده است.بررسی سیاست های مدیریت شهری در برخی استان های پیشرو در این زمینه بعد دوم مقاله را تشکیل می دهد.هدف این نوشتار آن است که با مطالعه موردی نمونه های اجراء شده بام سبز در نقاط مختلف ایران ، در کنار ضوابط توسعه پایدار شهری به مجموعه سیاست ها و مولفه های اجرایی توسعه پایدار خاص بام های سبز ایرانی دست یافته و راههای توسعه آن را بررسی نماید.کلمات کلیدی: توسعه پایدار، بام سبز، ایران
20
مقدمه
روزگاری نه چندان دور، همین که مردم شهرها وفروستاها صبح از منزل خارج می شدند تا یک روز نو را آغاز کنند، با انبوهی ازف گل ها و درختچه ها و گیاهان مواجه می شدند که دورتادور منازل و کوچه و فخیابان ها را گرفته بود. همین موضوع دلیلی مـی شد تا آن ها روز را با احساسفشادمانی و آرامش شروع کنند.رفته رفته با توسعه نامتوازن و بدقواره شـهرها و گسـترش هـرروزه ساختمان هایفبلندمرتبه و گرانی سرسام آور زمین، دیگر رسم نیکوی کاشت گل و گیاه با هدففمنتفع شدن خود و دیگـران از مواهب خدادادی آن از میان رفت تا جایی که امروزه ف کمتر شخصی پیدا می شود که حتی چنـد متـر مربـع از فضـای زمـین و ساختمان خود رافبه کاشت گل و گیاه اختصاص دهد. آن هایی هم که هنوز سر سوزنی ذوق و علاقه وفصدالبته حوصـله دارنـد، به تزیین اندرونی ساختمان خود با گلدان های کوچک و ف درختچه های آپارتمانی می پردازند و باز هم این کار درنمـای بیرونـی ساختمانفآن ها نمودی نداردتا شاید،همشهریان و عابران از دیدن ایـنففضـای بـاطراوت احساسـی خوشـایند را هرچنـد بـرای لحظاتی اندک داشته باشند وفآرامش درونی کوتاهی را تجربه کنندلطرح مبحث باغ بام یا بام سـبز یکـی از راهکارهـای جبـران فضاهای سبز از دست رفته شهرها و افزایش سرانه فضای سبز است.به معماری سـبز نبایـد بـه عنـوان یـک سـبک یـا دیـدگاه نگریسته شود،بلکه این موضوع به عنوان الزامات طراحی معماری و شهرسازی باید به صورت دسـتورالعمل اجرایـی در آمـده در سطح کاربریهای شهر نمودها وعملکردهای متنوع به خود گیرد.
اهمیت و ضرورت پژوهش
ارتقا کیفیت فضاهای مصنوع شهری همگام با افزایش توسعه افقی و عمودی شهرها ،دغدغه ای جهت متخصصان مرتبط به امور شهر گردیده است.حذف حیات در بناهای مسکونی به عنوان ریه های تنفس شهر از 50 درصـد مسـاحت زمـین بـه 30 درصـد ودربرخی شهرها 5درصد!امری مرسوم و متعارف شده است.کارشناسان معماری ، شهرسازی،مهندسان فضای سـبز و...هریـک بـا اولویت قرار دادن عواملی از دیدگاه خود درپی دستیابی به کیفیت زیستی است که بتواند سیمای شهر را برای شهروندان و نیـز گردشگران به نحو مطلوبی ایجاد نماید. مدیران سازمانهای اجرایی شهر نیز به این موضوع با هدف افـزایش عملکـرد خـدماتی و امتیازهای سازمانی برتر رویکردی مثبت دارند.
هدف پژوهش
هدف اصلی این پژوهش اثبات نیاز به اجرایی نمودن بام سبز در ایران می باشد.متاسفانه تـاکنون اغلـب مقـالات ارائـه شـده بـا عنوان بام سبز به معرفی کلی بام سبزو معرفی نمونه های مشابه خارجی پرداخته اند ودرآنها کمتر نمونه های داخلی ذکر شـده است.یکی دیگر از اهداف این نوشتار طرح این سوال جهت مدیران اجرایی شهرهاسـت کـه :چـرا بـا وجـود آنکـه بحـث تـامین فضاهای سبز در ضوابط معماری و شهرسازی و آیین نامه هایفشهرداری ها پیش بینی شده است، ولی موضوعی مثل بـام سـبز که در اغلب شهرها وفکشورها مرسوم شده، جزو وظایف یا الزاماتی نیست که سازندگان بناهافبه طور حتم موظف به اجـرای آن باشند.از دست دادن زمان جهت اجرای امری که در نیاز به آن ابهامی وجود ندارد،قابل قبول نیست.
روش تحقیق
در این نوشتار ازمنابع نوشتاری و مقالات مرتبط با موضـوع اسـتفاده شـده اسـت،لیکن سـهم اصـلی مطالعـات جسـتجو در وب سایتهای سازمان های اجرایی شهر مانند شهرداری ها، سازمان پارک ها وفضای سبزشهری،سازمان نظام مهندسی ،شورای شهر ،اداره محیط زیست و....در استانهایی که در این زمینه پیشرو می باشند.عدم بازتابنمونه های اجرایی در آرشیو سایت های مـورد بررسی ،می تواند سبب خارج شدن از حیطه مطالعاتی نگارندگان گردیده باشد.
22
سوابق تحقیق
بخش عمده ای از مطالعات صورت گرفته در این رابطه ،در ایران شامل مقالاتی است که در همایش هایی با محور توسعه پایدار در دهه ی اخیر برگزار شده است.مجله ی پیام سبز ماهنامه آموزشی ،اطلاع رسانی متعلق بـه انجمـن مهندسـین فضـای سـبز ایران از سال 1380درزمینه ی مهندسی فضای سبز،معماری منظر وگیاهان زینتی شهری و...سهم عمده ای از مطالعات عمومی در این زمینه راتشکیل می دهد.
تاریخچه بام سبز
بام در لغت نامه دهخدا به معنای برسوی سقف خانه که برآن سقفی دیگر نباشدوطرف بیرونی سقف خانه است. (دهخدا،47،(1388اولین بام سبز گزارش شده در تاریخ بشری باغهای معلق بابل 1 است که جز عجایب هفتگانه دنیا نیز به شمار می روند.از قرن هجدهم به بعد در برخی از شهرهای اروپایی ساخت باغ بام ها را مشاهده می نماییم که به علت رشد شهرها وکمبود فضای باز در مرکز شهرها ایجاد می شده است.درجنبش مدرن لوکوربوزیه و فرانک لوید رایت از اولین مدافعان استفاده از بام یا بالکن به عنوان فضای سبز بودند تا آنجا که لوکوربوزیه اصل پنجم معماری مدرن را باغ در بام اعلام می نماید.در این میان کشورهای آلمان،سوئیس،فرانسه و اتریش درمقایسه با دیگر کشورها پیشروتر بوده و فعالیتهایی وسیع در این زمینه آغاز کردند. امروزدر آلمان بطور تخمینی ده درصد از خانه ها دارای بام سبزند .دهه هفتاد میلادی ،قاره آمریکا با یک دهه تاخیر نسبت به قاره اروپا،علاقه مند این فناوری جدید شد و امروزه بام سبز در برنامه ریزی شهری شمال آمریکا در مناطقی مانند شیکاگو،پورتلند وتورنتوی کانادا به صورت دستورالعمل اجرایی در آمده است.
