بخشی از مقاله
تاثیر خصوصیات خاک بر عملکرد و غلظت عناصر غذایی برگ پسته در مه ولات خراسان رضوی
چکیده
پسته از محصولات مهم خراسان رضوی محسوب میشود و شناسایی عوامل موثر بر رشد آن ضروری است.تحقیق حاضر با هدف تاثیر خصوصیات خاک بر، عملکرد و غلظت عناصر غذایی برگ پسته در منطقه مه ولات خراسان رضوی انجام شد. بدین منظور در منطقهای به وسعت 20 هزار هکتار، چهار سطح ژئومورفیک، انتخاب و در هر سطح سه باغ خوب، متوسط و ضعیف از نظر شکل ظاهری و عملکرد انتخاب و در هر باغ یک خاکرخ تشریح شد. سه درخت در اطراف هر خاکرخ انتخاب و عملکرد و درصد عناصر غذایی برگ اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار عملکرد 22/62 در باغ خوب کفه رسی غیر شورو کمترین مقدار آن 9/47کیلو گرم برای هر درخت در باغ خوب کفه رسی شور بود. نتایج همبستگی نشان داد که هدایت الکتریکی، مقدار رس و بور تاثیر منفی معنیدار و کمبود غلظت نیتروژن، آهن، پتاسیم و تا حدی فسفر برگ تاثیر منفی بر عملکرد و غلظت عناصر در برگ داشتند.
واژههای کلیدی: پسته، ویژگیهای خاک، غلظت عناصر
مقدمه
پسته یکی از محصولات مهم صادراتی و استراتژیک جنوب استان خراسان رضوی با سطح زیر کشت 55 هزار هکتار است. آگاهی ازشرایط فیزیکی، شیمیایی و حاصلخیزی خاک برای مدیریت بهینه اراضی و رسیدن به حداکثر بهره-وری اقتصادی ضروری است . پسته در هر نوع خاک، با بافت های متفاوت زراعی قابل کشت است ولی تحقیقات نشان داده است که بافتهای سنگین شرایط فیزیکی مناسبی را برای رشد پسته ندارند و در بافتهای متوسط مانند شنیلومی رشد بهتری دارد.
شرایط فیزیکوشیمیایی خاک نظیر شوری،کمبود عناصر کم مصرف در خاک و کم آبی در باغ های پسته مشکلات عدیدهای را ایجاد نموده است، به طوریکه با کاشت نهالهای پسته در محیط های شور، غلظت سدیم در اندامهای هوایی افزایش یافته است و یک همبستگی معنی دار منفی بین میزان سدیم در محلول خاک و رشد هوایی نهال های پسته وجود دارد. داشتن دانش کافی درباره خصوصیات خاکهای تحت کشت پسته واثرات نامطلوب خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاکهای مسألهدار و شناخت درست و صحیح از وضعیت عناصرغذایی آنها درارتباط بارشد درختان پسته، ما را دربهرهبرداری بهینه ازاین خاکهاکمک مینماید. هدف از این مطالعه شناخت خاکهای مناطق پستهکاری و تاثیر خصوصیات خاک بر عملکرد و غلظت عناصر غذایی در برگ پسته بود.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه به وسعت 20 هزار هکتار در شهرستان فیض آباد مه ولات در جنوب غرب استان خراسان رضوی در حاشیه پلایای بجستان واقع شده است. رژیم رطوبتی خاک، اریدیک ضعیف و رژیم حرارتی خاک، ترمیک است. از شرق به غرب منطقه، چهار سطح ژئومورفیک، شامل اراضی حدواسط مخروط افکنه وکفه رسی غیرشور - - Af-cf،کفه رسی غیرشور - - Cf1، اراضی حدواسط پدیمنت وکفه رسی شور - - Pe-cf وکفه رسی شور - - Cf2،شناسایی شد. در هر سطح بر اساس خصوصیات ظاهری و عملکرد، سه باغ خوب، متوسط و ضعیف انتخاب شد. باغها به نحوی انتخاب شدند که که از نظر رقم، کیفیت آب، دور آبیاری و سن درخت مشابه باشند.
رقم مورد بررسی در این پژوهش، سفید بادامی - رقم غالب منطقه - و سن درختان بین 18 تا 20 سال بود و همگی در سال محصولدهی قرار داشتند. نمونه های برگ در تیر ماه برای اندازهگیری غلظت عناصر غذایی، جمع آوری شد. در هر باغ یک خاکرخ حفر شد و از افقهای ژنتیکی آن نمونهبرداری شد.3 درخت در اطراف خاکرخ حفر شده انتخاب شدو برای هر درخت علاوه بر عملکرد، درصد عناصر غذایی برگ اندازه گیری شد.اطلاعات در قالب طرح آماری آشیانهای با سه تکرار که در ان سه نوع باغ، در داخل 4 سطح ژئومورفیک، آشیانه پیدا کرده واز نظر صفات مورد بررسی با استفاده از نرم افزار مینی تب نسخه 17 مورد تجزیه واریانس آماری قرار گرفت.
نتایج و بحث ویژگیهای خاک باغات پسته در نواحی مورد مطالعه
خاکرخهای 1، 2، 3، بر روی کفه رسی غیر شور - - Cf1، قرار دارند. خاکرخهای شماره 4 و 5 و6 که بر روی اراضی حد واسط مخروط افکنه و کفه رسی غیر شور - - Af-cf، با شیب ملایم حفر شدهاند و خاکرخهای 7، 8، 9 بر روی سطح ژئومورفیک اراضی حد واسط پدیمنت و کفه رسی شور - - Pe-cf قرار دارند.خاکرخهای شماره 10، 11 و 12بر روی سطح ژئومورفیک کفه رسی شور - - Cf2 قرار دارند که در این خاکرخها اثری از افق Bk نیست و افق By درخاکرخ 12وافق Bz در خاکرخ 11مشاهده شد.
هرچه از سمت مخروط افکنه به سمت کفه رسی شور پلایا نزدیک میشویم با کاهش شیب، بافت خاک سنگینتر میشود به نحوی که بافت خاک از لوم شنی در خاکرخ 7 به لوم رسی در خاکرخ 12 میرسد. سنگریزه به مقدار 5 تا 40 درصد در خاکرخ 7واقع در Pe-cf و به میزان 10 تا 30 درصد در خاکرخ شماره 4 واقع درAf-cf وجود دارد. میزان کربنات کلسیم معادل در منطقه مورد مطالعه روند مشخصی ندارد و از 11/2 تا 25/2درصد متغیراست. در مقابل، املاح محلول، به دلیل حلالیت بیشتر به سادگی در منطقه منتقل میشوند و از سمت مخروط افکنه به سمت کفه رسی شور، به تدریج مقدار گچ و املاح محلول افزایش میکند. میانگین وزنی هدایت الکتریکی در این خاکها از 2/1 در خاکرخ 1کفه رسی غیر شور تا 34/7دسی زیمنس بر متر در خاکرخ 11 کفه رسی شور متغیر است.
تغییرات عملکرد و صفات مورفولوژیکی در لندفرمها و باغهای مختلف
نتایج تجزیه واریانس آمارینشان دادکه برای عملکردو غلظت عناصر غذایی برگ درختان پسته به جز درصد فسفر در سطوح ژئومورفیک مختلف اختلاف بسیار معنیداری وجود دارد. همچنین، نتایج تجزیه واریانس آماری نشان داد که اثر متقابل نوع باغ و نواحی برای همه عناصر معنیدار بود.
الف - عملکرد
نتایج مقایسه میانگین صفات و خصوصیات عناصر غذایی موجود در برگ درختان پسته در سطوح مختلف مورد مطالعه نشان داد که ناحیه Cf1 در بیشتر صفات برتری معنیداری نسبت به سایرنواحی دارد. ناحیهCf2 با میانگین عملکرد 9/47 کیلوگرم برای هر درخت پسته نسبت به ناحیه Cf1 با باعملکرد 22/62 کیلوگرم برای هر درخت، 58 درصد کاهش عملکرد نشان داد در حالی که نواحیAf-Cf و Pe-Cf به ترتیب با عملکرد 10/66 و 14/31کیلوگرم برای هر درخت، تفاوت معنیداری نداشتند. نتایج مقایسه میانگین آماری نوع باغ برای صفات مورفولوژیکی نشان داد که باغ خوب با عملکرد 19/05 کیلوگرم برای هر درخت، بیشترین و باغ ضعیف باعملکرد 9/63 کیلو گرم برای هر درخت کمترین میزان عملکرد را دارا بود. در باغ متوسط، عملکرد 14/12 کیلوگرم برای هر درخت بود.
ب - غلظت عناصرغذایی دربرگ
نتایج مقایسه میانگین غلظت عناصر غذایی برگ درختان پسته در نواحی مختلف نیز نشان داد که سطحCf1دارای بیشترین و سطحCf2 دارای کمترین درصد عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن بود. غلظت بور در برگ درسطحCf1 با مقدار 154 دارای کمترین مقدار و درسطحCf2 با مقدار 204 میلی گرم بر کیلوگرم دارای بیشترین مقداربود - -1ج - .در باغ خوب مشاهده گردیدکه به جزء عنصر بور، مقدار نیتروژن، فسفر و پتاسیم در برگ دارای بیشترین غلظت در برگ درختان پسته باشد. غلظت عنصر بور در برگ باغخوب دارای کمترین مقدار و با غلظت 155/9 و در باغ ضعیف دارای بیشترین مقدار با غلظت 185/2میلی گرم بر کیلوگرم بود. اثر متقابل سطوح در نوع باغ برای غلظت تمام عناصر غذایی موجود در برگ پسته معنی دار بود، بهطوریکه بیشترین درصد نیتروژن مربوط به سطحCf1و باغ خوب به مقدار 2/87 درصد بود و کمترین میزان درصد نیتروژن مربوط به سطحPe-Cf و باغ ضعیف به مقدار 1/18 درصد بود.
اثر متقابل سطوح درنوع باغ برای فسفرنشان داد که بیشترین درصد فسفر در برگ درختان پسته به مقدار 0/43 در سطحCf1 و باغ خوب و کمترین مقدار فسفر در سطحCf2 با باغ ضعیف به مقدار 0/11 درصد بود نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که عملکرد با میزان عناصر غذایی برگ به جز بور همبستگی مثبت معنیداری - P<0.01 - دارد آهن و نیتروژن همبستگی قویتری نسبت به پتاسیم و فسفر دارند. دلیل آن احتمالا تغییرات کمتر فسفر و پتاسیم در نواحی و باغات نسبت به فسفر و پتاسیم است. این نتایج نشان داد که عملکرد با هدایت الکتریکی،رس و بور خاک رابطه منفی و بسیار معنی دار - P<0.01 - ، و با میزان پتاسیم، شن وکربن آلی خاک رابطه مثبت و بسیار معنیداری دارد با توجه به میزان زیاد شوری و بور خاک در خاکرخهای 11 و 12 که در سطحCf2 قرار دارند، کاهش رشد و عملکرد پسته قابل توجیه است.
