بخشی از مقاله
چکیده
تولید میوههاي با کیفیت با ترکیب تغذیهاي مناسب، از اهمیت زیادي برخوردار است. در پژوهش حاضر اثرات نیترات آمونیوم و آهن بر برخی خواص کیفی و غلظت عناصر موجود در برگومیوه سیب رقم گالا در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی بررسی شد. بدین منظور محلولپاشی کلات آهن در سه سطح 0 - ، 5 و 10 میلیگرم در لیتر - و تغذیه خاکی نیترات آمونیوم در سه سطح 0 - ، 40 و 60 میلیگرم در کیلوگرم براي هر درخت - انجام شد. طبق نتایج بدست آمده تیمارهاي مورد استفاده اثر قابل توجهی بر میزان عناصر برگ و میوه نشان دادند.
کاربرد آهن باعث کاهش اسید قابل تیتر و افزایش شاخص طعم میوه شد. طبق نتایج به دست آمده، تیمارهاي استفاده شده اثر معنیداري بر میزان مواد جامد محلول کل نشان ندادند. طبق این پژوهش میتوان نتیجه گرفت کاربرد بهینه عناصر غذایی در درختان سیب رقم گالا، باعث افزایش کیفیت و ترکیب تغذیه اي موجود در میوه شده و نهایتا منجر به بهبود عمر انبارداري محصول میشود.
کلمات کلیدي: آهن، اسید قابل تیتر ، پتاسیم، شاخص طعم، کلسیم، نیتروژن
مقدمه
سیب یکی از قدیمی ترین میوه هایی است که بشر آن را شناخته و براي تغذیه خود به پرورش و اهلی کردن آن اقدام نموده است. این میوه یکی از محصولات مهم باغبانی جهان محسوب میشود. عوامل مختلفی از قبیل منطقه، آب و هوا، کودکلاًو شرایط اقلیمی میتواند بر وضعیت ترکیبات مغذي سیب تاثیرگذار باشد عناصر معدنی بخش مهمی از گیاهان را تشکیل داده و از راههاي مختلف در فیزیولوژي گیاه موثرند. بعضی از این عناصر مثل نیتروژن، فسفر و گوگرد در ساخت اسکلت گیاه مصرف میگردند.
برخی دیگر مانند کلسیم پتاسیم و منیزیم هم جزء بافت گیاهی بوده و هم داراي نقش متابولیکی میباشند. عناصري مانند بر، آهن، منگنز، مس، روي و مولیبدن کلا داراي نقش متابولیسمی در زندگی گیاه هستند. ؛ نیتروژن به عنوان یکی از مهمترین مواد مغذي لازم براي بسیاري از عملکردهاي گیاهان، به عنوان مثال رشد شاخه، جوانه، میوه بستن، گل و اندازه میوه است. درختان سیب فاقد نیتروژن، رشد شاخههاي ضعیف و برگها سبز روشن مایل به زرد دارند که به نوبه خود یک اثر منفی بر شدت فتوسنتز ایجاد میکنند.
آهن نقش مهمی در مسیر بیوسنتز کلروفیل دارد. بنابراین کمبود این عنصر باعث کمبود فتوسنتز و در نتیجه باعث کاهش چشمگیر عملکرد میوه میشود . با توجه به اهمیت خواص کیفی و عناصر تغذیه اي موجود در میوه، هدف از این مطالعه بررسی تاثیر تغذیهي نیتروژن و آهن بر برخی خواص کیفی و غلظت عناصر موجود در برگ و میوه سیب رقم گالا پرداخته شد.
مواد وروشها
درختان سیب 8 ساله رقم گالا واقع در باغ مرکز تحقیقات گروه علوم باغبانی دانشگاه تهران که در مرحله داشت در سه زمان مختلف اردیبهشت ماه، خرداد ماه و تیر ماه - زمان محلولپاشی در پانزدهم هر ماه - به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کاملا تصادفی با 3 سطح کلات آهن - EDDHA - شامل غلظتهاي صفر، 5 و 10 میلیگرم در لیتر در 3 تکرار و با یک درخت در هر واحد آزمایشی محلولپاشی شد و نیتروژن به صورت نیترات آمونیوم - NO3-NH4+ - در 3 سطح با غلظت هاي 0، 24 و 48 گرم - براي هر درخت - به شکل نواري استفاده گردید.
اسیدیته قابل تیتر اندازهگیري و بر حسب درصد اسید مالیک بیان شد. براي اندازهگیري میزان مواد جامد محلول کل از دستگاه رفراکتومتر ساخت کشور ژاپن استفاده گردید. براي اندازهگیري نیتروژن از دستگاه کجلدال مدل VS-SA-I استفاده شد. براي اندازهگیري مقدار پتاسیم میوه و برگ از دستگاه فلیم فتومتر مدل ساخت کشور انگلیس استفاده شد . میزان کلسیم بافت برگ و میوه با استفاده از محلول EDTA, 0.01 M بر حسب میلیگرم کلسیم کربنات به دست آمد و برحسب درصد بیان شد .براي اندازهگیري میزان آهن از محلول فنانترولین استفاده شد . دادهها با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون چند دامنهاي دانکن انجام گرفت.
نتابج و بحث
اسیدیته قابل تیتر، مواد جامد محلول کل و شاخص طعم میوه: نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که تیمار آهن اثر قابل توجهی - P≤ 0/05 - بر میزان اسیدیته کل داشت. به طوري که با افزایش سطوح آهن میزان اسیدیته قابل تیتر کاهش یافت طبق این نتایج، تیمار نیترات آمونیوم و اثر متقابل تیمارها اثر معنیداري بر میزان اسیدیته کل نداشت. همچنین مواد جامد قابل حل تحت تاثیر تیمارهاي مورد استفاده قرار نگرفت. کاهش اسیدیته قابل تیتراسیون توسط تیمار آهن احتمالا به دلیل افزایش رقت ناشی از افزایش عصاره میوه است .
یکی از اثرات کمبود آهن تأخیر در بلوغ میوه میباشد در نتیجه دلیل بیشتر بودن اسیدیته کل میتواند ناشی از تأخیر در بلوغ میوه باشد. کاربرد آهن در درختان داراي کمبود آهن، میزان آب میوه را نسبت به درختان داراي کمبود آهن بیشتر کرده و در نتیجه باعث کاهش اسیدیته میشود. همچنین شاخص طعم به طور قابل توجهی - P≤ 0/01 - تحت تأثیر تیمار آهن قرار گرفت. به طوري که کاربرد آهن باعث افزایش شاخص طعم میوه شد کهاحتمالا به دلیل کاهش اسیدیته کل است.
گزارش شده است که نیتروژن باعث کاهش مواد جامد قابل حل و مقدار اسیدیته در سیب گرانی اسمیت شده است، ولی در رقم فوجی اثر معنیداري بر میزان اسیدیته نداشته است محلولپاشی آهن باعث کاهش غلظت اسید سیتریک و افزایش مواد جامد محلول در نارنگی تانجرین شد.
تاثیر غلظت هاي مختلفآهنونیتروژن برعناصر برگ و میوه
نیتروژن: تیمار نیتروژن اثر معنیداري - P ≤0.01 - بر محتواي درصد نیتروژن برگ داشت. به طوري که با افزایش مقدار نیتروژن میزان نیتروژن برگ نیز افزایش یافت و بیشترین میزان آن در سطح 60 ppm نیتروژن بدست آمد تیمار آهن و اثر متقابل تیمارها اثر معنیداري بر محتواي نیتروژن برگ نداشتند. در دسترس بودن مواد غذایی گیاه و توانایی جذب در خاك میتواند با تعادل نیتروژن کلی و مقدار ذخایر نیتروژن در خاك افزایش یابد. گزارش شده است که کاربرد کود اوره باعث افزایش غلظت نیتروژن در برگهاي انار شده است.
کاربرد کودهاي نیتروژنی باعث افزایش غلظت نیتروژن در برگ گیاهان میشود، مخصوصا استفاده از آمونیوم غلظت نیتروژن برگ را نسبت به نیترات بیشتر افزایش میدهد. در درختان پسته کاربرد سولفات آمونیوم موجب افزایش محتواي نیتروژن برگ شده است.پتاسیم: میزان پتاسیم برگ به طور قابل توجهی - P ≤ 0/01 - تحت تاثیر تیمار نیتروژن و اثر متقابل تیمارها قرار گرفت سطح دوم تیمار نیتروژن - 40 ppm - بیشترین میزان پتاسیم برگ را نشان داد ولی تفاوت معنیداري با تیمار شاهد نشان نداد.
پتاسیم بر خلاف سایر عناصر، نقش ساختمانی در گیاه ندارد و مهمترین نقش آن فعال کردن آنزیمهاي گیاهی است. این عنصر به عنوان عنصر کیفیت شناخته شده و معمولا بر کیفیت طبیعی میوه تاثیر میگذارد. پتاسیم موجب تعادل بین کاتیونها و آنیونها در سلول میشود. آنیون نیترات در زمان انتقال از ریشه تا برگ، از پتاسیم به عنوان خنثی کننده بار منفی خود استفاده میکند. در مطالع هاي آهن باعث افزایش میزان پتاسیم برگ شده است .مطالعات انجام شده نشان میدهد مصرف بیش از حد کودهاي نیتروژندار باعث کاهش پتاسیم برگ درختان میوه میشود.آهن: میزان آهن برگ و میوه به طور معنیداري - P ≤0/05 - تحت تاثیر تیمار نیتروژن قرار گرفت بیشترین میزان آهن برگ در نمونههاي تیمار شده با 40ppm نیتروژن مشاهده شد.
