بخشی از مقاله
چکیده
سیلیسیوم بعد از اکسیژن دومین عنصر فراوان در پوسته بیرونی کره زمین محسوب شده و تقریباً در تمامی کانی ها یافت می شود. سیلیسیوم بر روی عملکرد و کیفیت محصول برنج اثر فوق العاده ای دارد.
به همین منظور تحقیقی بر اساس تأثیر دور آبیاری و سیلیس بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه برنج به عمل آمد. این آزمایش به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه ای واقع در شهرستان ساری طی سال 1391 اجرا شد.
تیمار های مورد مطالعه شامل دور آبیاری در چهار سطح - غرقاب کامل، هر چهار روز، هشت روز و دوازده روز - و مقادیر مختلف کود سیلیکات کلسیم در سه سطح 0 - ،250 و500 کیلوگرم در هکتار - بود. نتایج حاصل از انجام آزمایش نشان داد از بین صفات کیفی برنج سیلیس دانه در سطح احتمال یک درصد قرار گرفت. بیشترین سیلیس دانه، 5/860 درصد تحت تیمار دوازده روز آبیاری بدست آمد. نسبت طول به عرض دانه خام تحت اثر ساده سیلیس در سطح احتمال 5 درصد معنی دار و بیشترین آن تحت شرایط غرقابی 5/20 بود. درصد سبوس و برنج کامل در سطح احتمال یک درصد از جمله صفات عملکردی بودند که تحت تأثیر آبیاری قرار گرفتند. به طور کلی برنج برای عملکرد دانه با به شرایط غرقابی و میزان کافی از کود سیلیس احتیاج دارد و کاهش دور آبیاری باعث کاهش طول خوشه و افزایش درصد پوکی دانه و در نهایت کاهش برنج می شود.
مقدمه
برنج یکی از مهم ترین غلات جهان می باشد که منحصراً به منظور مصرف انسان کشت می شود و ماده ی غذایی بسیار ارزشمندی است که در عین حال مهم ترین محصول غله در کشورهای در حال توسعه و غذای اصلی بیش از نیمی از جمعیت جهان بوده است - نورمحمدی و همکاران، . - 1380 گیاه برنج به دمای بالا، رطوبت زیاد و مقدار کافی آب در طول دوره رویش نیاز دارد
برنج تا رسیدن کامل به حدود 8 تا 11 هزار متر مکعب آب در هکتار احتیاج دارد و برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک به 700 لیتر آب نیاز است. نیاز آبی محصولات مختلف زراعی متفاوت میباشد و چون برنج گیاهی نیمه آبزی است در مقایسه با دیگر محصولات زراعی به آب بیشتری نیاز دارد. آب نیز از جمله عواملی است که بر صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیکی برنج تاثیر میگذارد.
همچنین تنظیمات متابولیکی در توسعهپذیری دیواره سلولی و پتانسیل اسمزی شیره سلول تغییر ایجاد میکند. بنابراین سطح برگ را محدود میکند و باعث جلوگیری از جذب نور و کاهش فتوسنتز و محصول میشود .
بازدارندگی رشد برگ برنج در کم آبی به خصوص میتواند در طول مراحل استقرار اولیه دانه رخ دهد، درست زمانی که حداکثر سطح برگ برای ایجاد محصول بالا لازم است، از دلایل این مسئله میتوان به کاهش انعطافپذیری دیواره سلولها و کاهش پتانسیل اسمزی و فشار تورژسانس در کم آبی اشاره کرد
سیلیسیوم بعد از اکسیژن دومین عنصر فراوان در پوسته بیرونی کره زمین محسوب شده و تقریباً در تمامی کانی ها یافت می شود. سیلیسیوم بر روی عملکرد و کیفیت محصول برنج اثر فوق العاده ای دارد. میزان جذب این عنصر در برنج بیش از سایر عناصر بوده و باعث برافراشتگی برگهای آن میگردد
سیلیس اثرات مثبتی بر روی رشد و تولید ماده خشک و میزان فتوسنتز، عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارد. در گیاه برنج، جذب سیلیس از محلول خاک بیشتر به فرم مونوسیلیسیک اسید - - SiOH4 یا ارتوسیکلیک اسید - H4SiO4 - است . - Dantof, 1997 - سیلیس باعث افزایش رشد رویشی و افزایش تولید ماده خشک می شود و تعرق کوتیکولی را کاهش داده ، و بر تعداد برگها می افزاید. همچنین سیلیس موجب افزایش تعداد پنجه ها ، سنبلک ها و دانه ها می شود
بررسی ها نشان میدهد در صورت کمبود سیلیس، مقدار کلروفیل کم شده و در نتیجه فتوسنتز در گیاه کاهش می یابد. دلیل این امر به نقش سیلیس در زنجیره فتوسنتزی و ممانعت از تخریب زنجیره کلروفیلی توسط سیلیس مربوط می شود . - Agarie et al., 1998 - در مجموع مصرف سیلیس در گیاه برنج، با افزایش تعداد خوشچه در هر خوشه، درصد پر شدن دانه، درصد دانه های رسیده و وزن هزار دانه، باعث افزایش عملکرد میشود
با ته نشین شدن سیلیسیم در دیواره سلولی آوند های چوبی ازفرو ریختن اوندها در شرایط تعرق زیاد جلوگیری می کند و با استحکام ساقه موجب کاهش ورس بوته می شود . - Murylu and Jones,2006 - کاربرد سیلیسیوم اثرات تنش آبی را تعدیل و رشد گیاه را افزایش می دهد . - Iwasaki et al,2000 - سیلسیم باعت کاهش سمیت فلزات سنگین از قبیل آهن و منگنز و آلومینیوم در گیاه شده و باعث متحرک شدن فسفر خاک می شود - خلد برین و اسلامزاده، . - 1380 هدف از انجام این آزمایش بررسی عملکرد برنج رقم طارم هاشمی تحت تاثیر عنصر کم مصرف سیلیس در دور های مختلف آبیاری است.
مواد و روش ها
به منظور بررسی تأثیر دور آبیاری و مقادیر سیلیس بر عملکرد و اجزای دانه بر روی برنج در شرایط آب و هوایی مازندران آزمایشی در سال زراعی 1391 در مزرعه ای واقع در 10 کیلومتری جنوب غربی شهرستان ساری با عرض جغرافیایی 36 درجه و 32 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 53 درجه و صفر دقیقه شرقی و با ارتفاع 28 متر از سطح دریا انجام شد. آزمایش به صورت، اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت که هر تکرار شامل 12 کرت آزمایشی بود.
تیمار های های مورد مطالعه شامل دور آبیاری در چهار سطح - غرقاب کامل، هر چهار روز، هشت روز و دوازده روز - به عنوان فاکتورهای اصلی و مقادیر مختلف کود سیلیکات کلسیم در سه سطح 0 - ،250 ،500 کیلوگرم در هکتار - به عنوان فاکتورهای فرعی در نظر گرفته شد . آماده سازی زمین در دو مرحله: -1 مرحله اماده سازی خزانه: برای تهیه خ زانه در اواخر اسفند ابتدا بوسیله تیلر شخم زده شد ودر اواسط فروردین بعد از آبیاری بوسیله روتیواتور آماده گردید. بعد از دو یا سه روز نشست خاک کرت، خزانه ای به ابعاد 3 ×15 متر آماده شد و سپس توسط دست، محیط داخل کرت از وجود علف هرز کنترل شد.
کود نتیروژن - اوره - 100 کیلوگرم و فسفر - سوپر فسفات تریپل - 50 کیلوگرم در هکتار به سطح خزانه اضافه گردید و بوسیله لگدمال کردن با خاک مخلوط شد بعد از این مرحله توسط ماله چاله ها پر و سطح خزانه مسطح گردید. بذور سالم برای ضدعفونی به سم قارچکش بنومیل اغشته شد. بذور به مدت 24 ساعت در این محلول مانده و سپس به داخل کیسه منتقل شد، کیسه در سطح زمین بصورت شیب دار قرار گرفته تا آب اضافی موجود در آن تخلیه گردد. کیسه بوسیله پوشش سطحی با گیاه آقطی گرم نگه داشته شده 20-25 - درجه سانتی گراد - و تعداد 2 دفعه در روز، یکبار در صبح و بار دیگر در عصرکیسه ها را در داخل آب ولرم قرار داده و به منظور توزیع یکنواخت گرما و نتیجتاً یکنواختی جوانه زنی بذور کیسه تکان داده شد.
