بخشی از مقاله
چکیده
ما در دنیاي رنگها زندگی می کنیم و تا حد بسیار زیادي به رنگها خو گرفته ایم.رنگی بودن جهان یکی از موهبت هاي الهی است که باعث شادي و نشاط انسانها شده و موجب رسیدن به امید و آرامش در آنان می شود. رنگ ابزاري است قابل کنترل و پیش بینی که ساختمان یک فضا را تحت تاثیر قرار می دهد. با این وصف می توان با توجه به پارامترهاي خاصی تاثیرات مطلوبی را از رنگها دریافت کرد که در تعادل فیزیکی افراد و کیفیت فضاي شهر موثر است. مقاله حاضر بر آن است تا با استفاده از شناسایی شاخص هاي تاثیر گذار بر کیفیت فضاي شهري از طریق مدلی مناسب در منطقه مورد مطالعه به نقش رنگ در ارتقاء کیفیت فضایی بپردازد. روش تحقیق در این مقاله بر اساس گردآوري داده ها توصیفی- پیمایشی و استفاده از متون معتبر جهانی در ارتباط با شاخص هاي کیفیت فضاي شهري از یک سو و روش تحلیل داده هاي ثانویه مربوط به شهرك چهارصد دستگاه رامسر در محیط نرم افزارهاي تحلیل عاملی از سوي دیگر است.
یافته هاي این مطالعه نشان میدهد که نقش رنگ در شهرك چهارصد دستگاه رامسر موجب ارتقاء و بهبود سطح کیفیت فضاي شهري در این شهرك نشده و متغیر هاي حس راحتی و تعلق به مکان ، کاهش خستگی افراد و ادراك سواره از رنگهاي موجود با بارهاي عاملی 0/751، 0/734 و 0/592 بیشترین و مولفه هاي توجه به رنگ شهرك ، ادراك رنگ هاي گرم و رضایت از کیفیت و نقش رنگ در مصالح بومی با بارهاي عاملی -0/797، -0/771 و -0/749 در پایین ترین سطح از تاثیرپذیري قرار دارند.همچنین با توجه به یافته هاي آزمون همبستگی اسپیرمن شهرك چهارصد دستگاه قابلیت ارتقاي کیفیت فضاي شهري، با توجه به نقش رنگ را دارد، ضرایب شاخص هاي مورد مطالعه : ادراك ، خوانایی و هویت ، تنوع و سرزندگی بترتیب 0/563 - ، 0/581، - 0/443 می باشد که افزایش ضریب هرکدام از شاخص ها موجب ارتقاء کیفیت فضایی در سطح شهرك خواهد شد.
طرح مساله
فضاي شهري یکی از عناصر ساخت فضایی شهر است که همواره با تاریخ یک ملت در ادوار مختلف بوجود می آید،شکل می گیرد و دگرگون می شود.. - توسلی و بنیادي،1372، - 9فضاي شهري مهمترین عامل احراز هویت در یک زندگی شهري بوده و بر رفتار و روابط انسانی نیز تاثیر می گذارد.علاوه بر این فضاي شهري به عنوان یک فضاي عمومی،محل ظهور و حیات بخشی اندیشه ها و خواسته هاي فردي و اجتماعی انسانهاست،یعنی مهمترین مرکز ادراکات مشترك آدمی است و شاید به همین دلیل در توسعه انسانی جوامع نقش پراهمیتی را داراست. - پاکزاد،1385، - 81 حفظ و تقویت خوانایی و هویت در شهر و در تک تک فضاهاي آن همواره از مهمترین اهدافی است که مستقل از نوع فضا یا محل شهر یا فضا می باید مورد نظر طراح و مدیر شهري قرار گیرد.ابزارهاي زیادي براي رسیدن به این هدف وجود دارند که توجه به هریک از آنها می تواند ما را به نتیجه مورد نظر برساند.
رنگ یکی از مهمترین عناصري است که می تواند به سادگی و با هزینه اي کمتر از ساخت وساز براي تعریف فضاها در ایجاد خوانایی و حس وحدت و خلق حس مکان به ما کمک کند. - حسینیون،1380، - 17 رنگ جدا از توان بالا در ادراك تمایزهاي محیطی نقش تعیین کننده اي در حیات روانی،عاطفی و ذوقی انسان به عهده دارند. کاربرد صحیح رنگها در شهر سبب تلطیف شدن روحیه ي شهروندان در شهرهاي شلوغ و پرهیاهوي می شوند و احساس مطلوبی را از شهر در آنها ایجاد می کنند بهادري،1392، - 7-8 دراروپا و از برینو در تورین اولین واکنش در رابطه با نیاز به رنگ در طرح ریزي شهر نشان داده شده است.که این طرح رنگ قابلیت تنظیم و برنامه ریزي را براي ارتقا رنگ در یک مقیاس شهري با توجه به مراکز تاریخی را داشته و بدنبال راهی براي مبارزه با آلودگی رنگی در شهرها بود. - صفاي و پور جعفر،9، - 1394 امروزه رنگ نما و عدم هماهنگی جداره هاي شهري پس از سالها بی توجهی به معضلی بزرگ تبدیل گردیده است.
شهرهاي امروزي ما یک بوم رنگی بی هویت و مغشوش هستند که تنها موجب روان پریشی و عصبانیت افراد جامعه می شود و حساسیت افراد جامعه را نسبت به فضا از میان برده و افراد فاقد نگرشی منسجم در مورد چگونگی نمود فضاها هستند در شهرهاي ما هیچگونه اصول و مبانی مدونی براي محیط هاي شهري وجود ندارد تا محیط،اقلیم و فرهنگمان بر اساس اصول و طراحی رنگ بتوان مدیران ، طراحان و حتی مردم را در انتخاب رنگهاي مناسب براي محیط زندگیشان هدایت کرد. در این راستا شهر رامسر یکی از شهرهاي مازندران در سر شماري سال 90 داراي 32293 جمعیت می باشد - سرشماري عمومی نفوس و مسکن، - 1390 شهرك چهارصد دستگاه یکی از محله هاي شمالی- ساحلی رامسر است که در مجاورت بلوار معلم، و حد فاصل بلوار امام خمینی و بلوار باهنر قرار دارد.با توجه به توریستی بودن این منطقه ، توجه کافی مسئولین و تصمیم گیري صحیح در مورد طراحی،اجرا و حفظ کیفیت محیط از جمله رنگ را نداشته است. در این منطقه حساسیت افراد نسبت به فضا کمرنگ ،فاقد نگرش منسجم بوده و آنها را با چهره اي خاکستري مواجه نموده است.در این ارتباط هدف از این پژوهش بررسی نقش رنگ در ارتقاي کیفیت فضاي شهري و تحلیل شاخص هاي رنگ در کیفیت محدوده مورد مطالعه است که به دنبال آن سوالات زیر مطرح می شود:
- در محدوده مورد مطالعه تا چه اندازه از رنگ بعنوان یکی از شاخصهاي ارتقاي کیفیت فضاي شهري استفاده شده است؟
- آیا شهرك چهارصد دستگاه قابلیت ارتقاي کیفیت فضاي شهري را با توجه به نقش رنگ دارد؟
پیشینه تحقیق
ژانگ و همکاران - 2014 - در این مقاله ، نویسنده یک تحلیل جامع بر روي مهمترین کارایی و موثرترین وسیله در کاربرد رنگ در محیط شهري ، تاثیر مثبت رنگ بر زندگی انسان در فضاي شهري و چگونگی بهبود این مسئله و ابتکار در برنامه ریزي محیط شهري دارد و در آخر ، سه پیشنهاد براي مدیریت رنگ در محیط شهري را به امید یک اتفاق بزرگتر و بهتر براي رسیدن به یک محیط بهتر شهري ارائه میدهد.
کیل هونگ - 2000 - ماتریسی را ارائه می دهد که در آن رابطه بین اجزاي مختلف کارکردهاي شهري با کاربردهاي گوناگون رنگ نشان داده شده است، به طوریکه هر خانه از ماتریس با توجه به شرایط اقلیمی، استانداردهاي بین المللی و ویژگی هاي فرهنگی، تاریخی و بومی شهرهاي مختلف و کاربریهاي غالب مناطق مختلف شهر، میتواند تعریف و رنگهاي مناسب انتخاب شود چرنیشووا و پرمیاکوو - 2013 - این مقاله رسیدن به راحتی محیطی افراد امکان پذیر نمی داند ، جز اینکه ما درباره فلسفه رنگها و فرهنگ رنگهاي دنیا بدانیم ، و همچنین بدون دانستن تاثیرات عاطفی و روان شناختی رنگها غیرممکن است پترسون - 2012 - هدف از این تحقیق کشف این است که معماران منظر چگونه می توانند از رنگ در چشم انداز فضاهاي باز عمومی براي افزایش قابلیت و تجربه انسانی استفاده کنند.
این تحقیق به طراحان اجازه می دهد.در نظر بگیرند که چگونه مشخصه مثبت رنگ می تواند بهتر با طراحی به منظور بهبود ساختار چشم انداز و تجربه بشري در ارتباط و همکاري باشد. شریفی - - 1392 یکی از عوامل تاثیر گذار بر هویت شهر،زیبایی شهر و کیفیت بصري فضاهاي شهري که به ندرت به صورتی آشکار به آن توجه می شود را رنگ می داند و وجود رنگ آمیزي بدون هدف را یکی از مهمترین عوامل بی هویتی در سطح شهر بیان کرده است.لذا در این مقاله با استفاده از مطالعات کتابخانه اي و مشاهدات میدانی به بررسی نقش و اهمیت عامل رنگ بر ایجاد هویت و خوانایی سیماي شهري پرداخته می شود و در نهایت راهکارهایی در این زمینه ارائه می دهد.
یقینی - 1394 - در پژوهشی با استفاده از مدلRGB ، پالت رنگی فضاهاي مختلف شهر زنجان را ارائه نمود و به نتایج دست یافت که با شناخت جنبه هاي نمادین رنگ ، تاثیرات روانی رنگ و کاربرد درست رنگها در فضاهاي مختلف شهر با توجه به عملکرد فضا ، چهره ي شهر براي ما آرامش روحی و بصري را بدنبال خواهد داشت و درك ما از فضاها بیشتر خواهد شد و تصورات ذهنی مشخصی را براي ما تداعی می کند نبی زاده روشن و همکاران - 1392 - رنگ را عامل ایجادسرزندگی و تفاوت درتجربه شهروندان ازفضاهاي شهري می دانند.آنها این موضوع را بیان می کنند که ساخت وسازهاي جدید بدون درنظر داشتن مناسبات بصري و هویت تاریخی همه شهرها را به شکلی خاکستري و تیره ازانبوه سیمان و آهن تبدیل کرده ا ست این مقاله درتلاش است تا با مطالعه تجربیات جهانی به ارئه و تحلیل روشها و رویکردها دراین زمینه پرداخته و امکان تطبیق و بومی سازي آنها درکشور مان را بررسی نماید.
قلعه نویی و تدین - 1392 - بهره گیري ناآگاهانه، بدون مطالعه و غیرتخصصی از رنگ و عدم توجه به تأثیرات آن بر انسان، در شهرها را منجر به تولید فضاهایی می دانند که پاسخگوي نیازهاي کاربران نیست. هدف این پژوهش ارائه روشی جهت ارزیابی میزان بهره مندي فضاهاي شهري از پتانسیلهاي رنگ با توجه به سطح نیاز، سطح مواجهه با رنگ و کیفیتهاي مورد انتظار از فضا میباشد. دلاکه و همکاران - 1393 - با استفاده از مطالعات کتابخانه اي و مشاهدات میدانی ابتدا به اهمیت رنگ در خوانایی، هویت بخشی و زیبا سازي شهري می پردازند و سپس تجربه سایر شهرها را در این زمینه مورد بررسی قرار می دهد و در نهایت طرح جامع رنگ شهر را با توجه به اقلیم، فرهنگ و هویت محله ها ارائه می دهد.
