بخشی از مقاله
چکیده
فلات ایران درچندصدسال اخیرشاهد وقوع زمین لرزه های مخرب و ویرانگری بوده که تلفات وخسارات سنگینی رابه همراه داشته است. اگر چه نمی توان زلزله را به صورت دقیق پیش بینی کرداما می توان با استفاده از ابزار های ریاضی آنرا به صورت محتمل پیش بینی کردکه یکی ازابزارهارا می توان تنش کولمب1 اشاره کرد که دراین مقاله ارائه شده است.بااستفاده ازاین روش می توان محل تقریبی پس لرزه هارا تعیین کرد که با استفاده از این پیش بینی می توان مقدارخسارات واردی بعدی راکاهش داد.
دراین مقاله مدلسازی تغییر تنش کولمب برای زمین لرزه - = 6/5 - 2012/8/11 شهر اهر- ورزقان،به منظور بدست آوردن چگونگی توزیع تنشهای2 افقی، قائم و نیز مدل سازی میدان جابجایی زمین لرزه صورت گرفته است که نتایج حاصل از مدلسازی و چگونگی توزیع وتغییرات تنش کولمب نشان دهنده وقوع اکثر لرزه های بعدی درمنطقه افزایش تنش کولمب از0/1تا 0/8 بار وعدم وقوع پس لرزه هادر مناطق کاهش تنش کولمب است.درطی این مدل سازی حداکثرجابجایی در راستای شرقی-غربی برابر0/703متر،درراستای شمالی-جنوبی برابر0/124بدست آمده است.
-1 مقدمه
اگرچه درشرایط کنونی،پیشگویی زمان دقیق زمین لرزه ها و یا پیش گیری از وقوع آنها امکانپذیر نیست، اما کاهش زیانهای ناشی از زمین لرزه ها امکان پذیرست.تجربه بسیاری ازکشورهایی که مشابه فلات ایران در معرض خطر زمین لرزه های بزرگ قرار دارند اما تلفات و خسارات به مراتب کمتری رامتحمل می شوند،نشان داده است که با مطالعات دقیق و استفاده از داده های زمین لرزه های گذشته و حال و بهره گیری از این مطالعات در احداث سازه ها می توان خسارات ناشی از زمین لرزه ها را کاهش داد.از اساسی ترین اطلاعات مورد نیاز در مورد زمین لرزه ها دانستن محل دقیق وقوع زمین لرزه ها - مختصات رومرکز - ، ژرفای کانونی3و بزرگی یا شدت مطلق آنها با دقت کافی می باشد .این پارامترها در برآورد میزان خطر زمین لرزه های محتمل در مناطق مختلف نقش اساسی دارند.
آگاهی اززمان ومکان وقوع زمین لرزه های شدید و پس لرزه های احتمالی ناشی ازآنهاجهت اعلام هشدار قبل ازوقوع زمین لرزه یاپس لرزه به منظورکاهش خسارت جانی ومالی امری ضروری است.توجه به این حقیقت لازم است که وقوع زمین لرزه باگسلش یا شکست در پوسته الاستیک زمین همراه است. پس بدین منظور بایستی معیار شکست درمحیط الاستیک پوسته زمین مورد بررسی قرار می گیرد.مطابق معیار شکست کولمب،تمایل سنگ به شکست الاستیک تابع تنش های نرمال و برشی وارد بر صفحه شکست فعلی است واگر میزان تنش کولمب درپوسته زمین که ناشی ازفعالیت های تکتونیکی4 هم لرزه ای- بین لرزه ای و بعدلرزه ای است میتواندبه عنوان معیاری برای برآوردزمان ومکان خطرزمین لرزه مورداستفاده قرارمی گیرد.[2]دراین تحقیق مدل سازی تغییرتنش کولمب برای پس لرزه های ناشی از زمین لرزه اهر- ورزقان مد نظر است .
-2زمین لرزه = 6/5 - 2012/8/11 - شهر اهر- ورزقان
در ساعت 16 و53 دقیقه روز 21 مرداد 1391 مصادف با 11 اگوست 2012 زلزله با بزرگای 6/5 ریشتری استان آذربایجان شرقی را لرزاند.شهرستان های ورزقان،اهر وهریس کانون بیشترین خسارت بوده است.کانون زمین لرزه در مختصات 38/31 درجه عرض شمالی و46/80 درجه طول خاوری قراردارد.[3] موقعیت مرکز سطحی زمین لرزه های 1391/5/21 اهر- ورزقان تعیین شده شده در شبکه ملی لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله - ستاره قرمز - ، شبکه لرزه نگاری کشوری وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران - ستاره سبز - ، و شبکه لرزه نگاری وابسته به سازمان زمین شناسی امریکا - ستاره آبی - .سازوکار کانونی هر دو زمین لرزه، براساس حل CMT دانشگاه هاروارد ارائه شده است.[3]
شکل .2 توزیع مکانی زمین لرزه اصلی با بزرگی 6/5 ،وپسلرزه های آن براساس مکانیابی صورت گرفته توسط شبکه باند پهن پژوهشکده بین المللی زلزله شناسی ومهندسی زلزله. [3 ] به طور کلی، باتوجه به توزیع پس لرزه ها، سازوکار کانونی محاسبه شده، گسل مسبب زمین لرزه اصلی، به احتمال قوی گسلی امتدادلغز5 از نوع چپگرد با روند شمال شرق -جنوب غرب و به طول حدود 20 کیلومتر می باشد که در فاصله حدود 15 کیلومتری غرب اهر قرار گرفته است.[3]
-3 مدل سازی تغییر تنش کولمب
جهت انجام محاسبات بایستی برای گسل مرجع پارامترهای گسیختگی و هندسه گسل، همچنین برای گسل گیرنده که تنش کولمب روی آن محاسبه میشود باید هندسه و مکانیزم گسلش مشخص گردد. درمدل سازی برای زمین لرزه اهر- ورزقان مقدار ضریب اصطحکاک برابر0/4 - در حالی که در مطالعات رهاسازی تنش امکان تغییر آن در بازه بین صفر تا 0/8 وجود دارد - ،نسبت پواسون برابر0/25 ،مدول یانگ مقدار 800000 بار انتخاب گردید.[1]
