بخشی از مقاله
چکیده:
این مقاله به بحث پیرامون جنبههای مختلف فرهنگی که بر حسابداری تاثیر میگذارند، میپردازد. فرهنگ ملی دارای اثرات بسیار گستردهای است و بر کوچکترین جنبههای جامعه حتی حسابداری تاثیر می گذارد. هم چنین حسابداری، تحت تاثیر فرهنگ سازمانی، محیطی که شرکت در آن مشغول فعالیت است قرار دارد. عامل بعدی تاثیر گذار بر حسابداری اخلاق است، یک جنبه جدایی ناپذیر از حسابداری که از فرهنگ مشتق میشود.
مذهب نیز فراتر از یک اعتقاد و باور است؛ مذهب شامل راه زندگی از جمله رویههای منحصر به فرد و دیدگاه هایی در حسابداری میشود. و در نهایت این مقاله به بحث در این خصوص می پردازد که چگونه تفاوتهای فرهنگی بر همگرایی بین المللی استانداردهای حسابداری تاثیر میگذارد. با توجه به فرهنگهای متفاوت در کشورهای دنیا که بر حسابداری و رویههای آن اثرگذار است، در راستای تدوین استانداردهای بین المللی حسابداری، لازم است این موضوع با دقت بیشتری مدنظر قرار گیرد.
.1 مقدمه
حسابداری چیزی فراتر از متدولوژی ها، اعداد و صورت های مالی است. حسابداری قواعد پایه ای و استانداردها را به کار می گیرد تا هدف حرفه را دنبال کند، اما می توان گفت که مجموعه ی متنوعی از عوامل داخلی و خارجی در شکل گیری آن نقش دارند. در واقع رویه های حسابداری دلالت بر فرهنگی که حسابداری در آن اجرا شده است دارد.
فرهنگ مفهومی است که در طول هزاران سال مورد مطالعه، تحقیق و بحث قرار گرفته است و بر هر بعدی از جامعه تاثیر میگذارد، حتی بر ابعادی فراتر از آنچه که به طورمعمول شناخته شده اند. مقالات بسیاری به منظور شناسایی جنبه هایی که فرهنگ در آنها نفوذ داشته نوشته شده اند.واژه فرهنگ از واژه های کهن زبان فارسی است. صورت باستانی این کلمه مرکب از فر به معنای بالا و هنگ به معنای کشیدن است. هر امر متعالی و مثبت را با عنوان فرهنگ یاد نموده اند
لغت فرهنگ به زبان انگلیسی معادل Culture در اصل به معنای کشت وکار است
لارنس لاو فرهنگ را دوردسترین مفهوم در دنیا می خواند و کوشش در راه محدود کردن معنای آن را شبیه به این می داند که بخواهیم هوا را در چنگ بگیریم.
هافستد[4] فرهنگ را این گونه تعریف کرده است" برنامه ریزی جمعی از تفکراتی که اعضای یک گروه یا جامعه را از گروه یا جامعه ی دیگر تفکیک می کند". فرهنگ گروه چیزی است که آنها را منحصر به فرد می سازد؛ در واقع عاملی است که یگ گروه را از گروه دیگر جدا می کند. فرهنگ ضمیر ناخودآگاه رهبری است که در هر چیزی، از یک گروه کوچک دو نفره گرفته تا کل جامعه، یافت می شود. فرهنگ می تواند در قوانین مکتوب یا ملی وارد شود و بر قواعد، ارزش ها و تعاملات موجود در سیستم های جامعه تاثیر بگذارد و دیدگاه یک شخص را شکل دهد. همانگونه که فرهنگ از رفتارهای فردی و تفکرات درونی ناشی می شود، نهادهای اجتماعی و محصولات جامعه را هم دربر میگیرد. زمانی که این اتفاق بیافتد فرهنگ نه تنها یک عامل درونی بلکه یک عامل خارجی است که دیدگاه های فرهنگی درونی افراد را هم تقویت می کند.
هافستد ادعا میکند که سالیان سال طول می کشد تا بتوان فرهنگ را درک کرد. از دید یک فرهنگ، روش زندگی آنها معمولی و بدون هیچ گونه ویژگی منحصربه فردی به نظر میرسد اما در مقایسه با یک فرهنگ متفاوت از جنبه های مختلفی دارای تضاد است. به هرحال، تحقیق و ارزیابی یک فرهنگ به منظور درک چگونگی ارتباط میان عملکردها و جنبه های مختلف جوامع با زندگی روزمره و حتی با حسابداری لازم وحیاتی است.
همانگونه که مولر و همکاران[5] اشاره کرده اند: حسابداری قالب محیطی را که در آن جای دارد، می گیرد. به دلیلی اینکه کشورها، تاریخ ها، ارزش ها و سیستم های سیاسی مختلف دارند، الگوهای متفاوتی از توسعه حسابداری مالی خواهند داشت. فرهنگ ابزار بسیار تاثیر گذار بر رفتار انسان و ارزش های اجتماعی است و تاثیر آن بر رویه های عمل حسابداری را نمی توان نادیده گرفت.
ابعاد ارزش های فرهنگی از دیدگاه هافستد و گری تحقیق هافستد[4] درباره ی فرهنگ جامع ترین بررسی در تمایزات فرهنگ ملی تا به امروز است. از دیدگاه های جمع آوری شده از حدود
116000 کارمند شرکت آی.بی.ام در 39 کشور دنیا هافستد 4 بعد ارزشی اصلی را شناسایی کرد که در هر کشوری می تواند وجود داشته باشد. این ارزش های اجتماعی عبارتند از:
- 1 فردگرایی در برابر جمع گرایی، - 2 فاصله ی قدرت بزرگ در برابر قدرت کوچک، - 3 اجتناب قوی یا ضعیف از عدم اطمینان، و - 4 مردگرایی در برابر زن گرایی. در تمام این ابعاد، چارچوب هافستد معیارهای کمی را برای هر یک از کشورهای نمونه ارائه می کند.
گری تصمیم گرفت که به کمک استخراج ارزش های حسابداری از ادبیات مختلف حسابداری این ارتباط را کشف کند. این ارزش ها اکثر یافته های امروزی در خصوص فرهنگ و حسابداری را پوشش می دهند. گری با تلفیق ارزش های فرهنگی مطرح شده توسط هافستد و تعیین چهار بعد ارزشی حسابداری، مدلی را برای بررسی تاثیر فرهنگ بر سیستم های حسابداری ارائه داد که بسیار مورد استقبال محققان قرار گرفت. هم اکنون نیز با گذشت نزدیک به پانزده سال از ارائه این مدل، هنوز از آن به عنوان الگویی برتر برای انجام تحقیقات در سطح بین المللی استفاده می شود.
مدل گری در حقیقت بسط مدل هافستد در رابطه با الگوهای فرهنگی می باشد که در آن ارزش ها و عملکردهای حسابداری به عنوان یک زیرمجموعه به ارزش های اجتماعی و پیامدهای نهادی اضافه شده اند. گری معتقد است چون ارزش های حسابداری زیرمجموعه ای از ارزش های اجتماعی هستند، بنابراین می توان آنها را به مانند ماکتی از ارزش های وسیع تر اجتماعی دانست که ابعادشان در گزارشات مالی و استانداردهای حسابداری نمایان می شود. به عبارت دیگر، مدل گری روابط علی بین ارزشهای فرهنگی و عملکردهای حسابداری را نشان می دهد.
- 1حرفه گرایی در مقابل کنترل قانونی : از ویژگی های بارز جوامع حرفه گرا، تمایل به اعمال قضاوت حرفه ای و اعمال کنترل توسط خود حرفه - نه قانون - می باشد. با بررسی محتوای گزارشات مالی شرکت ها و روند تدوین استانداردهای حسابداری می توان میزان حرفه گرایی حسابداری را در یک جامعه مشخص کرد. در دنیایی از اطلاعات متباین و ناهمگون، تصور بر این است که مدیران به اطلاعات کلیدی دسترسی دارند که عموم از آنها بی اطلاع اند. بنابراین، همواره این شک و ظن وجود دارد که اطلاعات منتشره توسط مدیران - شامل صورت های مالی - قابل اتکا نباشند. برای رفع این شبهات، مدیران شرکت ها نیازمند اتخاذ یک گواهی رسمی از سوی اعضای حرفه ای - خبره - مستقل در رابطه با قابل اتکا بودن صورت های مالی می باشند.
- 2یکنواختی در مقابل انعطاف پذیری : این موضوع مربوط به ترجیح یکنواختی و ثبات رویه های حسابداری در میان شرکت ها به جای پذیرش رویه های متنوع است. تمایل به یکنواختی را می توان در چارچوب مفهومی استانداردهای حسابداری مشاهده کرد. بحث یکنواختی در حرکت حسابداری به سوی همگرایی بین المللی از اهمیت قابلیت توجهی برخوردار است. به هرحال، ممکن است نیاز باشد که به منظور تعدیل ابعاد فرهنگی متفاوت، جایی برای انعطاف پذیری نگاه داشته شود.
- 3محافظه کاری در مقابل خوش بینی : این موضوع اشاره به اولویت و ترجیح به محافظه کاری در اندازه گیری به جای خوش بین بودن و پذیرش ریسک در زمان مواجه با یک آینده نامطمئن دارد. دیدگاه محافظه کارانه به آسانی در بسیاری از اصول از جمله عینیت، تایید پذیری، قابلیت اتکا و قاعده اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش دیده می شود. به نظر می رسد که حسابداران نسبت به دیگران از جمله سفته بازان تمایل به محافظه کاری بیشتر و پذیرش ریسک کمتر دارند.
- 4رازداری در مقابل شفافیت : این موضوع اشاره به گرایش به رازداری و محدود کردن اطلاعات کسب و کار به افراد نزدیک و محرم در مقابل دسترسی آزاد و پاسخگویی به جامعه دارد. این امر یک دوگانگی دشوار و سخت در حسابداری است چرا که از یک طرف سازمان می خواهد که موقعیت خود را در مقابل رقیبان حفظ کند و از طرف دیگر باید اطلاعات شفاف را در اختیار جامعه قرار دهد. تعیین اینکه یک سازمان رازداری یا شفافیت بیشتری دارد از طریق تعداد موارد افشا شده توسط آنها و اینکه در یادداشت های توضیحی چه تعداد و چه مواردی ارائه شده امکان پذیر است.
این ارزش های حسابداری نیز به ابعاد فرهنگی هافستد مرتبط هستند که در جدول شماره - - 1 نشان داده شده اند.
جدول :1 رابطه بین ارزش های حسابداری گری و ابعاد فرهنگی هافستد
این تحقیق بنیان بسیاری از مطالعات و تحقیقاتی است که در جستجوی کشف اثر فرهنگ بر حسابداری هستند. سیستم های حسابداری نتیجه فرهنگ محیطی هستند که درآن اجرا شده و رویه های حسابداری به طور منحصربه فردی براساس آنها شکل گرفته اند. عوامل زیادی از جمله ارزش ها، مذهب و سیاست ها این محیط را شکل می دهند و باعث می شوند که حسابداری و رویه های آن دربسیاری از موارد متفاوت شود.
.1 -2 تاثیر فرهنگ بر رویه های حسابداری :
رویه های حسابداری مانند کشف اشتباهات، تهیه افشائیات صورت های مالی و سایر فعالیت های حسابداری ممکن است در سراسر جهان یکسان باشد چراکه استانداردهای مشابه یا یکسانی را دنبال می کنند. به جز تفاوت هایی که علیرغم پیروی از استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی - IFRS - یا اصول عمومی پذیرفته شده حسابداری - GAAP - وجود دارد، نباید هیچ گونه تغییر دیگری در رویه های حسابداری میان شرکت ها وجود داشته باشد. به هرحال، این رویه ها می توانند شامل تفاوت های گوناگونی شوند که تحت تاثیر ابعاد فرهنگی محیط به کار گیریشان قرار می گیرند.
تفاوت های اولیه میان استانداردهای حسابداری را می توان از طریق دو مدل حسابداری دید. مدل اول مدل انگلو-آمریکایی است. این مدل به شدت روی نهادهای حرفه ای استانداردگذار تاثیر می گذارد، بر بازارهای سرمایه تاکید داشته و بر تامین مالی بدهی و انتشار عمومی اوراق بهادار تکیه دارد. این مدل ارائه صورت های مالی منصفانه و درست را درنظر گرفته و مبنای استانداردهای حسابداری در ایالات متحده و انگلستان می باشد. جهت گیری حسابداری بین المللی به سوی مدل انگلو- آمریکایی می باشد.
