بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور بررسی تاثیر ریزموجودات مفید - EM - بر خصوصیات رشد و جوانهزنی بذر Alopecurus textlis آزمایشیدر قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار انجام شد. تیمارها و سطوح اعمال شده شامل: شاهد و ریزموجودات مفید در دو سطح یک و دو درصد بودند. برای اعمال پیشتیمار بذرها به مدت 24 ساعت درون غلظتهای 1 و 2 درصد ریزموجودات مفید قرار گرفته و سپس با آب مقطر شستشو شدند. قبل از شروع آزمایش بذرها و پتریدیش با استفاده از محلول هیپوکلریدسدیم 20 درصد ضدعفونی شدند. سپس در هر پتریدیش، 25 عدد بذر گونه A. textilis قرار گرفتند. بعد از اینکه دوره جوانهزنی و اندازهگیری تمام شد
بهمنظور بررسی تاثیر تیمارهای مورد نظر بر خصوصیات جوانهزنی و رویشی گونه دمروباهی، شاخصهای ضریب آلومتری، سرعت جوانهزنی، درصد جوانهزنی، شاخص بنیه گیاهچه و محتوی آب بافتی گیاهچه محاسبه شد . نتایج نشان داد که تاثیر ریزموجودات مفید بر روی طول ساقهچه، طول ریشهچه، شاخص بنیه بذر، محتوای آب بافتی گیاهچه و درصد جوانهزنی در سطح احتمال %1 معنیدار شد. درحالی که اثر تیمارها بر صفات وزن تر گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، سرعت جوانهزنی و ضریب آلومتری اختلاف معنیداری نشد. بیشترین تاثیر را EM دو درصد بر روی خصوصیات رویشی گیاه A. textilis داشت.
مقدمه:
با توجه به نقش حیاتی مراتع ایران در جلوگیری از فرسایش خاک و تامین علوفه دام عشایر و روستاییان، بازگرداندن توان تولید مراتع کشور از طریق اجرای پروژههای اصلاح و توسعه مراتع اجتنابناپذیر است. عملیات بذرکاری در مراتع بایستی اصولی و صحیح انجام شود. بذرکاری صحیح از مرحله انتخاب بذر تا مرحله استقرار گیاه را شامل میشود. مرحله جوانهزنی تا مرحله استقرار گیاه حساسترین دوره رشد گیاه است که میتواند باعث شکست برنامههای بذرکاری شود - . - Moghadam, 2000 جوانهزنی از مراحل مهم و حساس چرخه زندگی گیاهان و یک فرآیند کلیدی در سبز شدن گیاهچه به شمار میرود
.جوانهزنی از بحرانیترین مراحل در استقرار گیاهچهها میباشد و اهمیت زیادی در تعیین تراکم نهایی بوته در واحد سطح دارد و اغلب توسط دما، حتی زمانی که شرایط رطوبتی مناسب است، محدود میشود . - Jordan2 et al., 1989 - این فرآیند با ظهور ریشه-چه و ساقهچه و طویل شدن آنها و تخصیص مواد غذا یی ذخیره به محور جنینی آغاز میشود - رحیمیان و همکاران، . - 1370 عوامل محیطی مختلف از جمله حرارت و رطوبت، جوانهزنی را تحت تأثیر قرار میدهند
استفاده از روش پرایمینگ یکی از روشهای بهبود کارکرد بذر و افزایش کیفیت بذر در شرایط نامساعد محیطی میباشد در پرایمینگ به بذر اجازه داده میشود مقداری آب جذب کنند، بهطوری که مراحل اولیه جوانهزنی - شامل فعال شدن آنزیمها - انجام میشود، اما ریشهچه خارج نمیشود. به عبارت بهتر در این روش، بذرها تا مرحله دوم آبنوشی پیش میروند، اما وارد مرحله سوم آبنوشی نمیشوند. بعد از تیمار پرایمینگ، بذرها خشک میشوند و همانند بذرهای بدون تیمار - شاهد - ذخیره و کشت می-شوند
با توجه به اینکه هر گونه گیاهی نیازهای خاص خود را برای جوانهزنی دارد و این امر در نتیجه سازگاری آنها به محیطهای ناهمگن و متغیر میباشد - . - Cerabolini3, 2004 لذا آگاهی از رفتار جوانهزنی بذور در طی فرآیند اهلی-سازی گیاه و خصوصأ گونههای بومی وحشی که دسترسی به منبع بذری آنها مشکل و نیازهای جوانهزنی آنها ناشناخته میباشد، ضروری است
روشهای پرایمینگ بهطور جزئی به وسیله - 1986 - 5 Bradford و - 1992 - 6 Khan تشریح شدهاند و شامل خیساندن دانه در آب - هیدروپرایمینگ - و یا در یک محلول اسمزی از قبیل مانیتول، پلیاتیلن گلیکول و یا سدیم کلراید - اسموپرایمینگ - برای یک دوره زمانی معین و به دنبال آن شستن و خشک کردن مجدد دانهها تا حد رطوبت اولیه است. پرایمینگ یه تکنیک اقتصادی، ساده و بیخطر برای افزایش توانایی دانهها در تعدیل اسمزی و افزایش استقرار گیاهچه و تولید محصولات، تحت شرایط تنشزا میباشد. این تکنیک میتواند باعث ظهور سریعتر ریشهها و ساقهها، تولید گیاهانی با بنیه قویتر، تحمل بهتر شرایط خشکی، گلدهی زودتر، برداشت زودتروبه دست آوردن محصول تحت شرایط نامساعد شود
در این مطالعه از ریزموجودات مفید بهمنظور بهبود جوانهزنی و رشد اولیه گیاهچه A. textlis استفاده شد. ریزموجودات مفید شامل ترکیبی از باکتریهای اسید لاکتیک و فتوسنتزی اکتنومیستها، مخمرها و سایر موجودات زنده از جمله قارچهای تخمیری هستند - . - Higa and Wididana8, 1991 این موجودات روی کیفیت خاک، رشد گیاه، عملکرد محصول و کیفیت آن موثرند و باعث افزایش کارایی گیاه میشوند
ریزموجودات مفید علاوه بر تثبیت نیتروژن هوا و متعادل کردن جذب عناصر اصلی پرمصرف و ریزمغذی مورد نیاز گیاه با سنتز و ترشح مواد محرک رشد گیاه و همچنین ترشح اسیدهای آمینه مختلف و انواع آنتیبیوتیک موجب رشد و توسعه ریشه و اندام هوایی شده که این مسئله سبب تولید اسیمیلات بیشتر و انتقال آنها به سایر اندامهای گیاه میشود
Alopecurus textlis گیاهی از خانواده Poaceae میباشد. این گیاه چندساله علفی دارای ساقههایی ریزومدار است که به گل آذین پانیکول ختم میشوند. رویشگاه این گونه مراتع کوهستانهای مرتفع برفی میباشد به همین دلیل دسترسی و مطالعه آن با دشواری صورت میگیرد. این گونه گیاهی ار لحاظ مقاوم بودن در سرمای شدید، خوشخوراک بودن آن برای دام و بهطور کلی به عنوان یک ذخیره گیاهی کشور حائز اهمیت میباشد. بنابراین در این مطالعه تاثیر ریزموجودات مفید بر جوانهزنی و خصوصیات رویشی این گیاه بررسی شد. تا در صورت موثر بودن بتوان از این ماده در طرحهای مرتعکاری با استفاده از این گیاه بذرها را برای کاشت آماده کرد و جوانهزنی و رشد اولیه آن را بهبود بخشید.
مواد و روش:
این آزمایش به منظور بررسی و مقایسه تاثیر تیمارهای مختلف ریزموجودات مفید - EM1 - بر جوانهزنی بذر Alopecurus textlisانجام شد. ابتدا بذرهای سالم و درشت از بذرهای چروکیده و نابارور جدا شدند. سپس آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. باتوجه به نوع بذر و مطالعات انجام شده در این زمینه بر روی بذرهای مشابه تیمارها و سطوح اعمال شده شامل: شاهد - بدون تیمار - و ریز موجودات مفید در دو سطح 1 و 2 درصد بودند.
به منظور ضدعفونی کردن بذرها از محلول هیپوکلرید سدیم به مدت 5 دقیقه استفاده شد و سپس با آب مقطر بذرها شستشو شدند. برای اعمال پیش تیمار EM بذرها به مدت 24 ساعت در غلظتهای 1 و 2 درصد قرار گرفته و سپس با آب مقطر شستشو داده شدند. قبل از شروع آزمایش پتریدیشها با استفاده ار آب مقطر و محلول هیپرکلریدسدیم 20 درصد ضدعفونی شدند. سپس یک لایه کاغذ واتمن به عنوان بستر کشت داخل پتریدیشها قرار گرفت. سپس در هر پتریدیش، 25 عدد بذر گونه A. textilis قرار گرفتند. سپس در طول دوره آزمایش همواره ظروف پتری مرطوب نگهداشته شدند و به هر یک از پتریدیشها به یک اندازه آب مقطر اضافه شد.
بهمنظور ارزیابی خصوصیات جوانهزنی و رشد گیاهان مورد مطالعه، دو روز بعد از ظهور ریشهچه شمارش گیاهچهها و اندازهگیری-های مورد نظر شروع شدند. نخستین شمارش از روز دوم به صورت روزانه انجام شد. تا زمانی که جوانهزنی متوقف شد. سپس شاخصهای درصد جوانه زنی، سرعت جوانهزنی، شاخص بنیه بذر، ضریب آلومتری و محتوی آب بافتی گیاهچه اندازهگیری شدند. برای محاسبه شاخصها از روابط زیر استفاده شد - . - Maguirw2,1962., ISTA3,2005 در ادامه تجزیه و تحلیل آماری دادهها با استفاده از آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و مقایسه میانگینها نیز با استفاده از آزمون چند دامنهای دانکن در محیط نرمافزار SPSS انجام شد.
نتایج:
تجزیه واریانس دادهها نشان داد اثرتیمارریزموجودات مفید روی طول ریشهچه، طول ساقهچه، درصدجوانهزنی، شاخص بنیه بذر، محتوی آب بافتی گیاهچه درسطح احتمالی %1 اختلاف معنیداری وجود دارد
جدول:1 تجزیه واریانس اثر تیمارهای مورد بررسی بر رشد و جوانهزنی A. textilis
