بخشی از مقاله
تأثیر منابع و مقادیر مختلف کودهای نیتروژنی بر عملکرد و خصوصیات مورفولوژیکی برنج رقم طارم هاشمی
چکیده:
به منظور بررسی تأثیر منابع و مقادیر مختلف کودهای نیتروژنی بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم طارم هاشمی آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه آهی دشت ساری انجام گردید. تیمارها شامل شاهد - بدون مصرف کود - ، کود نیتروژنه اوره و سولفات آمونیوم هر کدام در دو مقدار 60 و 120 کیلوگرم در هکتار بوده است. پس از رسیدگی فیزیولوژیکی صفاتی همچون ارتفاع بوته، تعداد پنجه در بوته، تعداد خوشه در متر مربع، تعداد سنبله در خوشه، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در هکتار اندازهگیری گردید. نتایج تجزیه واریانس معنیدار بودن کلیه صفات به جز تعداد سنبله در خوشه را در تیمارها نشان داد. با مصرف کود سولفات آمونیوم به مقدار 120 کیلوگرم در هکتار بیشترین اندازه در تمامی صفات اندازهگیری شده ثبت گردید. بررسیهای این پژوهش نشان داد که تیمار سولفات آمونیم به مقدار 120 کیلوگرم نسبت به شاهد 128/46٪ درصد افزایش عملکرد داشته است. در بین اجزاء عملکرد تعداد دانه در خوشه، تعداد دانه پر در خوشه و تعداد پنجه در متر مربع، حساس ترین اجزاء نسبت به افزایش سطوح کود بودند. در حالیکه ارتفاع بوته، تعداد خوشه و وزن هزار دانه کمترین تغییرات را داشت.
مقدمه
نیتروژن مهمترین عنصر غذایی مورد نیاز گیاه برنج بوده و 67 درصد از کل کود بکار رفته در مزارع برنج در سطح جهانی برای نیتروژن برآورد شده است . - Eagle et al., 2001 - تلفات کودیمخصوصاً نیتروژن در زراعت برنج به علت شرایط غرقابی به 40 تا 60 درصد میرسد. لذا تقسیط کود نیتروژن میتواند در ارقام مختلف برنج جهت افزایش قابلیت دسترسی به نیتروزن در مراحل حساس رشدی مورد استفاده قرارگیرد . - Saha et al., 1998 - افخمی قادی و همکاران در ارزیابی اثر محدودیت منبع و مخزن بر عملکرد و اجزای عملکرد سه ژنوتیپ برنج در سطوح مختلف کود نیتروژن بیان نمودند که میتوان با مصرف کود نیتروژن و افزایش انتقال مواد فتوسنتزی به دانه، محدودیت مخزن را جبران نمود - افخمی قادی و همکاران، . - 1390 دنگ و همکاران در مطالعه بهینهسازی مصرف کود نیتروژنه برای تولید پایدار برنج نشان دادند که 22 تا 33 درصد نیتروژن مصرفی، در محصول و 7 تا 31 درصد آن در خاک بازیابی شد . - Deng et al., 2012 - تعیین فرمول کودی نیتروژنه برای ارقام مختلف برنج بر حسب ظرفیت تأمین نیتروژنه خاک و تنظیم تقسیط کود نیتروژنه برای افزایش راندمان آن به خصوص در شرایط شالیزاری یکی از روشهای افزایش راندمان مصرف کود نیتروژنه می باشد. بنابراین هدف از اجرای این آزمایش بررسی تأثیر منابع و مقادیر مختلف کودهای نیتروژنی بر عملکرد، اجزای عملکرد و خصوصیات مورفولوژیکی برنج رقم طارم بود.
مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1392 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار و 5 تیمار به اجرا درآمد. تیمارها شامل شاهد بدون مصرف کود نیتروژنه، کود اوره به مقدار 60 کیلوگرم در هکتار، کود اوره به مقدار 120 کیلوگرم در هکتار، کود سولفات آمونیم به مقدار 60 کیلوگرم در هکتار و کود سولفات آمونیم به مقدار 120 کیلوگرم در هکتار بوده است. نیمی از کودهای پتاسه و ازته و تمامی کود فسفره، براساس آزمون خاک و قبل از کاشت مصرف و مابقی کود ازته بصورت تقسیطی در دو نوبت پنجهزنی و خوشهدهی مورد استفاده قرار گرفت. مابقی کود پتاسه نیز در زمان خوشهدهی درآزمایش اعمال گردید. قبل از بذرپاشی برنج رقم طارم از قارچکش کاربوکسین تیرام به نسبت 4 در هزار بمدت 24 ساعت جهت ضدعفونی و پیشگیری از قارچ استفاده گردید. بذور در 7 فروردین در خزانه بذرپاشی و در نهایت در 7 اردیبهشت در زمین اصلی به صورت 6 خط 3 متری با فاصله کاشت 25×25 سانتیمتر و تعداد 3 بوته در هر کپه و به عمق 3 سانتیمتر نشاکاری گردید. مراقبت و عملیات زراعی طبق دستورالعمل موسسه برنج آمل انجام گردید. پس از رسیدگی فیزیولوژیکی صفاتی همچون ارتفاع بوته، تعداد پنجه در بوته، تعداد خوشه در متر مربع، تعداد سنبله در خوشه، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در هکتار اندازهگیری گردید. دادهها با استفاده از نرم افزار MSTATC تجزیه واریانس گردید و میانگین تیمارها با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد جهت برآورد برترین تیمار مورد مقایسه قرار گرفت.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس حاکی از تفاوت معنیدار بین تمامی صفات به جز تعداد خوشه در بوته بوده است - جدول . - 2 بنابراین با اعمال تیمارهای مختلف اختلافات معنیداری در صفات اندازهگیری شده مشاهده گردید. نتایج بررسی حاتمیفر و همکاران نشان داد که اثر نیتروژن بر عملکرد دانه، عملکرد کاه، ارتفاع بوته، تعداد پنجه و طول خوشه معنیدار بود - حاتمیفر و همکاران، . - 1391
مقایسه میانگین صفات مورفولوژیکی و عملکرد برنج رقم طارم تحت اعمال تیمارهای مختلف کودی نشان داد که کمترین ارتفاع بوته مربوط به تیمار شاهد بوده و مابقی تیمارها با یکدیگر اختلاف معنیداری نداشتند. بنابراین با استفاده از کود شیمایی اوره و سولفات آمونیوم، بوتهها بلندتر شده و در نتیجه دارای منبع بیشتری خواهند شد و انتقال مجدد نیتروژن بیشتر صورت میگیرد - عرفانی، . - 1374 تعداد پنجه در بوته در تیمار شاهد در کمترین تعداد - - 10 و با افزایش میزان کود بیشتر شده است. در مقایسه مصرف دو کود اوره و سولفات آمونیوم اختلاف معنیداری در صفت تعداد پنجه در بوته مشاهده نشد. تیمار شاهد در تمامی صفات مورد اندازهگیری در پایینترین میزان بوده است. با مصرف کود سولفات آمونیوم به مقدار 120 کیلوگرم در هکتار بیشترین اندازه در تمامی صفات اندازهگیری شده ثبت گردید. در صفات وزن هزار دانه، وزن تر و وزن خشک با اعمال مقادیر مختلف کود اوره و سولفات آمونیوم تفاوت معنی داری مشاهده نشد ولی نسبت به تیمار شاهد، اختلاف معنیداری داشتند. نتایج بررسی آذرپور و همکاران نشان داد که کاربرد نیتروژن میزان تجمع ماده خشک، سرعت رشد محصول و شاخص سطح برگ را در مقایسه با تیمار شاهد افزایش داد - آذرپور و همکاران . - 1388 با اعمال تیمارهای مختلف کودی در میزان عملکرد دانه اختلاف معنیداری مشاهده شد و بالاترین میزان عملکرد دانه مربوط به تیمار کودی سولفات آمونیوم به مقدار 120 کیلوگرم در هکتار بود - جدول . - 3 بنابراین از نظر اقتصادی کاربرد این مقدار کود سولفات آمونیوم توجیهپذیر بوده و پیشنهاد میشود از این مقدار از کود سولفات آمونیوم برای برنج رقم طارم هاشمی استفاده شود.
