بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به تحلیل تأثیر "مدیریت پیشکنشی" بر "عملکرد مورد انتظار از کارکنان" در شرکتهاي گروه صنعتی و بازرگانی افزون، پرداخته است. جامعه آماري این تحقیق را کارکنان شرکتهاي گروه صنعتی و بازرگانی افزون تشکیل میدهند. نمونهگیري به صورت تمام شماري انجام شده است. ابزار اندازهگیري، شامل پرسشنامه بررسی مدیریت پیشکنشی با نُه بُعد اجتماعی کردن، ایجاد شرایط مطلوب، بازخورد طلبی، روشنگري براي تغییر، فرصتسازي براي پیشرفت، مدیریت مسیر پیشرفت شغلی، مهار کردن استرس، نوآوري و هماوردطلب کردن وضع موجود و پرسشنامه بررسی عملکرد مورد انتظار از کارکنان با پنج بُعد احساس خود کنترلی، شفافیت نقش، نگرش شغلی، عملکرد شغلی و موفقیت شغلی، است. پایایی پرسشنامهها بر اساس آلفاي کرونباخ اندازهگیري شد که میزان آن براي پرسشنامه اول 0/94 و براي پرسشنامه دوم 0/975 بدست آمد. براي تجزیه و تحلیل دادهها از تحلیل رگرسیونهاي خطی ساده و چند گانه و تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج، تأثیر مثبت و معنادار ابعاد مدیریت پیشکنشی را بر عملکرد مورد انتظار از کارکنان نشان دادند. از این میان، اجتماعی کردن و فرصتسازي براي پیشرفت، بیشترین شدت تأثیر را نشان دادند و ایجاد شرایط مطلوب و مدیریت مسیر پیشرفت شغلی، تأثیر کمتري را نشان دادند.
.1 مقدمه و بیان مسئله
خیلی از سازمانها در رویارویی با عملکرد پایینتر از حد انتظار و دست نیافتن به اهداف سازمانی، ابتدا به ساکن، مسائل را متوجه کارکنان میدانند تا مدیران، و این مسئله را ناشی از فقدان انگیزش لازم، رضایت شغلی، دانش و مهارت کافی و . . . کارکنان میپندارند. از اینرو علل همه مشکلات عملکردي را با یکسونگري در کارکنان جستجو میکنند؛ و دست به اقدامات هزینهبر و وقتگیري میزنند که چارهساز نیست. به عنوان نمونه، ورود به ادبیات انگیزشی براي مدیرانی که در جستجوي راهحل و رفع معضل کمبود انگیزه کافی کارکنان خود هستند، گیج کننده است و مشکلات آنها را دو چندان میکند؛ چرا که توصیف انگیزش، مشکل است و اندازهگیري آن دشوارتر. از مشکلات رضایت شغلی نیز مبهم بودن آن است. ممکن است کارکنان با عملکرد پایین، داراي رضایت شغلی بالایی باشند و کارکنان داراي عملکرد خوب، رضایت شغلی کمی داشته باشند. - فورنیز, 1391 ص. - 138 همه اینها در حالی است که ریشه مشکلات میتواند ناشی از عدم بروز رفتار پیشکنشی مناسب از سوي مدیران باشد. این مسئله گریبانگیر جامعه مورد مطالعه این تحقیق هم میباشد. شاهد این موضوع هستیم که مسئله مورد انتظار نبودن عملکرد کارکنان، دغدغهاي را براي سازمان بوجود آورده و از طرفی دیگر، کارکنان سازمان به زعم خود، تلاش کافی و درخوري را براي نیل به اهداف سازمان انجام میدهند. بنابراین ضروري است در وهله نخست، از انجام مدیریت پیشکنشی مدیران، اطمینان حاصل شود و موانع موجود در این رابطه شناسایی و رفع شود. این امر، علل کار کردنهاي خارج از انتظار کارکنان را حذف نموده و میتواند در رساندن کیفیت رفتار و عملکرد کارکنان به سطح مطلوب، مؤثر واقع شود. در این صورت است که هم رضایت سازمان - جمع مدیران - تأمین میشود و هم رضایت کارکنان تأمین خواهد شد؛ چرا که مسئله عملکرد، مسئلهاي دو سویه است. هم مدیران سازمان از کارکنان خود عملکرد مطلوبی را انتظار دارند و هم کارکنان از مدیران خود عملکرد پیشکنشی را انتظار دارند. به این ترتیب از یکسونگري که منجر به درگیر شدن سازمان در پیچ و خمهاي بیحاصل خواهد شد، جلوگیري میشود. عدم توجه به اِعمال مدیریت پیشکنشی و نشان ندادن عکسالعمل بهجا و به موقع مدیران در این رابطه، رها ساختن علل بروز مشکلات و کاهش کارایی به حال خود است که میتواند براي سازمان و کارکنان گران تمام شود.
در مدیریت پیشکنشی این نکته آشکار شده است که مداخلههاي صریح و مؤثر مدیران میتواند از بروز تمامی عللی که باعث انجام ندادن کار مورد انتظار از سوي کارکنان باشد، پیشگیري کند. - فورنیز, 1391 ص. - 11 غفلت ورزیدن مدیران از این امر، زمینهساز وقوع عملکرد ضعیف کارکنان خواهد بود. حقیقت امر شاید اینگونه باشد که مسئله روبرو نشدن با عملکرد مورد انتظار کارکنان، متوجه کارکنان نباشد و این مسئله معلول بیتوجهی مدیران به برخی از رفتارهاي پیشکنشی1 باشد. اگر مدیران علتهاي انجام نگرفتن کار مورد انتظار را به دست افراد حذف کنند - یعنی همان رفتارهاي پیشکنشی لازم را در پیش بگیرند - ، عملکرد صحیح را پیشروي خود خواهند داشت. - Crant , 2000 - لذا این تحقیق به دنبال آن است که بررسی کند مدیران سازمان چه میزان، اصول و رفتارهاي پیشکنشی را از خود بروز میدهند؛ و این قضیه چقدر در عملکرد مورد انتظار کارکنان اثرگذار است.
.2 مبانی نظري و پیشینه پژوهش
مفهوم مدیریت پیشکنشی. مدیریت پیشکنشی مبتنی بر نوعی رفتار پیشگیرانه است. براي مفهوم رفتار پیشکنشی تعابیري چون غیر انفعالی، مداخلههاي پیشکنشی - فورنیز, 1391 ص. - 12، بازداري پیشگستر، بازدارندگی فعال، بازدارندگی مؤثر2، برنامهریزي فراکنشی - 3حسینی, - 1381 و پیشنگرانه - استوارت, و غیره, 1393 ص. - 404 نیز بکار رفته است. رفتار پیشکنشی خود متأثر از صفت شخصیتی پیش فعال است که میتوان آن را زیربناي بروز این رفتار قلمداد کرد. براي درك بهتر این مفهوم و تشخیص رفتار پیشکنشی افراد در حین کار4، بررسی شخصیت پیشفعال مناسب است. - Crant , 2000 - افراد پیشفعال، فرصتها را شناسایی کرده، از خود ابتکار عمل نشان داده، دست به کار شده و تا زمانی که تغییرات مورد نظرشان واقعیت نیافته، دست از تلاش بر نمیدارند. آنها صرف نظر از محدودیتها و موانع یا حتی با وجود آنها، تغییرات مثبتی در محیط خود ایجاد میکنند. افراد پیشفعال رفتارهاي مطلوب بسیاري دارند که سازمانها به دنبال آنها هستند. شواهد نشان داده که شانس دستیابی به مقام رهبري در افراد پیشفعال بالاتر بوده و احتمال این که این افراد در نقش عامل تغییر ظاهر شوند، زیاد است. سایر اقدامات افراد پیشفعال بسته به سازمان و موقعیتی که در آن قرار دارند، ممکن است مثبت یا منفی باشد.
وقتی که شرایط باب میل آنها نیست، احتمال اینکه وضعیت موجود را به چالش کشیده و یا اعتراضشان را به صورت علنی اعلام کنند، بیشتر است. اگر سازمان به افرادي نیاز دارد که باید ذوق کارآفرینانه داشته باشند، پیشفعالها کاندیداي مناسبی خواهند بود؛ با این وجود احتمال آنکه این افراد شرکت را براي راهاندازي کسب و کار خودشان ترك کنند هم بیشتر است. احتمال این که افراد پیشفعال در مسیر شغلی خود موفق شوند هم زیاد است. این افراد موقعیت کاري که دوست دارند را انتخاب نموده، یا آن را خلق کرده و تحت تأثیرخود قرار میدهند. پیشفعالها بیشتر از افراد دیگر به دنبال اطلاعات شغلی و سازمانی بوده، با افراد سطح بالاي سازمان ارتباط برقرار کرده، براي مسیر شغلی خود برنامهریزي نموده و جهت رفع موانعی که در مسیر شغلی با آنها روبرو میشوند، از خود پشتکار نشان میدهند. - رابینز, و غیره, 1389 ص. - 122 تحقیقات نشان داده که افراد داراي شخصیت پیشفعال، سریعتر از دیگران چیزهاي جدید را فرا میگیرند. علت این است که آنها بیشتر سئوال پرسیده، تقاضاي کمک کرده و بازخورد طلب1 میکنند؛ به عبارت دیگر چون بیشتر در پی اطلاعات و بازخورد هستند، یادگیريشان سریعتر است. پژوهشها نشان داده وقتی افراد پیشفعال وارد یک سازمان میشوند، سریعتر با افراد دیگر ارتباط برقرار کرده و با فرهنگ آن سازمان بهتر انطباق پیدا میکنند. تطبیقپذیري بهتر افراد پیشفعال با سازمان باعث میشود این افراد علاقه بیشتري به شغل خود داشته، عملکرد بهتري نشان داده و تمایل کمتري به ترك سازمان داشته باشند. - رابینز, و غیره, 1389 ص. - 573
براي مدیریت پیشکنشی، تعابیر زیر بهکار رفته است:
• مدیریت مداخلهگرانه: نوعی رفتار غیر انفعالی و پیشنگرانه براي دوري از وقوع مشکلات و افزایش کارایی است؛ به جاي آنکه نسبت به مسائلی، پس از وقوع آنها عکسالعمل نشان داده شود. - فورنیز, 1391 ص. - 12
• مدیریت پیشگیرانه: به معناي مداخله در تدبیر اجزاء در یک محیط کاري مشخص است که بازده پیشبینی شدهاي را محقق میسازد که بدون آن امکانپذیر نیست. این کار موجب میشود امور به خوبی جریان یابد. - فورنیز, 1391 ص. - 123
• مدیریت آیندهساز: سبکی در مدیریت است که میکوشد وقایع آینده را شکل دهد و تنها برخورد انفعالی نسبت به مسائل نداشته باشد. در این سبک مدیریت، قبل از آنکه پدیدهاي روي دهد، براي آن چارهجویی میشود. - حسینی, - 1381
• مدیریت پیشکنشی: پیگیري فعالیتهاي کارکنان و مساعدت براي ابقاي عملکرد صحیح آنان است؛ طوري که منجر به بازدارندگی از شکست شده و علتهایی را که باعث میشود افراد، کاري را که از آنان انتظار میرود، انجام ندهند، حذف کند. حاصل این نوع مدیریت براي مدیران این است که با مشکلات کمتري مواجه شده و عملکرد صحیحی را فراروي خود خواهند داشت. - فورنیز, - 1391
• مدیریت مبتنی بر رفتار پیشکنشی: یکی از اجزاء مهم فزاینده عملکرد شغلی است که عبارت از اتخاذ ابتکار عمل در بهبود شرایط فعلی و یا ایجاد امکانات جدید میباشد؛ طوري که به جاي پذیرش منفعلانه شرایط حاضر، چالش وضع موجود٢را در بر داشته باشد و وضعیت موجود را هماورد طلب کند. افراد میتوانند اینگونه فعالیتهاي پبشکنشی را از جمله نقشهاي رفتاري خود براي تطابق کامل با الزامات اساسی شغل بدانند. - Crant , 2000 -
