بخشی از مقاله
خلاصه
معضل فرار مغز ها یکی از پدیده هایی است که به عنوان یکی از مخرب ترین آسیب اجتماعی گریبان گیر کشورهای در حال توسعه محسوب می شود. یکی از عوامل اصلی فرار مغزها در ایران، عوامل داخلی از جمله، مشکلات آموزشی، سوء مدیریت و نیز کمبود توسعه اقتصادی است. با توجه به اینکه سهم قابل توجهی از نیروی کار متخصص در بخش صنعت فعال است، لذا بررسی پدیده ی فرار مغزها در این بخش و به طور ویژه تمرکز بر تاثیر مدیریت در بخش صنعت بر نگهداری نیروی کار و کاهش فرار مغزها دارای اهمیتی دو چندان است. هدف تحقیق یافتن راهکار کاهش فرار مغزها با رویکرد مدیریتی تکریم نیروی کار متخصص صنعتی است. روش پژوهش از نوع توصیفی و کاربردی است. جامعه آماری مدیران صنایع تولیدی فرآورده های زیتون گروه کارخانجات زیتون ارشیا انتخاب شده که تعداد آنها 45 نفر است.
برای نمونه آماری از فرمول کوکران استفاده شد که تعداد نمونه 40 نفر محاسبه گردید. برای گردآوری داده های میدانی از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که پایایی و روایی آن از طریق نظر سنجی از متخصصان و استادان و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ و فرمول لاوشه تائید و تعیین شد. برای استخراج و تحلیل داده های پرسشنامه از روش مدلسازی معادلات - SEM-PLS - و نرم افزار PLS Smart 2 استفاده شده است. یافته های آماری فرضیه پژوهش را که بین رویکرد مدیریتی تکریم نیروی کار متخصص صنعتی و کاهش فرار مغزها رابطه معنی دار و مثبتی وجود دارد تائید نمود. یافته های این تحقیق می تواند در روشن شدن اثر مدیریتی تکریم نیروی کار بر میزان خروج فرار مغزها و ارائه راهکارهایی در این خصوص بویژه در بخش صنعت راهگشا باشد.
کلمات کلیدی: فرار مغزها، مدیریت صنعتی، نیروی متخصص، شناسایی نخبگان، رویکرد مدیریتی،تکریم نیروی کار، گروه کارخانجات زیتون ارشیا
.1 مقدمه
با توجه به گفته ی آرمسترانگ و بارون - 2002 - که معتقد بودند »خود کارکنان و مهارت ها، توانمندی ها و تجربه جمعی، همراه با توانایی آنان در به کارگیری این موارد در جهت منافع سازمان، اول اینکه سهم بزرگی در کامیابی سازمان دارد و دوم اینکه منبع مهمی برای برتری رقابتی است.[1] « امروزه نقش و جایگاه انسان در سازمان ها انکار ناپذیر است و در سال های اخیر توجه به انسان به عنوان یک منبع ارزشمند در سازمان ها روز به روز در حال افزایش بوده و هم اکنون سازمان های ایرانی در حوزه منابع انسانی با چالش های متعددی درگیرند که حل آنها به اطلاعاتی درباره وضعیت فعلی این چالش ها یا به بیان دیگر، اندازه گیری منابع انسانی نیازمند است .[2]
کرامت انسانی موضوعی است که ادیان و مکتب های گوناگون اعم از فلسفی، انسان شناسی، روان شناختی، حقوقی و سیاسی بدان پرداخته و بر اهمیت آن تأکید کرده اند. امروزه در گفتار و نوشتارهای گوناگون مربوط به حقوق بشر به جایگاه و ارزش انسان و کرامت آن اشاره شده است .[3] یکی از موضوعات بسیار مهم که در مورد امنیت، عدالت آزادی، رعایت حقوق و آزادی های اساسی شهروندان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد تأکید قرار گرفته، کرامت انسانی است. در این قانون، طبق بند 6 اصل دوم، کرامت انسانی جزء مبانی اعتقادی نظام جمهوری اسلامی بوده و همطراز اصول اعتقادی، همچون توحید، نبوت و معاد مطرح گردیده است .[4]
با توجه به موضوع این پژوهش فرار مغز ها به عنوان یک متغیر میتواند در ارتباط مستقیم و یا غیر مستقیم متغیر کرامت انسانی باشد. این متغیر یکی از پیوندهای قهرآمیز سرآمدان و نخبگان هر جامعه و از میان گونه های پرشمار است که گاه در جامه های گرگین رخ می نماید .[5] و میتوان گفت فرار مغزها یا مهاجرت افراد تحصیل کرده، بیان گر انتقال منابع در قالب سرمایه انسانی است و عمدتا به مهاجرت افراد با سطح تحصیلات بالا از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه یافته اطلاق می شود. فرار مغزها می تواند دو اثر متمایز بر روی رشد اقتصادی داشته باشد، از یک طرف می تواند باعث پرورش سرمایه گذاری درآموزش و پرورش یک کشور به خاطر وجود بازدهی بالاتر در خارج از یک کشور شود و از طرفی دیگر این پدیده می تواند دارای اثرات منفی بر روی اقتصاد یک کشور به خاطر جریان مهاجرت واقعی سرمایه انسانی کشور داشته باشد .[6] با توجه به مواردی که ذکر شد بنابراین در این مقاله به بررسی رابطه بین رویکرد مدیریتی تکریم نیروی کار متخصص صنعتی با کاهش فرار مغزها خواهیم پرداخت.
.2 سابقه مطالعات و تحقیقات پیشین
ذاکری حسینی و آهنگر - - 1395 معتقدند فرار مغزها یا مهاجرت افراد تحصیل کرده، بیان گر انتقال منابع در قالب سرمایه انسانی است و عمدتا به مهاجرت افراد با سطح تحصیلات بالا از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه یافته اطلاق می شود که این امر دو اثر متمایز بر روی رشد اقتصادی دارد، از یک طرف می تواند باعث پرورش سرمایه گذاری در آموزش و پرورش یک کشور به خاطر وجود بازدهی بالاتر در خارج از یک کشور شود و از طرفی دیگر این پدیده می تواند دارای اثرات منفی بر روی اقتصاد یک کشور به خاطر جریان مهاجرت واقعی سرمایه انسانی کشور داشته باشد. آنها به این نتایج رسیدند که مهاجرت افراد با تحصیلات عالی اثر منفی و معناداری بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب دارد. از طرفی عبدلی - - 1394 چنین بیان می نماید که فرار مغزها یکی از پدیده های اجتناب ناپذیر در کشورهای جهان سومی و در حال توسعه می باشد.
وی برای رهایی از عوامل موثر بر فرار مغزها در ایران 5 راه حل در مدل تحقیق خود ترسیم کرده است. میراحمدی و کمالی گوکی - 1393 - نیز در پژوهشی به مبانی کرامت انسانی از منظر امام خمینی - ره - اشاره کرده اند - 1 : احساس امنیت -2 اجرای عدالت -3 ممنوعیت اعمال غیر انسانی -4 جلوگیری از خودسری ها -5 عدم تجسس در حوزه فردی افراد -6 چشم پوشی از خطاهای شخصی و خصوصی که آثار حقوقی ندارد -7 آرامش و امنیت قضایی -8 ممنوعیت از اهانت به انسان. میرسپاسی و همکاران - 1392 - نیز به ابعاد کرامت در سازمان های دولتی - ارزش های محوری تعالی سازمانی - اشاره کرده اند : - 1 ارباب رجوع محوری -2 عدالت محوری -3 قانون مداری -4 پاسخگویی اجتماعی. نژاد سلیم - 1388 - ابعاد الگوی کرامت انسانی را چنین بیان می کند : -1 عامل ذهنی و روانی - خوش بینی-خوش خلقی-انتقاد پذیری- گذشتن از خطاهای دیگران - - 2 عامل رفتاری - رعایت حقوق دیگران در حرف و عمل-دقت در نگهداری اموال مادی و معنوی- ارتقای میزان مسئولیت پذیری- صادق بودن- حفظ شرافت و پاکدامنی - -3 عامل عملکردی - نظم گرایی-ارتقای توان علمی-خلاقیت و نوآوری-جامع نگری در اخذ تصمیم ها - -4 عامل جسمی - داشتن برنامه های ورزشی و نرمشی- رعایت نکات ایمنی و بهداشتی در سازمان - .
راپاپورت - 2017 - در مقاله ای به این نتایج دست یافته است : -1 در حقیقت سرمایه گزاری دانشی زمانی بالا می رود که نیروی انسانی با مهارت بالا در شرایطی قرار نگیرد که مجبور به مهاجرت شود - 2 پراکندگی مهارت های افراد در ترویج عواملی که باعث مهاجرت از کشور مبدا به کشور های دارای اقتصاد جهانی نقش دارد. براین اساس هر دو نتیجه تقویت کننده عواملی است که شرایط را برای مهاجرت افراد ماهر محیا می نماید. لونا و بین یامین - 2016 - بر این باورند که فرار مغزها، در کشور های در حال توسعه به یکی از نگرانی های عمده برای توسعه اقتصادی پایدار تبدیل شده است. در این آنان براین باورند که با استفاده از زور و قدرت بخش های دولتی و خصوصی این مغز ها را در داخل مرز های کشور ها نگه داشته شوند. در این راستا با شناسایی مسائل کلیدی از مهاجرت مهارت و ارائه راه حل های که مردم را قادر می سازد برای به اشتراک گذاشتن دانش، مهارت و توانایی های ابتکاری و در نتیجه افزایش توسعه اقتصادی کشورها این راه را هموار کنند.
همچنین راه دیگری که ارائه می شود ایجاد اندیشه مثبت در مورد توسعه پایدار آتی مرزهای داخلی کشور در میان نخبگان است. بانیا و همکاران - 2014 - و اوکورو و همکاران - 2014 - و اسچکر و همکاران - 2013 - چنین عنوان کردند با تمام شاخص ها، میلیون ها نفر از مردان، زنان، و کودکان در چند کشور آفریقایی در فقر مطلق زندگی می کنند. فقر عاملی شده است برای کسانی که استطاعت به ترک کشور را دارند از این رو فرار مغزها به موج مهاجرت کمک کرده است. فردی که تصمیم می گیرد مهاجرت نماید با توجه به منافع شخصی، چشم انداز شغلی، و تمایل به انجام رساندن اهداف خاص و آسایش مادی اقدام به این کار می کند، در حالی که انگیزه برای مهاجرت در میان مهاجران متفاوت است، نگرش تمام این افراد زندگی بهتر است. وارلیوس - 2012 - در پژوهشی به مؤلفه های کرامت انسانی اشاره کرده است : -1 احترام -2 خودمختاری -3 هویت بخشی -4 نیکوکاری -5 عدالت.
.3 گزاره های تحقیق
هدف: هدف اصلی تحقیق یافتن راهکار کاهش فرار مغزها با رویکرد مدیریتی تکریم نیروی کار متخصص صنعتی میباشد.
سوال: سؤال اصلی پژوهش این است که آیا بین رویکرد مدیریتی تکریم نیروی کار متخصص صنعتی و کاهش فرار مغزها رابطه ی معنی داری وجود دارد؟
فرضیه: فرضیه اصلی اینست که بین رویکرد مدیریتی تکریم نیروی کار متخصص صنعتی با کاهش فرار مغزها رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد
·فرض :1 بین تکریم زیردستان و رسیدگی به نیازهای آنان در رویکرد مدیریت تکریم نیروی کار با کاهش فرار مغزها رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد.
·فرض :2 بین تکریم زیردستان با مشارکت دادن آنان در تصمیم گیری در رویکرد مدیریت تکریم نیروی کار با کاهش فرار مغزها رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد.
·فرض :3 بین تکریم زیردستان با استفاده از صعه صدر در شنیدن صحبت ها و انتقادات در تصمیم گیری در رویکرد مدیریت تکریم نیروی کار با کاهش فرار مغزها رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد.
·فرض:4 بین تکریم زیردستان با ایجاد عدالت در تصمیم گیری سازمان در رویکرد مدیریت تکریم نیروی کار با کاهش فرار مغزها رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد.
