بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر شوری و نیتروژن بر روی ویژگیهای رشدی و فیزیولوژیکی گیاه شوید، در سال 1391 آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با شش تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان انجام شد. زمان کاشت، اوایل اسفند ماه و زمان برداشت اواسط فروردین ماه بود. بذر های گیاه در گلدان های پنج کیلوگرمی حاوی سه کیلوگرم خاک، یک کیلوگرم شن و یک کیلوگرم کود حیوانی کاشته شد.
در مرحله هشت برگی، تیمار شوری - سدیم کلراید - با غلظتهای 0، 30، 60، 90، 120 گرم نمک در 100 کیلوگرم خاک و تیمار نیتراتآمونیوم با غلظتهای 0، 10، 20 گرم در هر 1000 میلیلیتر آب بر آنها اعمال گردید. در این تحقیق، پارامترهایی از جمله کلروفیلa، b و کلروفیلa+b، کاروتنوئیدها و قندهای محلول و نامحلول اندازهگیری شد.
.1 مقدمه
روند تدریجی و همه جانبه به سمت گیاهان دارویی و گیاه درمانی سبب شده که در دهه ی اخیر صدها هکتار از زمین های زراعی در کشورهای توسعه یافته به کشت گیاهان دارویی اختصاص یابد. استفاده از گیاهان دارویی جهت پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها از دیرباز رواج داشته است، اما فقدان آگاهی لازم از فوائد بی شمار آن ها، سبب شده تا در استفاده از آن ها رکود ایجاد گردد.
شوید یا شبت با نام علمی - Anethum graveolens L. - گیاهی است دیپلوئید - 2n=20 - ، یک ساله و معطر که به متعلق به تیره چتریان - Umbelliferae - می باشد. این گیاه با برگ های منقسم، گل هایی زرد رنگ، میوه فندقه ای دو مریکارپی، تخم مرغی شکل با کنارههای بال مانند دارد .[3]شوید برای اولین بار در فلسطین کشت شد و احتمالاً از رم باستان به سایر کشورهای اروپایی منتقل شده است .[9]
از ترکیبات و مواد مؤثره این گیاه در صنایع دارویی، و از اسانس آن در صنایع غذایی استفاده میشود. عصاره شوید در درمان هیپرلیپیدمی نقش دارد .[8] شوری خاک دامنه وسیعی از اختلالات را در سلول های گیاهی ایجاد میکند و باعث ایجاد سلسلهای از فرایندهای معیّن میگردد که منجر به تجمع املاحی نظیر سدیم و کلر
شده و بر جذب عناصر غذایی از طریق اثرات متقابل رقابتی و یا نفوذپذیری انتخابی یونها در غشاء اثر میگذارند که این امر باعث کاهش رشد گیاه می شود .
عصاره تخم شوید در مقایسه با تجویز اکسیتوسین عضلانی، بلافاصله بعد از زایمان سبب افزایش انقباضات رحمی و کاهش خونریزی بعد از زایمان می شود .گرایش عمومی جامعه به استفاده از داروها و درمان های گیاهی و بهطور کلّی فرآورده های طبیعی به ویژه طی سال های اخیر رو به افزایش بوده و مهم ترین علل آن، اثبات اثرات مخرب و جانبی داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگی های زیست محیطی که کره زمین را تهدید می کند از سوی دیگر بوده است
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
اغلب پژوهش ها نشان میدهند که حساسیّت بیشتر گیاهان مانندگندم، جو، پنبه، برنج، گوجهفرنگی، ذرت و بادامزمینی در مرحله جوانه زنی بیش از مرحله استقرار جوانه است. پژوهشگران ثابت کردند، هر چند شوری خاک، سرعت سبز شدن را به تأخیر می اندازد ولی چنانچه مقدار آن ازحدّ آستانه برای گیاه بالغ تجاوز کند درصد بذرهای سبزشده اغلب گیاهان کاهش نخواهد یافت، در نتیجه تنش های شوری، اغلب باعث تأخیر در جوانه زنی، کاهش درصد جوانه زنی، کاهش سرعت جوانه زنی و کاهش رشد گیاهچه می گردد .
به دلیل کاهش پتانسیل اسمزی محیط ریشه، جذب آب وموادّ معدنی توسط گیاه کاهش مییابد، همچنین به علت اختلال در فرایند فتوسنتز، رشد گیاه، تولید برگ، طول ساقه و تولید انشعابات کاهش مییابد .[5] اثر نخست و غالب مربوط به کل املاح محلول در خاک است که کاهش پتانسیل اسمزی را بدنبال دارد و اصطلاحاً اثر اسمزی نامیده میشود.
اثر دوّم، مربوط به وجود یون های خاص در محلول خاک است، یون هایی نظیر کلرید سدیم یا بور، به تنهایی میتوانند موجب بروز سمیّت در گیاه شده و در مکانیسم جذب گیاه، اختلال ایجاد نماید، که به آن، اثر ویژه یونی گفته میشود. اثر سوّم، در حقیقت زاییده اثر نوع دوّم است، که موجب بروز عدم تعادل تغذیه ای شودمی. معمولاً به اثر نوع دوّم و سوّم، اثر اختصاصی - ویژه - ، و به اثر نوع اول غیراختصاصی گفته می شود .[10]
.3 مواد و روشها
این تحقیق در سال 1391در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان، در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت فاکتوریل با شش تکرار انجام شد. فاکتور اوّل سطوح مختلف شوری 0 - ، 30، 60، 90، 120 میلیمولار بر لیتر - و فاکتور دوّم، سطوح مختلف نیتروژن - نیتراتآمونیوم - با غلظت 0، 10، 20 میلیمولار بر لیتر را شامل میشود.
30 عدد بذر شوید پس از استریل، در 90 گلدان پنج کیلوگرمی که از 1:5 شن، 1:5 کود حیوانی و 3:5 خاک پر شده بودند کاشته شد. پس از حدود 45 روز، که گیاه به مرحله هشت برگی رسید، تیمارهای مختلف شوری و نیتراتآمونیوم، به صورت هفتگی بر روی گیاه اعمال شد. آبیاری گیاه با آب شهری، هر چهار روز یکبار انجام شد. در جدول 1 - و - 2 نحوه اعمال تنش شوری و نیتراتآمونیوم به صورت هفتگی نشان داده شده است. برای سنجش کلروفیلهای a و b، از دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج 645 و 663 نانومتر بر حسب میلیگرم وزن تر، استفاده شد.
جدول.1 برنامه هفتگی اعمال شوری بر حسب گرم در جدول.2 برنامه هفتگی اعمال نیتراتآمونیوم بر حسب برای سنجش قندهای محلول، غلظت هایی از گلوکز 5 - ، 10، 20، 30، 40، 50 میلیگرم بر لیتر - تهیّه کرده و روی هر یک از آن ها یک میلیلیتر فنل پنجدرصد و پنج میلیلیتر اسیدسولفوریک غلیظ اضافه میکنیم، پس از نیمساعت جذب آنها را با دستگاه اسپکتروفتومتر می خوانیم. اندازه گیری قندهای نامحلول، به روش فنل-اسیدسولفوریک بوسیله دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج 485 نانومتر انجام گرفت و با استفاده از منحنی استاندارد و معادله بدست آمده، قندهای نامحلول را تعیین میکنیم. جهت انجام آنالیزهای آماری از نرمافزار SAS و MiniTab استفاده شد.
.4 نتایج و بحث
تغییرات مقدار کلروفیل
میانگین مقدار کلروفیل های a، b و a+b بخش های هوایی گیاه در گروه های تیماری و شاهد، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت نمک سدیم کلراید و نیترات آمونیوم در خاک گلدان، کاهش معنی داری در میزان کلروفیل های مذکور دیده میشود. به طوری که بیشترین مقدار کلروفیلهای a، b و - a + b - به ترتیب 0/0185 در تیمار 20 - 0-20 مولار نیترات آمونیوم، صفر میلی مولار سدیم کلراید - ، 0/018 در تیمار 20 - 0-20 مولار نیتراتآمونیوم، صفر میلیمولار سدیمکلراید - ، 0/038 در تیمار 20 - 0-20 میلی مولار نیترات آمونیوم، صفر میلی مولار سدیم کلراید - ، و کمترین مقدار کلروفیل های مذکور به ترتیب 0/01 در تیمار 0-120 - صفر میلی مولار نیترات آمونیوم، 120 میلی مولار سدیم کلراید - ، 0/008 در تیمار 0-120 - صفر میلی مولار نیترات آمونیوم، 120 میلی مولار سدیم کلراید - و 0/017 در تیمار 0-120 - صفر میلی مولار نیترات آمونیوم، 120 میلی مولار سدیم کلراید - مشاهده گردید. آنالیزهای آماری نشان داد که اختلاف در میزان کلروفیلهای گیاه، در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود
