بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر بازدارنده نیتیریفیکاسیون برعملکرد ارقام مختلف جو تحت تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شاهد در سال زراعی 96-95 انجام شد.عامل اول سیستم آبیاري در سه سطح 30، 60 و 90 درصد تخلیه آب قابل استفاده خاك و عامل دوم بازدارنده نیتریفیکاسیون شامل دو سطح مصرف و عدم مصرف و عامل سوم ارقام مختلف جو شامل سه رقم نصرت، رودشت و بهرخ بود. نتایج نشان می دهد
زمانیکه آبیاري در حداکثر تخلیه آب مجاز خاك - - 90% انجام می شود صفات کاهش معنی داري نشان می دهد این روند در هر سه رقم مورد مطالعه مشاهده شد. در تمام سطوح تنش خشکی رقم نصرت داراي بالاترین وزن هزار دانه، عملکرد دانه و ارتفاع بوته نسبت به دو رقم دیگر بود. نتایج نشان داد با افزایش شدت تنش خشکی از 60 به 90 درصد تخلیه آب قابل استفاده عملکرد حدود یک تن در هکتار افزایش یافت. اثر متقابل بازدارنده در تنش خشکی در تمامی ارقام معنی دار نبود.
مقدمه
جو از مهمترین گونههاي زراعی غلات است که دامنه وسیعی از سازگاري را به محیطهاي مختلف از خود نشان میدهد.خشکی به عنوان اصلی ترین تنش غیر زیستی مسئول کاهش تولید در گیاهان زراعی می باشد. پیش بینی هاي تغییر اقلیم بیان می کند که افزایش درجه حرارت و کاهش در میانگین بارندگی در آینده شدیدتر خواهد شد . - 2 - آب اصلی ترین عامل محدود کننده تولید در مناطقی با تابستانهاي گرم و خشک می باشد. استفاده کارآمد از آب در کشاورزي براي حفظ این منبع محدود، ضروري است.
در حال حاضر هیچ راه منطقی براي افزایش نزولات جوي در خلال دوره هاي خشکی وجود ندارد و بهترین راه مبارزه با خشکی، همراهی با آن است. بنابراین افزایش کارایی مصرف آب می بایست به وسیله راهبرد هاي مختلفی حاصل شود. یکی از این راهبرد ها تغییر توانایی گیاهان براي تولید عملکردهاي قابل قبول تحت شرایط کم آبیاري می باشد. هدف اصلی از اجراي کم آبیاري، افزایش راندمان مصرف آب از طریق کاهش میزان آب آبیاري در هر نوبت و یا حذف آبیاري هایی است که کمترین بازدهی را دارند.
نیتریفیکاسیون یک فرآیند طبیعی درخاك است که آمونیوم به نیتریت و نیترات تبدیل میکند.باکتري نیتروزوموناس آمونیوم به نیتریت تبدیل می کند و باکتري ازتو باکتر نیتریت به نیترات تبدیل می کند. میزان و سرعت نیتریفیکاسیون می تواند بوسیله بازدارنده هاي نیتریفیکاسیون کنترل گردد. بازدارنده هاي نیتریفیکاسیون ترکیباتی هستند که تولید نیترات را از طریق تاثیر بر فعالیت باکتري نیتروزوموناس به تاخیر می اندازد
استفاده از بازدارنده هاي نیتریفیکاسیون باعث کاهش مصرف کودهاي شیمیایی می شود همچنین موجب میگردد که آبشویی و تصعید نیتروژن در خاك کاهش یابد. بنابراین استفاده از این بازدارنده ها موجب کاهش مصرف نهاده هاي شیمیایی درسیستم پایدار کشاورزي می گردد وازجنبه هاي زیست محیطی نیزحائز اهمیت می باشد
مواد و روش ها
به منظور بررسی تاثیر بازدارنده نیتریفیکاسیون بر عملکرد ارقام مختلف جو تحت تاثیر سیستم کم آبیاري بر ویژگی هاي کیفی عملکرد ارقام مختلف جو آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاهی گیاهان دارویی دانشگاه شاهد - طول جغرافیایی 22' 20 E' 46. و عرض جغرافیایی N' '96. 13' 33 ° 35 و ارتفاع 1190 متر در سال 96-95 انجام شد. میانگین سالیانه دما و بارندگی به ترتیب 17,1 و 216 میلی متر بود.آزمایش بصورت فاکتوریل سه عاملی در سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزي دانشگاه شاهد اجرا گردید.
- عامل اول تیمارهاي آبیاري در 3 سطح شامل: آبیاري پس از 30، 60 و 90 درصد تخلیه آب قابل استفاده خواهد بود.
- عامل دوم سه رقم جو که شامل رقم بهرخ ، نصرت و رودشت می باشد - که رقم رودشت از طریق موتاسیون بردیرینگ تولید شده است - .
- عامل سوم کاربرد بازدارنده نیتریفیکاسیون در 2 سطح شامل: عدم مصرف بازدارنده نیتریفیکاسیون اعمال تیمارهاي آبیاري پس از پایان رشد رویشی گیاه و در آغاز گلدهی اعمال شد. براي محاسبه درصد تخلیه آب قابل استفاده خاك در منطقه مؤثر توسعه ریشه از رابطه مارتین1 و همکاران - 1990 - استفاده شد. مقدار آب مورد نیاز براي هر تیمار پس از رسیدن به درصد تخلیه آب مطلوب محاسبه شد که مقادیر آب محاسبه شده با استفاده کنتور به هر تیمار افزوده شد.
نتایج و بحث
صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه بود . صفات بر روي 5 گیاه اندازه گیري شد که به صورت تصادفی از هرکرت انتخاب شدند. براي تعیین عملکرد دانه، از هر کرت آزمایشی بعد از حذف اثر حاشیه منطقه اي به مساحت یک متر مربع جمع آوري شد و مقدار کل دانه ها وزن و به تن بر هکتار تبدیل گردید. نتایج نشان می دهد زمانیکه آبیاري در حداکثر تخلیه آب مجاز خاك - - 90% انجام می شود صفات کاهش معنی داري نشان می دهد این روند در هر سه رقم مورد مطالعه مشاهده شد.
همانطور که در تمام شکل ها نشان داده شده است در تمام سطوح تنش خشکی رقم نصرت داراي بالاترین وزن هزار دانه، عملکرد دانه و ارتفاع بوته نسبت به دو رقم دیگر بود. شکل 2 نشان می دهد رقم نصرت داراي بیشترین عملکرد دانه و رقم رودشت داراي کمترین عملکرد دانه می باشد . همانطور که در شکل 1 نشان داده می شود با افزایش تنش خشکی وزن هزار دانه از 38 گرم به 42 گرم رسید. به طور کلی، نتایج نشان داد در هر سه رقم جو با افزایش شدت تنش خشکی ارتفاع بوته کاهش یافت - شکل. - 3 معمولا ارتفاع بوته جزء مهمی در عملکرد دانه نیست ولی ارقامی که ارتفاع بیشتري دارند عملکرد بیشتري دارند.
شکل :1 اثر تنش خشکی بر وزن هزار دانه
شکل :2 اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه
شکل :3 اثر تنش خشکی بر ارتفاع بوته
