بخشی از مقاله
چکیده
اسید سالیسیلیک به عنوان یک مولکول پیام رسان مهم در پاسخ گیاه به تنش های متعدد زیستی و غیر زیستی شناخته شده است. طی سال های اخیر تحقیقات زیادی بر نقش اسید سالیسیلیک در واکنش گیاه به عوامل بیماریزا انجام شده است. این آزمایش به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3تکرار با استفاده از رژیم آبیاری انجام شد.
تیمار ها شامل تنش خشکی I0 - شاهد، I1 قطع آبیاری در مرحله غلاف ، I2 قطع آبیاری در مرحله گلدهی - در کرت های اصلی ومحلول پاشی سالیسیلیک اسید شامل - S1 شاهد، 0/4 :S2، 0/7 :S3 ، 1 : S4 میلی مولار - در کرت های فرعی .
تجزیه واریانس این آزمایش نشان می دهد که اثر تنش خشکی و سالیسیلیک اسید بر تمام صفات معنی دار بود . خشکی بر اکثر صفات از قبیل ارتفاع بوته، ، طول خوشه، ومحتوی نسبی آب تاثیر گذار بوده و باعث تاثیر منفی بر این صفات شد.
محلول پاشی سالیسیلیک اسید بر اکثر صفات از قبیل ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک تاثیر گذار بوده و باعث بهبود این ویژگی ها شد. در این آزمایش اغلب بیشترین عملکردها از تیمار 0/7 میلی مولار سالیسیلیک اسید بدست آمد.
.1 مقدمه
تنش خشکی از عوامل محدود کننده تولید موفق محصولات زراعی در مناطق خشک ونیمه خشک است.خشکی وضعیتی است که آب از نظر مقدار و توزیع به اندازه کافی در دسترس گیاه قرار نمی گیرد تا گیاه بتواند عملکرد بالقوه خود را انجام دهد
درچنین مناطقی وقوع تنش کم آبی در مراحل رشد رویشی وزایشی امری اجتناب ناپذیر است و بارش های کم و توزیع نامناسب بارندگی علل محدود کننده عملکرد غلات زمستانه به شمار می روند تحت شرایط تنش دسترسی به مواد غذایی و جذب و انتقال آن دچار اختلال می گردد
گندم از گیاهان عمده در جهان است و عملکرد آن به طور قابل ملاحظه ای تحت تاثیرات آب و هوایی و کمبود آب در محیط مورد کشت است - . - Amin et al , 2008 گندم نان Triticom Eastivum مهمترین محصول غله ای جهان است که تامین کننده 21 درصد کالری،20 درصد پروتئین روزانه مردم است
این گیاه تقریبا 60 درصد انرژی مورد نیاز بشر را تامین می کند و به عنوان مهمترین گیاه زراعی دنیا در بسیاری از زمین های کشاورزی کشت می گردد و عامل بسیار مهمی برای پایداری سیاسی و اقتصادی و همچنین عاملی در بهبود درآمد بیشتر کشاورزان محسوب می شود
درشرایط تنش تنش خشکی وزن دانه، وزن خوشه اصلی، عملکرد دانه ، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در ارقامی از گندم که از مقاومت کمتری برخوردارند کاهش می یابند
حساسیت گندم به کم آبی در همه مراحل یکسان نیست، مراحل رشد طولی ساقه، آبستنی و گل دهی نسبت به کم آبی حساس ترهستند در بررسی اثر تنش خشکی بر روی ژنوتیپ های مختلف گندم گزارش شد که تنش خشکی موجب کاهش عملکرد و اجزای عملکرد به استثنای تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد سنبله در متر مربع شده است و بیشترین کاهش عملکرد تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در واحد سطح به عنوان مهمترین صفات موثر در عملکرد دانه ارزیابی شدند
- گالشی و مشایخی، - 1375 مرحله تشکیل ریشه های اصلی و مرحله خوشه رفتن گندم تا اوایل پر شدن دانه را نسبت به کمبود آب حساس ارزیابی کردند. امروزه روش های متفاوتی جهت مقابله با اثرات تنش کمبود آب مدنظر قرار گرفته است که استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی مانند اسید سالیسیلیک به عنوان یکی از این راه ها باعث افزایش مقاومت گیاهان به تنش های زنده و غیر زنده می شود و به عنوان یک استراتژی برای جلوگیری از اثرات مخرب تنش های محیطی به حساب می آید
سالیسیلیک اسید یا اورتو هیدروکسی بنزوئیک یک ترکیب فنلی است که در طبیعت وجود داشته ودر برخی بافتهای گیاهی هم به فراوانی یافت می شود . - Zhang et al ,2006 - این ترکیب در 36گونه گیاهی به خوبی شناخته شده ولی در برخی گیاهان مثل برنج ،جو وسویا بیشترین مقدار را داردکه تقریبا یک میلی گرم بر گرم وزن تر می باشد. سالیسیلیک اسید به عنوان یک مولکول القاء کننده موثر در بیان ژن های مقاومت شناخته شده است که پس از افزودن به سطح بیرونی گیاهان پروتئین های مرتبط با تنش را به رمز در می آورد
.2 مواد و روش ها
این آزمایش در سال زراعی 94-95در مزرعه تحقیقاتی در 5 کیلومتری شمال شهر زاهدان انجام شد . شهر زاهدان از نظر جغرافیایی در60 درجه و 52 دقیقه درازای خاوری و 29 درجه و 29 دقیقه پهنای شمالی قرار دارد. این منطقه دارای اقلیم بیابانی گرم و خشک، میانگین بارش سالیانه آن 72 میلیمتر، متوسط دما در گرمترین روز تابستان 42/5 و در سردترین روز زمستان تا -12/6 درجه سانتیگراد گزارش شده است .
آزمایش به صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تنش خشکی به عنوان تیمار اصلی شامل سه سطح - I0شاهد - ، I1 قطع آبیاری در مرحله غلاف - - Z=49 و آبیاری در سایر مراحل، I2 قطع آبیاری در مرحله گلدهی - Z=59 - و آبیاری در سایر مراحل رشد بود. محلول پاشی با اسید سالیسیلیک در 4غلظت مختلف شامل 0 ] - S1 شاهد[ - ،%4 - S2میلی مولار - ، %7 - S3 میلی مولار - و 1 - S4میلی مولار - به عنوان تیمار فرعی می باشد. عملیات کاشت با دستگاه خطی کار وینتر اشتایگر پلات من - Winter stiger plot man - ویژه کشت آزمایشات، در تاریخ 1394/9/1 بصورت هیرمکاری بروی 6 ردیف کشت 2/5 متری با فاصله ردیف کاشت 20 سانتیمتر و در سطح 4 متر مربع کشت گردید.
عمق کاشت نیز براساس تنظیم دستگاه برای کشت درعمق 5 سانتیمتر تنظیم و میزان بذر مورد نیاز براساس وزن هزار دانه و تراکم 450 بوته در متر مربع مساحت پلات کشت محاسبه گردید. به منظور کاهش تاثیر نفوذ عمقی آب بر گیاه فواصل بین تکرار ها2/5 متر وفواصل بین کرت اصلی 1/5 متر در نظر گرفته شد. آبیاری پس از کاشت آزمایش در هر مرحله بر مبنای نیاز های رشدی در مراحل پنجه زنی29، ساقه 39،غلاف بوتینگ 49،گرده افشانی 69 وپرشدن دانه 77، بر اساس تقسیم بندی مراحل رشد زادوکس - - Zadox et al,1974مشخص و اعمال گردید. در موعد مقرر از نظر رسیدگی پس از حذف حاشیه ها وپس از رسیدن گیاه به ارتفاع نهایی - مرحله رسیدگی فیزیولوژیک، قبل از برداشت نهایی - با استفاده از خطکش مدرج از سطح خاک تا انتهاییترین قسمت ساقه - نوک تاسل - ، 10 بوته از هر کرت به طور تصادفی انتخاب و میانگین ارتفاع گیاه برای هر کرت محاسبه شد.
با انتخاب تصادفی تعداد 20سنبله برداشت شده از هرکرت در برداشت نهایی وسپس با کمک خط کش پلاستیکی طول خوشه را بر حسب میلیمتر اندازه گیری می نماییم. جهت اندازه گیری محتوی نسبی آب برگ از روش ریتچی و همکاران استفاده گردید. بدین منظور از هر کرت آزمایشی تعداد 5 برگ در مرحله رشد رویشی از جوانترین برگ بالغ ودر مرحله رشد زایشی برگ پرچم انتخاب و جداسازی انجام، بلافاصله به آزمایشگاه منتقل شد و با ترازوی حساس وزن تر آنها یادداشت گردید
